Trong bài văn ngắn này, erin Khuê Ninh, biên tập viên và nhà giáo dục, chiêm nghiệm sự tinh tế của tiếng Việt mà cụ thể là từ “ơi” vốn đầy ý nghĩa mà lại không thể nào chuyển dịch được.
Bài được viết bằng tiếng Anh và được biên dịch bởi Đỗ Ngọc Quỳnh Chi, Đặng Nguyễn Anh Chi, Nguyễn Thị Như Ngọc.
Gần đây tôi cứ miên man nghĩ về chữ “ơi”, làm thế nào mà đây lại là từ gây đau đầu nhất trong tiếng Việt và khó lý giải đến thế.
Có thể bạn cảm nhận được những điều này khi gọi “Má”; còn tôi thì khi gọi “Mẹ ơi”; một nguyên âm kéo dài theo hơi thở, hoặc vang lên giòn tan đầy phấn khích.
Tiếng “ơi” có khi là lời reo vui “Mẹ ơi, coi con tìm thấy cái gì nè!”, là hốt hoảng khi té trầy đầu gối, là sợ hãi tỉnh dậy sau cơn ác mộng, hay mách nước về ai muốn kể mẹ nghe.
Tiếng “ơi” có thể biểu đạt hết những cảm xúc này và còn hơn thế nữa.
Nhưng lúc nào nó cũng mang ý nghĩa:
Mẹ ơi đến đây với con.
Mẹ ơi nghe con nói này.
Con cần mẹ và con biết mẹ đang ở gần lắm.
Cách đây vài tháng, tôi tình cờ đi ngang qua một bia mộ trong khu dành cho người Mỹ gốc Nhật/ mà giờ đây cũng đầy người Mỹ gốc Việt trong một nghĩa trang ở San Jose.
Bia mộ của một thanh niên.
Tôi đọc dòng chữ được khắc trên đó:
“Bố Mẹ thương và nhớ con lắm, con ơi.”
Hai từ “con ơi” khiến tôi rơi nước mắt, nhưng tôi không thể dịch hai từ này sang tiếng Anh được.
Có thể dịch là:
“Mom and Dad love and miss you very much… o child” được chăng?
Không được!
Từ “ơi” như thể ba mẹ vẫn còn đang nói chuyện với cậu.
Ta không nói “ơi” khi biết người kia không thể nghe thấy.
Từ điển Việt-Anh giải thích từ “ơi” có nghĩa là “Hey, hello” hay còn được dùng thay thế cho “Yes”.
Đây là các ví dụ trong từ điển:
Hey, hello
em bé ơi, dậy đi thôi
Hey baby, wake up!
Yes
Bố ơi – Ơi, bố đây
Hey, dad! – Yes
Tuy vậy, dịch “ơi” bằng chữ “Hey” là một sự miễn cưỡng.
Đúng là ta dùng từ “ơi” để réo gọi mọi người, và những người đó có thể là những người lạ, như các anh phục vụ ở nhà hàng [À!, bối cảnh sử dụng ngôn ngữ hạn chế của thế hệ di cư thứ hai].
Nhưng nó không thể nào giống với cụm từ “Hey, you!” [“Này, anh kia!”] của viên cảnh sát trong tác phẩm của Althusser.
“Ơi” là tiếng gọi gần gũi, xen lẫn chút gì đó van nài khẩn khoản.
Tiếng “ơi” vang lên để được nhìn nhận.
Trong khi đó, từ “Hey” lại là sự thân mật suồng sã, buộc người nghe phải đáp lời dù muốn hay không.
Quả thật, về nhà mà nói “Hey” với bố thế nào cũng bị cốc vào đầu.
Dịch “ơi” thành “Hello” lại còn tệ hơn.
Không thể sử dụng từ “ơi” để chào hỏi khi lần đầu tiên bước vào một căn phòng.
Mọi người sẽ nhìn ta như kiểu:
“Sao nào?
Anh muốn gì?”
Hãy tưởng tượng cảnh ta hốt hoảng kéo tay áo một người và rồi không nói gì cả khi cô ấy quay người lại.
Quái đản!
Và tiếng “ơi” ngân dài khi đáp lời người khác có nghĩa là:
“Tôi nghe rồi”, vì vậy có thể dịch thành một từ “Yes?” nghi vấn với ý nghĩa “Có chuyện gì thế?” chứ không thể nào là từ “Yes” khẳng định mang nghĩa “Đồng ý, đúng rồi”.
“Ơi” là một tiếng gọi, vì vậy khi có ai lặp lại từ này để trả lời bạn, đó chính là lời đáp bạn đang chờ đợi nghe.
Đây chính là bài văn ca ngợi vẻ đẹp chữ “ơi” của tôi hôm nay, dành tặng những người bạn Mỹ gốc Việt sắp được làm cha mẹ, hoặc những người bạn sắp có con với người Việt.
Cầu chúc cho bạn sẽ nghe ra được mọi sắc thái tình cảm chất chứa trong từ “ơi” và cầu mong âm thanh của sự gần gũi này không bao giờ lặng tiếng.
ERIN KHUÊ NINH [*]
[*] Là biên tập viên của blog Hyphen, Erin Khuê Ninh giảng dạy tại Khoa Nghiên cứu văn hóa Á-Mỹ tại Đại học UCSB, và là tác giả của quyển sách Ingratitude: The Debt-Bound Daughter in Asian American Literature [Bội ơn: Hình ảnh người con gái nặng nợ trong văn học Á-Mỹ].
Nội dung bài viết
1. Tầm quan trọng của cách xưng hô trong tiếng Anh
Tương tự như trong tiếng Việt, Tiếng Anh cũng có những quy tắc xưng hô cụ thể. Tùy từng trường hợp cụ thể mà chúng ta cần có cách xưng hô sao cho phù hợp, phải phân biệt rõ khi các trường hợp thân mật, gần gũi, trang trọng hay thoải mái…
Vậy cách xưng hô trong tiếng Anh có tầm quan trọng như thế nào trong giao tiếp?
- Đầu tiên, cách xưng hô trong tiếng Anh như một nguyên tắc ứng xử hết sức cần thiết trong các mối quan hệ xã hội;
- Cách xưng hô với người đối diện vừa thể hiện sự khéo léo và kỹ năng giao tiếp của bản thân;
- Xưng hô đúng cũng thể hiện sự tôn trọng của mình đối với người đối diện;
- Thông qua cách xưng hô và ngữ điệu nói thì có thể truyền tới người nghe những cảm nhận về sự yêu, ghét, vui hay buồn…
2. Cách xưng hô trong tiếng Anh với gia đình
Những người thân trong gia đình thường có cách xưng hô trong tiếng Anh rất thân mật để thể hiện tình yêu thương với nhau:
- Dad, daddy: bố
- Mom, mommy: mẹ
- Sis: chị
- My young boy, boy: em trai
- Son, boy: con trai.
- Daughter: con gái
Ví dụ:
- Get me a cup of coffee, okay daughter?
[Lấy giúp bố cốc cà phê được không con gái?]
- Can you allow me to go out, mommy?
[Mẹ có thể cho phép con đi chơi không?]
[Download] App The Coach – App học tiếng Anh giao tiếp qua gia sư AI và nhập vai tình huống đầu tiên ở Việt Nam. Dùng mỗi ngày thì chỉ sau 2 tháng bạn sẽ tự tin nói chuyện với Tây trong 30 phút.
TẢI NGAY
3. Cách xưng hô trong tiếng Anh với người yêu
Khi yêu, ai cũng muốn trao cho nửa kia của mình những lời ngọt ngào, có cánh. Và cách xưng hô cũng là một cách để thể hiện tình cảm với người yêu của mình. Mỗi cặp đôi lại có cách xưng hô khác nhau như một tín hiệu tình yêu. Dưới đây là cách xưng hô trong tiếng Anh với người yêu thông dụng, được nhiều cặp đôi sử dụng rộng rãi:
- Babe – /beɪb/ = baby – /ˈbeɪ.bi/: em yêu, anh yêu, cưng
- Darling – /ˈdɑːr-/: mình, em yêu, anh yêu [thường là xưng hô giữa vợ chồng, người yêu thương]
- Honey – /ˈhʌn.i/: anh yêu, em yêu, con yêu
- Dear – /dɪr/: mình, thân
- Love – /lʌv/: anh yêu, em yêu
- Sweetie – /ˈswiː.t̬i/: tương tự honey
Ví dụ:
- Honey, can you pick me up?
[Anh yêu, anh có thể đón em được không?]
- Let’s go to dinner together, babe!
[Đi ăn tối cùng nhau nhé cưng!]
Xem thêm: Các ngôi trong tiếng Anh
4. Cách xưng hô trong tiếng Anh với bạn bè, đồng nghiệp
Bạn bè hay đồng nghiệp la những người gần gũi, thân thuộc với chúng ta. Vì vậy trong cách xưng hô bằng tiếng Anh, chúng ta không cần quá trạng trọng, mà có thể dùng những lời gần gũi để thể hiện sự thân thiết với nhau.
Nếu như bạn chưa biết xưng hô như thế nào với bạn bè thì xem ngay dưới đây nhé:
Cách 1: Chỉ xưng tên
Ví dụ:
- Michael, could you bring this USB to our leader for me?
=> Michael cậu có thể mang tập USB này cho trưởng nhóm giúp tớ được không?
- You should do that exercise, Mike.
=> Bạn nên làm bài tập đó, Mike.
Cách 2: Mrs/Ms/Miss/Mr + tên
Sử dụng với các đồng nghiệp có chức danh cao.
Ví dụ:
- Mr. Daniel is my colleague.
[Anh Daniel là đồng nghiệp của tôi.]
- Can you explain to me the report, Mrs. Marie?
[Bà có thể giải thích cho tôi bản báo cáo không, bà Marie?]
Cách 3: Sử dụng một số cách xưng hô thân mật
- Buddy – /ˈbʌd.i/: cách gọi rất thân mật dành cho bạn bè [thường là bạn học hoặc bạn thời thơ ấu]
- Dear – /dɪr/: mình, thân
Ví dụ:
- Hey buddy! Do you want to play soccer?
[Này anh bạn! Bạn có muốn chơi bóng đá không?]
- Let’s go shopping together, dear!
[Cùng nhau đi mua sắm nào các bạn ơi!]
[Download] App The Coach – App học tiếng Anh giao tiếp qua gia sư AI và nhập vai tình huống đầu tiên ở Việt Nam. Dùng mỗi ngày thì chỉ sau 2 tháng bạn sẽ tự tin nói chuyện với Tây trong 30 phút.
TẢI NGAY
Xem thêm: Đại từ nhân xưng trong tiếng Anh
5. Cách xưng hô trong email tiếng Anh
Email là một dạng thư online mang tính chất quan trọng, vì vậy bạn nên sử dụng cách xưng hô trang trọng:
- Dear + Tên
- Dear Mr/ Mrs + Tên
- Dear + Sir/Madam.
Ví dụ: Dear Daniel, Dear Mr.Mark,…
6. Cách xưng hô thân mật trong tiếng Anh
Một số cách xưng hô trong tiếng Anh dưới đây có thể sử dụng trong hầu thiết các trường hợp gần gũi, thân mật và không trang trọng:
- Xưng bằng tên
- Mrs/Ms/Miss/Mr + tên
- Xưng hô tình cảm: Babe, bae, dear, honey…
Ví dụ:
- Get me the storybook, Mike.
[Lấy cho mình cuốn truyện nhé Mike]
- Hey dear, do you want to go fishing?
[Này bạn, bạn có muốn đi câu cá không?]
Như vậy, Step Up đã chia sẻ với bạn cách xưng hô trong tiếng Anh. Hy vọng bài viết giúp bạn giao tiếp dễ dàng hơn và tự tin hơn nhé. Chúc bạn học tập tốt!