Boot legacy khác nhau như thế nào

Cả UEFI và BIOS đều là phần mềm/chương trình được tích hợp với phần cứng, khởi động cùng PC trước khi hệ điều hành máy tính khởi động lên. Tuy nhiên, UEFI hiện đại hơn, hỗ trợ ổ cứng lớn hơn, thời gian khởi động nhanh hơn, nhiều tính năng bảo mật hơn và giao diện dễ sử dụng hơn. Vậy UEFI là gì? Lý do tại sao UEFI đang thay thế hoàn toàn BIOS trong các máy tính hiện đại? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây nhé.

Xem thêm:

UEFI là viết tắt của Unified Extensible Firmware Interface. Dịch ra nghĩa tiếng Việt, UEFI có nghĩa là "giao diện phần mềm mở rộng hợp nhất" - một hệ điều hành tối giản nằm trên phần cứng (hardware) và firmware của máy tính. Thay vì được lưu trong firmware giống như BIOS, chương trình UEFI được lưu trữ ở thư mục /EFI/ trong bộ nhớ non-volatile (là bộ nhớ đảm bảo cho dữ liệu không bị hỏng mỗi khi mất điện).

BIOS là gì?

BIOS là viết tắt của Basic Input/Output System - Hệ thống Đầu vào/Đầu ra Cơ bản. Đó là phần mềm cấp thấp tích hợp trong một con chip trên bo mạch chủ của máy tính. BIOS sẽ khởi động khi máy tính của bạn khởi động và BIOS chịu trách nhiệm đánh thức phần cứng của máy tính, đảm bảo chúng hoạt động bình thường sau đó chạy bộ nạp khởi động để vào hệ điều hành Windows hoặc bất kỳ hệ điều hành nào khác mà bạn đã cài đặt trên máy tính.

Bạn có thể cấu hình các cài đặt khác nhau trong màn hình thiết lập BIOS. Các cài đặt như cấu hình phần cứng, thời gian hệ thống và thứ tự khởi động của máy tính đều có trong BIOS. Bạn có thể truy cập màn hình này bằng cách nhấn một phím cụ thể (khác nhau trên các máy tính khác nhau) nhưng thường là ESC, F2, F10 hoặc Delete trong lúc máy tính đang khởi động. Khi bạn lưu một cài đặt, cài đặt đó sẽ được lưu vào bộ nhớ trên chính bo mạch chủ của bạn. Khi bạn khởi động máy tính của mình, BIOS sẽ cấu hình PC của bạn với các cài đặt đã lưu.

BIOS trải qua quá trình POST (Power-On Self Test), tức là tự kiểm tra khi bật nguồn trước khi khởi động hệ điều hành của bạn. Nó kiểm tra để đảm bảo cấu hình phần cứng của bạn hợp lệ và hoạt động bình thường. Nếu có gì đó không ổn, bạn sẽ thấy thông báo lỗi hoặc nghe thấy một loạt tiếng bíp khó hiểu đến từ bo mạch chủ.

Khi máy tính của bạn khởi động và sau khi quá trình POST kết thúc, BIOS sẽ tìm bản ghi MBR (được lưu trữ trên thiết bị khởi động và sử dụng nó để khởi chạy bộ nạp khởi động). Bạn cũng có thể thấy cụm từ CMOS là viết tắt của Complementary Metal-Oxide-Semiconductor - loại bộ nhớ được hỗ trợ bằng pin, nơi BIOS lưu trữ các cài đặt khác nhau trên bo mạch chủ.

Xem thêm: Hệ điều hành là gì? Đây là những điều bạn cần biết về hệ điều hành

Tại sao BIOS bị lỗi thời?

BIOS đã có từ lâu và không phát triển nhiều trong thời gian nó tồn tại. Ngay cả những PC MS-DOS được phát hành vào những năm 1980 cũng có BIOS. BIOS đã phát triển và cải tiến theo thời gian. Một số tiện ích mở rộng đã được phát triển, bao gồm ACPI, Advanced Configuration và Power Interface. Điều này cho phép BIOS dễ dàng cấu hình các thiết bị hơn và thực hiện các chức năng quản lý năng lượng nâng cao. Tuy nhiên, BIOS đã không được cải tiến như các công nghệ PC khác kể từ thời MS-DOS.

BIOS truyền thống vẫn có những hạn chế nghiêm trọng. Nó chỉ có thể khởi động từ các ổ cứng từ dung lượng 2,1TB trở xuống. Ổ cứng 3TB hiện đã trở nên phổ biến và máy tính có BIOS không thể khởi động từ chúng. Hạn chế đó là do cách thức hoạt động của hệ thống Master Boot Record của BIOS.

BIOS phải chạy ở chế độ bộ xử lý 16bit và chỉ có 1MB dung lượng để thực thi. Nó gặp sự cố khi khởi chạy nhiều thiết bị phần cứng cùng lúc, dẫn đến quá trình khởi động chậm hơn khi khởi tạo tất cả các giao diện và thiết bị phần cứng trên máy hiện đại.

Cách UEFI thay thế BIOS

UEFI thay thế BIOS truyền thống trên PC. Không có cách nào để chuyển từ BIOS sang UEFI trên PC cũ. Vì vậy, bạn sẽ cần phải mua phần cứng mới hỗ trợ UEFI. Khác với BIOS, UEFI có thể khởi động từ ổ cứng dung lượng 2,2TB trở lên và giới hạn là 9,4TB. Đó là bởi vì UEFI sử dụng lược đồ phân vùng GPT thay vì MBR cũng như khởi chạy các tệp thực thi EFI thay vì chạy mã từ MBR.

UEFI có thể chạy ở chế độ 32 bit hoặc 64 bit và có nhiều không gian địa chỉ hơn BIOS. Điều đó có nghĩa là quá trình khởi động của máy tính sẽ nhanh hơn. Ngoài ra, giao diện thiết lập của UEFI cũng hiện đại hơn với đồ hoạ đẹp mắt và hỗ trợ chuột. Một số tính năng của UEFI vượt trội hơn BIOS như hỗ trợ khởi động an toàn, kết nối mạng trực tiếp, hỗ trợ xử lý sự cố từ xa…

Về cơ bản, UEFI không chỉ là một sự thay thế BIOS mà nó đang dần trở thành một hệ điều hành nhỏ chạy trên PC với nhiều chức năng hay ho hơn so với BIOS. Các PC khác nhau có UEFI với giao diện và tính năng khác nhau.

Bạn quen dùng BIOS hay UEFI? Cái nào có lợi cho bạn hơn? Hãy cho FPT Shop biết ý kiến của bạn qua khung bình luận bên dưới nhé.