1. Ngộ độc Paractamol là gì? – Paracetamol là một thuốc giảm đau, hạ sốt có thể mua và sử dụng mà không cần kê đơn, tỉ lệ ngộ độc paracetamol có xu hướng tăng nhanh. – Nếu sử dụng vượt quá 4g/ ngày, Paracetamol sẽ chuyển hóa theo con đường gây ngộ độc cho Gan. Khi dùng quá liều, phần lớn thuốc được hấp thu trong vòng 2 giờ, nồng độ đỉnh đạt được sau uống là 4 giờ.
– Sử dụng Paracetamol quá liều trong thời gian dài có thể gây viêm gan cấp, hủy hoại tế bào gan.
Sử dụng Paracetamol gây viêm gan cấp, hủy hoại tế bào gan
2. Nguyên nhân ngộ độc Paracetamol là gì? – Tự ý mua thuốc giảm đau, hạ sốt dùng tại nhà, không theo hướng dẫn của bác sỹ.
– Uống thuốc để tự độc.
3. Liều độc của Paracetamol là bao nhiêu? – Ngộ độc paracetamol có thể do uống cấp một liều hoặc uống kéo dài mạn tính. – Liều khuyến cáo paracetamol ở người trưởng thành từ 500-1000mg mỗi 4-6 giờ và không quá 4 gam/24 giờ. – Ở trẻ em liều khuyến cáo từ 10-15mg/kg mỗi 4-6 giờ và không quá 50-70mg/kg/24 giờ. – Uống một liều cấp >150mg/kg hoặc > 7.5g ở người trưởng thành có thể xem như ngộ độc, mặt dù liều tối thiểu gây tổn thương gan có thể dao động từ 4-10 gam. – Ở trẻ em uống liều cấp từ 120mg/kg-150mg/kg có thể kết hợp độc gan.
– Ở những bệnh nhân uống kéo dài mạn tính thì liều >4g/ngày có thể gây nên tình trạng ngộ độc trên lâm sàng.
4. Những bệnh nhân nào có nguy cơ ngộ độc Paracetamol cao? Dù sử dụng paracetamol liều thấp hơn nhưng vẫn có nguy cơ ngộ độc như: – Bệnh nhân nghiện rượu. – Bệnh nhân suy dinh dưỡng.
– Những bệnh nhân điều trị kéo dài với: carbamazepine, primidone, rifampin, isoniazid,…
5. Biểu hiện lâm sàng ngộ độc Paracetamol là gì? – Biểu hiện lâm sàng của quá liều paracetamol phụ thuộc vào thời gian bệnh nhân đến cấp cứu và lượng acetaminophen đã uống.
– Biểu hiện lâm sàng ngộ độc paracetamol có thể chia thành bốn giai đoạn.
5.1. Giai đoạn khởi đầu – Xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau uống.
– Có thể không triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu như chán ăn, buồn nôn, nôn ói, vã mồ hôi,…
5.2. Giai đoạn tổn thương gan – Xảy ra 24-48 giờ sau uống. – Bệnh nhân có thể đau bụng, căng tức vùng hạ sườn phải. – Xét nghiệm men gan: AST, ALT, bilirubin có thể tăng, thời gian đông máu PT kéo dài.
– Phần lớn bệnh nhân không tiến triển quá giai đoạn này nhất là bệnh nhân được sử dụng giải độc tố Acetylcystein.
5.3. Giai đoạn suy gan – Thường xảy ra 3-5 ngày sau ngộ độc. – Đặc trưng sự tái xuất hiện và nặng hơn của tình trạng buồn nôn, nôn ói kèm theo mệt mỏi, vàng da và những triệu chứng hệ thần kinh trung ương như: lú lẫn, ngủ gà, hôn mê.
– Ngoài ra có thể suy thận, hạ đường huyết, rối loạn đông máu, bệnh não do gan, men gan tăng tối đa xuất hiện rõ rệt.
5.4. Giai đoạn hồi phục – Nếu bệnh nhân còn sống thì chức năng gan hồi phục hoàn toàn.
– Trường hợp ngộ độc nặng không điều trị bệnh nhân có thể tử vong trong 4-18 ngày sau uống.
6. Nguyên tắc điều trị ngộ độc paracetamol như thế nào?
6.1. Loại bỏ chất độc – Gây nôn: nếu bệnh nhân mới uống paracetamol trong vòng 1 giờ. – Rửa dạ dày: khi bệnh nhân mới uống trong vòng 6 giờ.
– Than hoạt: sau khi bệnh nhân được gây nôn hoặc rửa dạ dày. Dùng 1 liều 1g/kg, kết hợp với Sorbitol liều tương đương.
6.2. Thuốc giải độc – N-acetylcystein [Mucomyst, Acemuc…]. – N-acetylcystein dạng uống: liều ban đầu: 140mg/kg, các liều sau 70mg/kg/lần, 4 giờ/lần [17 liều].
– N-acetylcystein dạng truyền tĩnh mạch: liều ban đầu 150mg/kg, truyền trong 60 phút, liều tiếp theo 50mg/kg, truyền trong 4 giờ, liều duy trì 100mg/kg, truyền trong 16 giờ.
7. Thời gian điều trị ngộ độc Paracetamol là bao lâu?
– Thời gian điều trị phụ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân. thông thường trên 4 ngày nếu tình trạng nhẹ và đáp ứng với điều trị.
8. Các biến chứng của ngộ độc Paracetamol là gì? – Viêm gan cấp. – Hủy hoại tế bào gan. – Suy thận.
– Suy đa tạng.
Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc với đội ngũ bác sỹ giỏi chuyên môn, khả năng chẩn đoán xử lý nhanh chóng, chuyên nghiệp; điều dưỡng viên giàu kinh nghiệm kết hợp trang thiết bị y khoa hiện đại; tiếp nhận, chăm sóc và điều trị 24/24 cho tất cả các trường hợp bệnh nhân mắc bệnh nặng có nguy cơ đe dọa tới tính mạng; giúp người bệnh mau chóng phục hồi sức khỏe.
Paracetamol [hay còn gọi là acetaminophen] là loại thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi nhất do có nhiều công dụng như dùng được cho người bị bệnh dạ dày, người bị sốt siêu vi, phụ nữ có thai và trẻ em [kể cả trẻ sơ sinh]. Tuy nhiên, dùng quá liều có thể gây nhiễm độc, chủ yếu là gây hoại tử tế bào gan.
Một số cách xử lý khi ngộ độc paracetamol
Phác đồ điều trị ngộ độc paracetamol cấp tính cụ thể và chi tiết như sau:
Ổn định người bệnh
Nhân viên y tế cấp cứu và ổn định tình trạng người bệnh theo nguyên tắc chung. Điều trị suy hô hấp, huyết áp thấp nếu có.
Thải bỏ chất độc
Các phương pháp thải độc bệnh nhân cụ thể như sau:
-
Gây nôn: Nếu bệnh nhân đã uống paracetamol trong vòng một giờ.
-
Rửa dạ dày: Thực hiện rửa dạ dày cho bệnh nhân nếu bệnh nhân đã dùng thuốc trong vòng 6 giờ.
-
Than hoạt: Dùng khi bệnh nhân bị nôn hoặc rửa dạ dày. Dùng liều 1g/kg và kết hợp với sorbitol. Nếu bệnh nhân đến bệnh viện trước 6 giờ sáng, có thể cho uống than hoạt trước 1 giờ hoặc cùng lúc với liều NAC đầu tiên.
Áp dụng thuốc giải độc
Loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất là NAC [Mucomyst, Acemuc]. Bài thuốc giải độc đơn giản mà rất hiệu quả, đặc biệt tránh cho bệnh nhân bị viêm gan, cải thiện tình trạng suy gan, giảm tỷ lệ phù não. Thuốc cũng có tác dụng tốt trên bệnh nhân suy gan cấp do các nguyên nhân độc hại khác ngoài paracetamol.
Tác dụng:
-
NAC giúp thúc đẩy quá trình chuyển hóa của Paracetamol qua con đường sunphat.
-
Đây là tiền chất của glutathione và tương tự như glutathione trong việc chuyển đổi NAPQI thành một chất không độc hại.
-
Có lợi cho gan thông qua các cơ chế không đặc hiệu như cải thiện vi tuần hoàn gan.
-
Nên dùng thuốc ngay khi có chỉ định và tốt nhất là trong vòng 8 giờ kể từ khi dùng quá liều Paracetamol.
-
Nếu dùng thuốc sau thời gian này, bệnh nhân có thể bị viêm gan B.
Chỉ định: Tất cả bệnh nhân được chẩn đoán hoặc nghi ngờ ngộ độc paracetamol.
Liều dùng:
-
NAC dạng uống: 140mg/kg liều đầu tiên, sau đó 70mg/kg/lần mỗi 4 giờ.
-
NAC dạng được tiêm tĩnh mạch: Liều khởi đầu 150mg/kg, truyền trong 60 phút, liều thứ hai 50 mg/kg và truyền trong 4 giờ. Liều duy trì là 100mg/kg trong 16 giờ.
Thời gian sử dụng:
- Dùng cho đến khi âm tính với paracetamol và men gan không tăng, chức năng gan chưa bị rối loạn.
- Bệnh nhân có biểu hiện suy gan, viêm gan dùng như trên và dùng cho đến khi âm tính với paracetamol, men gan bình thường.
- Nếu không có thử nghiệm nồng độ, hãy dùng đủ liều theo khuyến cáo ở trên.
- Nếu một phụ nữ có thai bị ngộ độc paracetamol được kê đơn NAC, cô ấy nên tiếp tục theo liệu trình giống như người mẹ trong khi sinh con. Trẻ sinh ra bị viêm gan, suy gan nên tiếp tục dùng NAC cho đến khi men gan về bình thường và chức năng gan hồi phục.
Cách sử dụng:
Pha loãng NAC uống trong dung dịch 5% và thêm nước hoa quả để dễ tiêu thụ. Không uống liên tục, khoảng cách an toàn giữa các liều sử dụng là 4 giờ. Nếu bệnh nhân bị nôn sau khi uống thuốc, hãy uống lại sau 1 giờ. Những bệnh nhân mới sử dụng than hoạt vẫn có thể dùng thuốc này như bình thường.
Chống nôn tích cực bằng đường tiêm Metoclopramide 10mg x 1 ống, Ondansetron 4mg. Nếu bệnh nhân tiếp tục nôn, tiêm bắp aminazin 25mg x ½ ống. Nếu vẫn còn nôn, cho bệnh nhân uống chậm hoặc nhỏ giọt chậm qua ống thông mũi dạ dày.
Đối với bệnh nhân suy gan cấp, nên ưu tiên các chế phẩm tiêm tĩnh mạch vì chúng sẽ giúp thuốc được đưa vào cơ thể một cách chắc chắn hơn. Có thể bổ sung bao gói trong dạ dày nếu sử dụng NAC đường uống.
Tác dụng phụ của thuốc giải độc NAC:
Thuốc khá an toàn, một số tác dụng phụ thường gặp là nôn mửa và tiêu chảy khi dùng thuốc uống. Nếu bệnh nhân nôn quá mức, có thể sử dụng NAC dạng tiêm.
Theo dõi sau điều trị
Nhân viên y tế và người bệnh theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, dấu hiệu tổn thương hoặc suy các cơ quan, suy gan với các hiện tượng như đau hạ sườn, chán ăn, hôn mê, tiểu ra máu, tiểu ít hoặc nhiều.
Nồng độ paracetamol ban đầu trước khi tiêm NAC và lặp lại sau khi hoàn thành truyền NAC tĩnh mạch hoặc truyền NAC đường uống. Nếu paracetamol trong máu vẫn dương tính, xét nghiệm sẽ trở thành âm tính. Người bệnh cũng cần xét nghiệm men gan, chức năng gan, thận hàng ngày để đánh giá tình trạng bệnh.
Liều nào có thể gây ngộ độc paracetamol?
Quá liều từ 10g một liều duy nhất ở người lớn đến 150mg/kg thể trọng với một liều duy nhất ở trẻ em [tùy thuộc vào độ nhạy cảm của bệnh nhân] có thể dẫn đến tăng men gan.
Tuy nhiên, paracetamol có thể gây tổn thương gan ngay cả ở liều điều trị nếu sử dụng trong thời gian dài, đặc biệt ở bệnh nhân suy giảm chức năng gan hoặc người cao tuổi.
Paracetamol có trong nhiều loại thuốc, được phối hợp dưới nhiều dạng galen khác nhau, dẫn đến nguy cơ quá liều không chủ ý khi dùng đồng thời nhiều sản phẩm có chứa hoạt chất này. Cần đọc kỹ thành phần của thuốc trước khi dùng để tránh tình trạng tích lũy paracetamol gây quá liều.
Các cách phòng ngừa ngộ độc paracetamol
-
Không được lạm dụng paracetamol, thận trọng khi sử dụng thuốc vì có nhiều chế phẩm thuốc có chứa paracetamol.
-
Bệnh nhân nghiện rượu, bệnh gan và suy dinh dưỡng cần thận trọng khi dùng thuốc và nên hỏi ý kiến bác sĩ.
-
Đối với người bệnh dùng paracetamol để tự tử cần được khám và điều trị theo bác sĩ chuyên khoa để tránh ngộ độc tái phát.
Ngộ độc cấp tính Paracetamol có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, đặc biệt là chức năng gan, thận. Bạn nên cẩn thận khi sử dụng thuốc và nếu thấy cơ thể có những biểu hiện ngộ độc thì nên đến ngay địa chỉ gần nhất để được bác sĩ điều trị kịp thời, tránh gây hại cho cơ thể.
Nga Linh
Nguồn Tham khảo: Tổng hợp