[Sóng Trẻ] - “Hoàng Hoa Thám [1836-1913]” là tên cuốn sách chuyên khảo mới nhất về Hoàng Hoa Thám của Tiến sĩ Khổng Đức Thiêm được ra mắt qua buổi hội thảo diễn ra chiều ngày 11 tháng 2 tại Trung tâm Văn hóa Pháp L’espace 24 Tràng Tiền.
Buổi hội thảo giới thiệu cuốn sách diễn ra dưới sự dẫn dắt của diễn giả Tiến sĩ Khổng Đức Thiêm và Nhà sử học Dương Trung Quốc - Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Sử học Việt Nam nhân dịp kỉ niệm 130 năm khởi nghĩa Yên Thế bùng nổ [ 1884-2014]. Cuốn sách dày 752 trang, gồm 13 chương với nhiều ảnh tư liệu, hồ sơ giới thiệu một cách chính xác về gia tộc, quê hương… của Hoàng Hoa Thám qua một số thông tin sử liệu mới được tìm thấy.
Ảnh bìa cuốn sách “Hoàng Hoa Thám [1836-1913]”
Tác giả Khổng Đức Thiêm, đồng thời là nhà diễn giả của buổi hội thảo, cho biết điểm mới của cuốn sách chuyên khảo này là biết được chính xác năm sinh của người anh hùng Hoàng Hoa Thám - năm 1836. Các nhà nghiên cứu cũng xác định được ông là người gốc họ Đoàn, quê ở xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ - Hưng Yên; vai trò chỉ đạo cuộc khởi nghĩa Hà Thành năm 1908, những đánh giá về vai trò của Lê Hoan đối với Hoàng Hoa Thám và những lí giải xung quanh thời điểm Hoàng Hoa Thám mất. Ông khẳn định cuốn sách là cầu nối gắn kết cuộc khởi nghĩa Hà Thành với cuộc khởi nghĩa Yên Thế đồng thời khẳng định được vai trò lãnh đạo tài tình của Hoàng Hoa Thám... Qua cuốn sách, nhiều mối nghi ngờ về người anh hùng đã có rất nhiều đóng góp cho lịch sử nước nhà đã có câu trả lời.
Tác giả - diễn giả Khổng Đức Thiêm [bên trái] và người dẫn chương trình - Nhà sử học Dương Trung Quốc
Nài ra, cuốn sách cũng đã khái lược cuộc đời của Hoàng Hoa Thám qua những dấu mốc hoạt động lịch sử. Phải kể đến như trận đánh dẹp Thanh Phỉ, xây dựng làng chiến đấu, đánh quân Pháp xâm lược [1876-1885], những năm tháng mất mát nặng nề nhưng đầy oanh liệt [1890-1892], khởi nghĩa Hà Thành [1908], Yên Thế quật khởi [1909]... Đó là những dấu ấn khẳng định tài năng chiến đấu và tên tuổi của ông trong lịch sử. Chương cuối cùng của cuốn sách chính là chương quan trọng, đánh giá bàn luận về cuộc đời của người anh hùng dân tộc vĩ đại.
Giáo sư – Nhà giáo nhân dân Phan Huy Lê chia sẻ tại buổi ra mắt: “Cuốn sách đã được Hội đồng khoa học nghiệm thu và đánh giá đây là tập đại thành về người anh hùng Hoàng Hoa Thám, là sự kế thừa là tổng kết toàn bộ thành tựu nghiên cứu của giới nghiên cứu lịch sử từ trước tới nay, trong và nài nước về một vĩ nhân lịch sử không chỉ đóng vai trò quan trọng về thời gian lịch sử [những năm bản lề của Thế kỉ XIX-XX] mà còn là gạch nối quan trọng giữa hai khuynh hướng cứu nước : theo hệ tư tưởng phong kiến [Phong trào Cần Vương] và theo hệ tư tưởng tư sản [Phong trào Duy Tân]”.
Cuốn sách thực sự là cuốn tư liệu với những thông tin hữu ích về Hoàng Hoa Thám và là món quà để tưởng nhớ vị anh hùng dân tộc nhân kỉ niệm 130 năm khởi nghĩa Yên Thế, cuộc khởi nghĩa vang danh tên tuổi của ông. Buổi hội thảo kết thúc bằng lời phát biểu của ông Nguyễn Văn Linh- Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Giang. Ông đánh giá rất cao những đóng góp của tác giả cuốn sách trong việc giới thiệu, khơi gợi nhiều giá trị mới có ý nghĩa lịch sử đối với vị anh hùng Hoàng Hoa Thám.
Trong gần 80 năm thực dân Pháp đô hộ, ở Việt Nam đã diễn ra hàng loạt các cuộc khởi nghĩa nông dân oanh liệt chống giặc ngoại xâm. Khởi nghĩa Yên Thế là một trong số đó. Cuộc khởi nghĩa này kéo dài tới gần 30 năm, dưới sự lãnh đạo tài tình và quả cảm của Hoàng Hoa Thám [tức Đề Thám]- vị tướng quân, linh hồn của cuộc khởi nghĩa.
Hoàng Hoa Thám [1858- 1913] quê gốc ở làng Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, sau di cư lên Sơn Tây [Hà Tây], rồi lại lên Yên Thế [Bắc Giang]. Cha của ông là Trương Văn Thân, một nông dân nghèo.
Cụ Hoàng Hoa Thám [1858-1913] - người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Yên Thế.
Năm 1885, ông đã có mặt trong đội quân khởi nghĩa chống Pháp cùng với Bá Phức, Thống Luận dưới quyền chỉ huy của Hoàng Đình Kinh [Cai Kinh], ông lấy tên là Đề Dương sau được Cai Kinh đổi tên thành Hoàng Hoa Thám [tức Đề Thám]. Sau khi Cai Kinh chết, Đề Thám tách ra hoạt động riêng và trở thành thủ lĩnh của phong trào nông dân Yên Thế chống thực dân Pháp xâm lược.
Năm 1890, nghĩa quân Đề Thám đã xây dựng một hệ thống công sự vững chắc ở thung lũng Hố Chuối. Tại căn cứ này, tháng 12/1890, Đề Thám cùng với trên dưới 100 nghĩa quân đã đánh bại ba cuộc tấn công của địch, đông tới hàng ngàn người, có đại bác yểm trợ và do những sĩ quan cao cấp chỉ huy.
Cụ Hoàng Hoa Thám cùng các tướng lĩnh và nghĩa quân [trong ảnh: từ trái qua phải, hàng thứ 2, người đứng thứ 4 là cụ Thám].
Trận đánh ở Đồng Hom vào tháng 3-1892, Đề Thám đã diệt mấy chục tên địch. Tiếp đến, nhiều trận đánh khác đã gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề. Thất bại trong âm mưu tiêu diệt nhanh nghĩa quân, giặc Pháp hai lần giảng hòa với Đề Thám. Lần thứ nhất năm 1894, kẻ địch buộc phải để ông làm chủ 4 tổng: Hữu Thượng, Nhã Nam, Mục Sơn và Yên Lễ, tức là gần hết vùng Thượng Yên Thế. Lần thứ hai năm 1897, Pháp phải công nhận ông được phép khẩn hoang ở Phồn Xương, được giũ 25 tay súng bảo vệ đất đai của mình.
Một đoạn thành đồn Phồn Xương, xã Hữu Xương, huyện Yên Thế, Bắc Giang, di tích của phong trào khởi nghĩa Yên Thế.
Đồn điền Phồn Xương thực chất là căn cứ chống Pháp. Hoàng Hoa Thám vừa tiếp tục ngấm ngầm huấn luyện quân ngũ, vừa cày cấy khai phá đất đai để tích trữ lương thực. Phồn Xương cũng là nơi thu hút các sĩ phu, thủ lĩnh các phong trào yêu nước. Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh đến với Hoàng Hoa Thám để bàn bạc việc phối hợp tác chiến, viện trợ lẫn nhau giữa các phong trào. Hoàng Hoa Thám đã giúp đỡ Duy tân hội xây dựng đồn điền “Tú Nghệ” [do Phạm Văn Ngôn và Hoàng Xuân Hành phụ trách] để luyện tập quân sự. Hoàng Hoa Thám cũng mở rộng hoạt động về tận Hà Nội, liên hệ với đảng Nghĩa Hưng tiến hành vụ đầu độc lính Pháp ngày 27/6/1908…
Doanh trại của Pháp ở đồn Mỏ Trạng, huyện Yên Thế, Bắc Giang.
Trong gần 12 năm tạm hòa hoãn, thực dân Pháp tìm mọi cách để hạ uy tín của hoàng Hoa Thám, thủ tiêu ông, nhưng ông cảnh giác , sẵn sàng chiến đấu mỗi khi thực dân Pháp bội ước phản công. Từ tháng 1- 1909, thực dân Pháp tấn công trở lại, Hoàng Hoa Thám đã kịp thời đối phó. Ông đã huy động những tay súng còn lại cùng với những tướng lính tâm phúc như Cả Dinh, Cả Huỳnh, Ba Biều…tiếp tục cuộc chiến đấu ngày một ác liệt quanh các vùng Phúc Yên, Thái nguyên, Tam Đảo, Yên Thế…Đầu tháng 11-1909, thực dân Pháp dồn lực lượng về Yên Thế bao vây Đề Thám, Bà Ba Cẩn [vợ ba Đề Thám] bị bắt, nhiều nghĩa quân khác lần lượt bị hi sinh. Nghĩa quân Yên Thế dẫn dần tan rã. Đề Thám chỉ còn lại một mình với hai nghĩa quân sống ẩn náu trong núi rừng Yên Thế. Ngày 10-2-1913, ông bị bọn tay sai của Pháp sát hại.
Thư của cụ Hoàng Hoa Thám gửi Thống sứ Bắc Kỳ khước từ việc Thống sứ mời cụ về Hà Nội dự đấu xảo.
Khi cuộc khởi nghĩa Yên Thế bị coi là thất bại vào đầu năm 1913, nhà chí sĩ Phan Bội Châu trong bài viết về Hòang Hoa Thám đã có những câu cảm thán: “Than ôi! Tội ác của kẻ thù ngút trời, thế lực của kẻ thù gấp hàng trăm lần, thế mà ông Hoàng một mình đã chống chọi được với chúng gần ba chục năm trời. Ông đã tập hợp và rèn luyện những con người tầm thường thành một đội ngũ mạnh mẽ và ông đường đường là một vị tướng quân tiếng tăm lừng lẫy. Ông xứng đáng là một chân quốc nhân, xứng đáng là một chân tướng quân!”. Thậm chí, cho tới tận ngày nay, vẫn tiếp tục tồn tại những giả thuyết khác nhau về cái chết của Hoàng Hoa Thám tháng 2/1913… Không ít nhà nghiên cứu tin rằng, có thể kẻ thù đã không thể sát hại ông tại thời điểm đó. Trong lịch sử dân tộc, hình ảnh Hoàng Hoa Thám chính là linh hồn của cuộc khởi nghĩa Yên Thế anh hùng.
Tại sao Hoàng Hoa Thám chết?
Cha Hoàng Hoa Thám làm nghề nông ở làng Trũng, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, sau này bị bắt vì có hành động nổi dậy chống Pháp, rồi bị giam và chết trong nhà tù để lại một người con trai đặt tên là Giai Thiêm [hoặc Giang Thiêm] [tức Hoàng Hoa Thám sau này]”.
Đề Thám là tên thường gọi của ai?
Hoàng Hoa Thám [chữ Hán: 黃花探; 1858 – 10 tháng 2 năm 1913], còn gọi là Đề Dương, Đề Thám ["Đề đốc" Thám] hay Hùm thiêng Yên Thế, là người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống thực dân Pháp [1885 – 1913].
Em biết gì về Hoàng Hoa Thám?
Hoàng Hoa Thám, tên thật là Trương Văn Nghĩa, sinh năm 1858, quê ở làng Dị Chế, xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Ông là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống thực dân Pháp, là cuộc khởi nghĩa nông dân oanh liệt và kéo dài nhất trong lịch sử Việt Nam lúc bấy giờ.
Một trọng những nguyên nhân để Hoàng Hoa Thám chủ động giảng hòa với thực dân Pháp là gì?
- Trước sự truy lùng và vây quét ráo riết của quân Pháp, lực lượng nghĩa quân ngày càng suy yếu. Để bảo toàn lực lượng, Đề Thám lại xin giảng hòa với Pháp lấn thứ hai. Thực dân Pháp lúc này cũng muốn chấm dứt xung đột để tiến hành khai thác thuộc địa.