Chuyển dịch cơ cấu kinh tế 2022 2022

Văn Nguyễn   -   Thứ sáu, 13/11/2020 07:40 (GMT+7)

Ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi kinh tế. Ảnh: A.G

Tác động xấu của COVID-19

Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020 theo Nghị quyết 24/2016 của Quốc hội đặt ra 22 mục tiêu cụ thể về cơ cấu lại nền kinh tế đến năm 2020 với 5 nhóm nhiệm vụ cụ thể thực hiện các mục tiêu này.

Sau gần 5 năm triển khai, báo cáo mới nhất về việc triển khai thực hiện kế hoạch vừa được Chính phủ công bố mới đây cho thấy, dự kiến 15 trong số 22 mục tiêu được giao tại Nghị quyết số 24 sẽ được hoàn thành và có khả năng hoàn thành. Trong đó, 5 mục tiêu quan trọng về giảm quy mô nợ công, giảm quy mô nợ chính phủ, giảm tỉ trọng lao động nông nghiệp, tăng năng suất các nhân tổ tổng hợp và tăng dư nợ thị trường trái phiếu hiện đều hoàn thành và vượt xa so với kế hoạch đề ra.

Cụ thể quy mô nợ công giảm mạnh, từ mức 63,7% GDP cuối năm 2016 xuống khoảng 55% GDP cuối năm 2019; quy mô nợ chính phủ giảm mạnh từ 52,7% năm 2016 xuống 48% GDP đến cuối năm 2019, thấp hơn khá nhiều so với mục tiêu không quá 54%; tỉ trọng lao động nông nghiệp giảm mạnh từ 44% năm 2015 xuống 41,6% năm 2016 và ước năm 2020 còn 34%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu dưới 40%; năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp vào tăng trưởng bình quân giai đoạn 2016 - 2020 ước đạt 45,21%, vượt xa so với mục tiêu 30%-35% được đề ra trong Nghị quyết; dư nợ thị trường trái phiếu đến năm 2019 đạt 40,14% vượt xa so với mục tiêu đến năm 2020 đạt 30% GDP.

Tuy nhiên với các mục tiêu không thể hoàn thành theo như kế hoạch, Bộ trưởng Bộ KHĐT Nguyễn Chí Dũng cho hay trong số 7 mục tiêu có khả năng không hoàn thành, 2 mục tiêu về bội chi ngân sách nhà nước và tỉ lệ nợ xấu đều được đánh giá có khả năng hoàn thành vào cuối năm 2019. Song do tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19, hai mục tiêu này có thể không hoàn thành trong năm 2020.

Bên cạnh đó, 2 mục tiêu liên quan đến cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước (DNNN) có khả năng không hoàn thành do cả nguyên nhân chủ quan từ trách nhiệm người đứng đầu đến các nguyên nhân khách quan như nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh (như phê duyệt phương án sử dụng đất, xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị các quyền sở hữu trí tuệ bao gồm giá trị văn hóa, lịch sử, phần vốn nhà nước…) trong khi hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện; mục tiêu nhiệm vụ, cơ chế quản lý DNNN chưa rõ ràng; khó khăn trong việc tìm kiếm cổ đông chiến lược. Mục tiêu về 1 triệu doanh nghiệp mặc dù có khả năng không hoàn thành nhưng đến nay đạt được tiến bộ đáng ghi nhận trong giai đoạn vừa qua.

3 lĩnh vực trọng tâm chưa đạt mục tiêu

Đáng chú ý trong Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020, việc cơ cấu lại ba lĩnh vực trọng tâm gồm DNNN, đầu tư công và tổ chức tín dụng (TCTD) được các chuyên gia kinh tế đánh giá là những lĩnh vực có vai trò quan trọng đối với quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, quyết định hiệu quả phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường, đồng thời cũng tác động mạnh đến việc hình thành môi trường cạnh tranh lành mạnh, tiền đề để thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo TS Đặng Thị Hoài Thu - Trưởng ban Nghiên cứu kinh tế ngành và các lĩnh vực và các chuyên gia của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, việc cơ cấu lại 3 lĩnh vực trọng tâm của nền kinh tế đặt mục tiêu phải hoàn thành trong năm 2019 nhưng đến nay chưa đạt được do cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Chính vì vậy các mục tiêu này cần phải hoàn thành trong giai đoạn 2021-2025 bởi việc này sẽ tác động mạnh đến sự phát triển của thị trường các yếu tố sản xuất, thị trường tài chính, lao động, thị trường khoa học công nghệ cũng như thị trường quyền sử dụng đất.

Thực tế theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, qua quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, cân đối kinh tế vĩ mô và kết cấu nền kinh tế được củng cố vững chắc hơn, qua đó tạo tiền đề để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững, giúp cải thiện khả năng chống chịu của nền kinh tế, đồng thời tạo thêm dư địa để thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ bảo đảm an sinh xã hội.

Quá trình cơ cấu lại kinh tế cũng thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng, cải thiện mạnh mẽ chất lượng tăng trưởng, hiệu quả đầu tư, năng suất lao động xã hội, nâng dần tỉ lệ đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng. Cơ cấu kinh tế nhờ đó cũng chuyển dịch theo hướng phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên dù cơ cấu đầu tư chuyển dịch theo hướng tích cực, giảm dần tỉ trọng vốn đầu tư của nhà nước trong tổng vốn đầu tư xã hội xuống mức phù hợp, tăng tỉ trọng nguồn vốn đầu tư ngoài nhà nước từ 38,9% năm 2016 lên 46% năm 2019 cũng như việc cơ cấu lại DNNN được đẩy mạnh và thực chất hơn, mục tiêu cơ cấu 3 lĩnh vực trọng tâm vẫn còn gặp nhiều trở ngại.

Cụ thể tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước chậm; hiệu quả sản xuất kinh doanh của khu vực DNNN chậm được cải thiện. Hiệu quả đầu tư công chưa cao, giải ngân vốn đầu tư công còn chậm và nhiều vướng mắc. Trong khi đó tiến độ, chất lượng xử lý nợ xấu, các TCTD yếu kém chưa theo kịp yêu cầu của nền kinh tế.

Chính vì vậy, kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 cần tiếp tục thực hiện nhằm hoàn thành những mục tiêu, nhiệm vụ của giai đoạn trước. Trong đó cần tiếp tục xác định rõ ràng hơn các trọng tâm, trọng điểm cơ cấu lại nền kinh tế theo ngành, vùng, nhóm địa phương để tận dụng được lợi thế và tập trung nguồn lực, tạo ra những kết quả rõ nét hơn.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại phiên họp của UBTVQH.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết qua đánh giá cho thấy có 17/22 mục tiêu của kế hoạch đã được hoàn thành, 5 nhóm nhiệm vụ đã được tập trung triển khai. Tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2016-2020 đạt 5,79% cao hơn mức 4,27% giai đoạn 2011-2015; đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt bình quân 45,42%, cao hơn nhiều so với mục tiêu đặt ra (30-35%). Hiệu quả sử dụng nguồn lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế được cải thiện. Lạm phát được kiểm soát, ổn định vĩ mô được đảm bảo tốt. Tỉ lệ nợ công và áp lực trả nợ hằng năm giảm. Nền tảng tài chính quốc gia được củng cố rõ rệt; hệ số tín nhiệm quốc gia tăng. Như vậy có thể thấy kết quả thực hiện kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đã góp phần quan trọng trong đổi mới mô hình tăng trưởng, cải thiện chất lượng tăng trưởng, tăng năng suất, củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, kết quả cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 được thực hiện theo 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Cụ thể, thứ nhất, 3 trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế (đầu tư công, doanh nghiệp Nhà nước và các tổ chức tín dụng) đã được tập trung thực hiện. Quy định, pháp luật về đầu tư công được sửa đổi, hoàn thiện; kỷ luật, kỷ cương trong đầu tư công được nâng cao, cơ bản khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải và nợ đọng xây dựng cơ bản.

Thứ hai, cơ cấu lại ngân sách Nhà nước và khu vực công đạt được kết quả đáng ghi nhận. Quy mô và cơ cấu thu, chi ngân sách Nhà nước được cải thiện; bội chi ngân sách và tỉ trọng nợ công trên GDP giảm so với giai đoạn trước, bảo đảm an toàn nợ công, an ninh tài chính quốc gia. Khu vực công được cơ cấu lại theo hướng tinh gọn, thúc đẩy ứng dụng tiến bộ công nghệ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp.

Thứ ba, khu vực kinh tế tư nhân trong nước được thúc đẩy phát triển, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt kết quả tích cực. Môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện mạnh mẽ; hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo được chú trọng xây dựng. Thu hút đầu tư nước ngoài được thúc đẩy theo hướng có chọn lọc, ưu tiên các dự án công nghệ cao và có giá trị gia tăng cao.

Thứ tư, công tác quy hoạch, cơ cấu lại ngành và vùng kinh tế được triển khai thực hiện. Hệ thống pháp luật về quy hoạch được hoàn thiện, khắc phục tình trạng quản lý chia cắt, cục bộ. Liên kết ngành, vùng được thúc đẩy nhằm phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm. Cơ cấu các ngành đã có sự dịch chuyển tích cực, tăng tỷ trọng đóng góp của các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Sản xuất nông nghiệp tập trung vào những ngành có giá trị gia tăng cao hơn và có thị trường xuất khẩu đa dạng; một số ngành dịch vụ được hiện đại hóa, hình thành các sản phẩm dịch vụ chất lượng cao.

Thứ năm, các loại thị trường được thúc đẩy hình thành và phát triển. Quy mô và cơ cấu thị trường tài chính có sự điều chỉnh hợp lý giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Thể chế phát triển thị trường quyền sử dụng đất từng bước được hoàn thiện. Thị trường lao động được tăng cường thông qua dự báo, kết nối cung-cầu lao động. Thị trường khoa học và công nghệ sôi động hơn với giá trị giao dịch và số lượng sáng chế đăng ký bảo hộ tăng.

“Kết quả thực hiện kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đã thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng, cải thiện chất lượng tăng trưởng, tăng năng suất, nâng dần tỉ lệ đóng góp của TFP vào tăng trưởng, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và tạo thêm dư địa để thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ an sinh xã hội. Qua đó tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ cả về tư duy, nhận thức và hành động của các cấp, các ngành trong thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế; củng cố niềm tin của người dân và cộng đồng doanh nghiệp”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho rằng mặc dù đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, song việc triển khai kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 vẫn còn một số hạn chế, yếu kém. Mô hình tăng trưởng có thay đổi nhưng còn chậm; các nhiệm vụ cơ cấu lại nền kinh tế còn  có những hạn chế...

Từ việc triển khai kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016- 2020 đã rút ra được một số bài học kinh nghiệm lớn.

Đó là, phải xác định rõ và tăng cường vai trò trách nhiệm của các cấp chính quyền, cơ quan, tổ chức, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu. Xây dựng được hệ thống các chỉ tiêu đo lường mức độ hoàn thành kết quả cơ cấu lại nền kinh tế trong từng lĩnh vực, từng địa phương. Xác định được các vấn đề trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng ngành, từng địa phương. Thực hiện tốt việc phối hợp hành động giữa các bộ, ngành, địa phương trong triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ của kế hoạch. Thực hiện tốt công tác đánh giá, kiểm tra, giám sát trong quá trình triển khai.

Nguyễn Hoàng