Cách sử dụng bình xịt có
SỬ DỤNG BÌNH XỊT ĐỊNH LIỀU
Bình hít định liều (metered dose inhaler – MDI) là một dụng cụ cung cấp một số lượng thuốc đã định lượng vào phổi bạn. Bạn nhận thuốc này với mỗi nhát bóp khi bạn hít vào. Bình hít định liều sử dụng một chất đẩy thuốc hóa học để tạo ra luồng phun (nhát). Chất đẩy thuốc này mang theo một liều thuốc đã định lượng vào trong phổi bạn. Luồng phun bạn thấy từ bình xịt định liều là cả chất đẩy thuốc và thuốc. Các bình xịt sử dụng bột được gọi là bình xịt bột khô (dry powder inhaler – DPI) và không sử dụng chất đẩy thuốc. Tài liệu này sẽ giải thích cách sử dụng đúng bình xịt định liều và cách bảo quản cả bình xịt lẫn buồng đệm mà bạn có thể sử dụng với bình xịt. Có thể khó sử dụng bình xịt định liều đúng cách. Ngay cả khi sử dụng kỹ thuật tốt nhất, bạn có thể chỉ nhận được 25% liều phun vào trong phổi. Số lượng này vẫn đủ để điều trị bệnh trạng phổi. Tuy nhiên, hầu hết bệnh nhân gặp khó khăn khi sử dụng bình xịt định liều đến mức chỉ nhận được ít hơn 15% mỗi nhát. Lỗi lớn nhất khi sử dụng bình xịt định liều là không thể hít vào cùng lúc với phun thuốc. Do đó, nhân viên y tế thường đề nghị bạn sử dụng một buồng đệm. Buồng đệm là gì? Buồng đệm giữ thuốc từ bình xịt định liều trong một buồng trong vài giây, để bạn không phải hít vào và phun thuốc cùng một lúc, giúp nhận được nhiều thuốc hơn vào trong phổi bạn và làm giảm nguy cơ tác dụng phụ (như khàn tiếng hoặc nhiễm nấm khi hít corticosteroid). Các buồng đệm khác nhau về thiết kế và không phải tất cả đều sử dụng được với các loại bình xịt định liều khác nhau. Một số có van (gọi là buồng đệm có van). Van là bộ phận quan trọng giữ thuốc không thất thoát. Với việc sử dụng buồng đệm đúng cách, số lượng thuốc vào bên trong phổi có thể lên đến 25%. Buồng đệm chỉ được sử dụng với bình xịt định liều. Chúng không được sử dụng với bình xịt bột khô. Hãy bảo đảm rằng bạn biết cách làm sạch buồng đệm bằng cách đọc bản hướng dẫn đi kèm. Điều này quan trọng bởi vì một số buồng đệm phát sinh tĩnh điện nếu không được làm sạch và lưu giữ đúng cách. Một số buồng đệm, chứ không phải tất cả, có thể được rửa bằng cách đặt vào ngăn trên cùng của máy rửa chén – hãy xem bản hướng dẫn đi kèm. Hãy thay thế buồng đệm khi van cao su bị cứng. Một số buồng đệm có gắn còi. Tiếng còi làm cho bạn biết bạn đang hít quá nhanh hoặc quá mạnh. Mục đích là giúp bạn hít vào chậm, không làm cho còi buồng đệm kêu lên. Chuẩn bị bình xịt định liều để sử dụng Cần chuẩn bị để bảo đảm rằng bình xịt định liều chứa đúng số lượng thuốc khi bạn sắp sử dụng. Bạn cần phải chuẩn bị bình xịt định liều khi sử dụng bình xịt mới lần đầu tiên và chuẩn bị lại khi bạn không dùng bình xịt trong vài ngày hoặc vài tuần. Để chuẩn bị, bạn làm như sau: + Tháo rời nắp bình xịt + Lắc bình xịt + Phun nó vào không khí phía trước bạn. Số lần phun cần để chuẩn bị bình xịt định liều sẽ tùy thuộc vào loại thuốc. Các hướng dẫn đi kèm với bình xịt sẽ cho bạn biết khi nào và bao nhiêu lần bình xịt phải được chuẩn bị. Đọc kỹ hướng dẫn đối với mỗi bình xịt bởi vì mỗi bình xịt có thể có các hướng dẫn khác nhau. Cách biết khi nào bình xịt định liều hết thuốc Nhiều bình xịt có số đếm nhát để cho bạn biết còn lại bao nhiêu nhát. Biết được còn lại bao nhiêu nhát rất quan trọng. Hãy đọc toa thuốc trong hộp nếu bạn có thắc mắc về cách đọc số đếm nhát. Đối với bình xịt không có số đếm nhát, bạn cần phải đếm mỗi ngày bạn sử dụng bao nhiêu nhát. Sau đó xem nhãn bình xịt để biết trong bình xịt có bao nhiêu nhát. Thí dụ nếu bạn sử dụng 8 nhát mỗi ngày (2 nhát x 4 lần một ngày) và bình xịt có 200 nhát, bình xịt sẽ sử dụng được trong 25 ngày. Nếu bạn sử dụng 4 nhát mỗi ngày, bình xịt sẽ sử dụng được trong 50 ngày. Nếu bạn không sử dụng bình xịt đều đặn (thí dụ như nó là một bình xịt cấp cứu), bạn cần phải theo dõi số lượng nhát bạn đã sử dụng. Cho bình xịt vào trong nước hoặc nghe tiếng động khi lắc bình xịt KHÔNG phải là cách để biết được còn bao nhiêu thuốc trong bình xịt. Ngay cả khi bạn trông thấy luồng phun, cũng không có nghĩa là còn thuốc trong bình xịt bởi vì luồng phun bạn trông thấy có khi chỉ là chất đẩy thuốc còn lại. Lưu giữ và làm sạch bình xịt định liều và buồng đệm Toa thuốc trong hộp bình xịt và buồng đệm sẽ mô tả cách nào và khi nào cần làm sạch bình xịt. Làm sạch bình xịt là quan trọng bởi vì thuốc đã phun có thể làm nghẹt bình thuốc. Ngoài ra, hãy kiểm tra ngày hết hạn bình xịt, trên nhãn bình thuốc hoặc trên hộp chứa bình xịt. Cách sử dụng bình xịt định liều với buồng đệm và không với buồng đệm Sử dụng bình xịt định liều với buồng đệm
Sử dụng bình xịt định liều không có buồng đệm
Hợp tác với nhân viên y tế Điều quan trọng là bạn phải biết bạn đang sử dụng thuốc có đúng không. Hãy mang theo bình xịt định liều và buồng đệm mỗi lần đến khám bệnh, trình bày cách bạn sử dụng nó và xin được góp ý. Nếu bạn gặp khó khăn khi sử dụng bình xịt không có buồng đệm, bạn nên sử dụng buồng đệm cho thuận lợi hơn và sau đó sử dụng buồng đệm mỗi lần sử dụng bình xịt định liều. Nguồn: American Thoracic Society
Đây là liệu pháp rất quan trọng trong điều trị hen suyễn ở trẻ em để cắt cơn, dự phòng hen suyễn hoặc kết hợp cả hai. Việc sử dụng MDI đúng cách giúp đưa thuốc vào đường thở tốt hơn nhằm đạt hiệu quả điều trị. Ngược lại, nếu sử dụng không đúng cách sẽ có rất ít hoặc không có thuốc vào đường thở. Do đó, đối với bệnh nhân hen suyễn đặc biệt là trẻ em, phụ huynh cần biết sử dụng bình xịt định liều đúng cách. Bệnh nhi có thể sử dụng bình xịt định liều đơn lẻ hoặc phối hợp với buồng đệm hoặc buồng đệm kèm mặt nạ. Sử dụng buồng đệm sẽ giúp giữ thuốc từ bình xịt định liều trong vài giây, bệnh nhân không phải ấn nút bình xịt và hít vào cùng một lúc, giúp nhận được nhiều thuốc hơn vào trong phổi và giảm nguy cơ tác dụng phụ như khàn tiếng hoặc nhiễm nấm khi hít corticoid do thuốc lắng đọng ở hầu, họng. Bình xịt định liều dùng kèm buồng đệm được khuyến cáo sử dụng cho mọi lứa tuổi, đặc biệt trẻ em và khi cần sử dụng corticoid dạng hít. Mặt nạ thì được dùng cho trẻ dưới 4 tuổi. CÁCH SỬ DỤNG BÌNH XỊT ĐỊNH LIỀU 1. Sử dụng bình xịt không có buồng đệm (Hình 1) Bước 1: Tháo nắp ra khỏi đầu ngậm, giữ bình xịt ở vị trí thẳng đứng (đầu ngậm nằm phía dưới). Bước 2: Lắc bình xịt kỹ vài giây để trộn đều thuốc Bước 3: Hướng dẫn trẻ hơi nghiêng đầu ra sau, thở ra từ từ Bước 4: Hướng dẫn trẻ đưa ống ngậm vào miệng,khép môi xung quanh miệng ống ngậm, không cắn Bước 5: Ấn đỉnh bình xịt để giải phóng thuốc đồng thời cho trẻ hít vào từ từ (từ 3 – 5 giây) Bước 6: Dặn trẻ nín thở trong 5 đến 10 giây, lấy bình xịt ra, sau đó thở ra chậm. Nếu sử dụng nhiều hơn 1 nhát xịt, đợi 1 phút sau đó lặp lại các bước từ bước từ 2 đến 6. Bước 7: Đậy nắp bình xịt sau khi sử dụng
Hình 1: Thao tác sử dụng bình xịt định liều không kèm buồng đệm 2. Sử dụng bình xịt định liều có buồng đệm (Hình 2) Trước khi sử dụng buồng đệm, phải kiểm tra để đảm bảo không có vật lạ Bước 1: Tháo nắp ra khỏi đầu ngậm Bước 2: Lắc bình xịt kỹ vài giây để trộn đều các thành phần thuốc trong bình xịt Bước 3: Nhét đầu ngậm của bình xịt vào đầu khớp với buồng đệm và giữ bình xịt ở vị trí thẳng đứng (đầu ngậm nằm phía dưới) Bước 4: Hướng dẫn trẻ thở ra hết cỡ một cách thoải mái, tránh thở vào buồng đệm Bước 5: Hướng dẫn trẻ khép môi xung quanh đầu ngậm của buồng đệm Bước 6: Ấn vào đỉnh bình xịt để giải phóng thuốc vào trong buồng đệm Bước 7: Hướng dẫn trẻ hít vào chậm và sâu khoảng 15 giây, lấy bình xịt và buồng đệm ra khỏi miệng trẻ sau đó cho trẻ thở ra chậm. Nếu sử dụng nhiều hơn 1 nhát xịt, đợi 30 giây sau đó lặp lại các bước từ bước 4 đến 8. Bước 8: Đậy nắp ống ngậm và bình xịt sau khi sử dụng
Hình 2: Thao tác sử dụng bình xịt định liều kèm buồng đệm 3. Sử dụng bình xịt định liều có buồng đệm và mặt nạ (Hình 3) Trước khi sử dụng buồng đệm, phải kiểm tra để đảm bảo không có vật lạ. Bước 1: Tháo nắp ra khỏi đầu ngậm Bước 2: Lắc bình xịt kỹ vài giây để trộn đều các thành phần thuốc trong bình xịt Bước 3: Nhét đầu ngậm của bình xịt vào đầu khớp với buồng đệm và giữ bình xịt ở vị trí thẳng đứng (đầu ngậm nằm phía dưới)
Hình 3: Thao tác sử dụng bình xịt định liều kèm buồng đệm và mặt nạ VỆ SINH BÌNH XỊT ĐỊNH LIỀU VÀ BUỒNG ĐỆM Với bình xịt định liều: cần được làm sạch thường xuyên ít nhất 1 lần/tuần để tránh tắc nghẽn. Mở nắp đậy ống ngậm, lau sạch mặt trong và ngoài của ống ngậm và vỏ nhựa bên ngoài bằng vải mềm hoặc giấy lụa. Với buồng đệm: có thể tháo rời, vệ sinh bằng nước ấm và xà bông nhẹ như nước rửa chén mỗi tháng 1 lần, để cho buồng đệm tự khô, không được lau chùi mặt trong của buồng đệm. Mặt nạ thì vệ sinh thường xuyên hơn. LƯU Ý KHI SỬ DỤNG BÌNH XỊT ĐỊNH LIỀU Kiểm tra bình xịt trước khi sử dụng lần đầu hoặc sau hơn 1 tuần không sử dụng. Đầu tiên tháo nắp đậy ống ngậm, lắc kỹ bình xịt trong vài giây, phun vào không khí đảm bảo bình xịt hoạt động, số lần phun để chuẩn bị cho bình xịt định liều sẽ thay đổi tùy thuộc vào từng loại thuốc và được ghi rõ trong tờ hướng dẫn của nhà sản xuất. Đối với các thuốc hít có chứa corticoid, súc miệng sau khi dùng thuốc để tránh nuốt thuốc và tác dụng phụ bị nấm miệng. Kiểm tra bình xịt còn hay hết thuốc: kiểm tra số hiển thị trên cửa số báo liều trên bình xịt định liều (nếu có). Một số loại bình xịt không có cửa sổ báo liều, bệnh nhân cần theo dõi và ghi nhận số nhát sử dụng mỗi lần sử dụng để trừ đi so với tổng số nhát của bình xịt từ đó tính được số liều còn lại. Một cách khác để kiểm tra là tháo bình xịt kim loại bên trong ra khỏi ống thuốc. Sau đó, thả bình kim loại vào trong thau nước và dựa vào vị trí của bình xịt so với mặt nước để biết lượng thuốc còn trong bình. Nếu bình kim loại nổi lềnh bềnh nằm ngang trên mặt nước thì đã hết thuốc, chìm xuống sâu thì thuốc còn đầy. MỘT SỐ SAI LẦM PHỔ BIẾN Để việc sử dụng bình xịt định liều đạt hiệu quả tối đa và tránh các tác dụng phụ, cần tránh những điều sau đây:
|