Du lịch văn hoá [tiếng Anh: Cultural tourism] là hình thức du lịch dựa vào bản sắc văn hoá dân tộc với sự tham gia của cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống.
Hình minh hoạ [Nguồn: wikipedia]
Du lịch văn hoá
Khái niệm
Du lịch văn hoá trong tiếng Anh được gọi là Cultural tourism.
Du lịch văn hoá là hình thức du lịch dựa vào bản sắc văn hoá dân tộc với sự tham gia của cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống.
Bên cạnh những loại hình du lịch như du lịch sinh thái, du lịch khám chữa bệnh, du lịch mạo hiểm, du lịch giáo dục... gần đây du lịch văn hóa được xem là loại sản phẩm đặc thù của các nước đang phát triển, thu hút nhiều khách du lịch quốc tế.
Du lịch văn hóa chủ yếu dựa vào những sản phẩm văn hóa, những lễ hội truyền thống dân tộc, kể cả những phong tục tín ngưỡng... để tạo sức hút đối với khách du lịch bản địa và từ khắp nơi trên thế giới.
Đối với khách du lịch có sở thích nghiên cứu, khám phá văn hóa và phong tục tập quán bản địa, thì du lịch văn hóa là cơ hội để thỏa mãn nhu cầu của họ. Phần lớn hoạt động du lịch văn hóa gắn liền với địa phương - nơi lưu giữ nhiều lễ hội văn hóa và cũng là nơi tồn tại đói nghèo.
Khách du lịch ở các nước phát triển thường lựa chọn những lễ hội của các nước để tổ chức những chuyến du lịch nước ngoài. Bởi thế, thu hút khách du lịch tham gia du lịch văn hóa tức là tạo ra dòng chảy mới và cải thiện cuộc sống của người dân địa phương.
Ở những nước kém phát triển hoặc đang phát triển, nền tảng phát triển phần lớn không dựa vào những đầu tư lớn để tạo ra những điểm du lịch đắt tiền, mà thường dựa vào nguồn du lịch tự nhiên và sự đa dạng trong bản sắc dân tộc.
Những nguồn lợi này không tạo ra giá trị lớn cho ngành du lịch, nhưng lại đóng góp đáng kể cho sự phát triển của cộng đồng xã hội. Những quốc gia phát triển mạnh du lịch văn hóa là Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Trung Quốc, và một số nước thuộc khu vực Nam Mỹ....
Du lịch văn hóa là xu hướng của nhiều nước. Loại hình du lịch này rất phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, rất tốt cho hoạt động xóa đói giảm nghèo quốc gia, vì vậy phải được xem là hướng phát triển của ngành du lịch Việt Nam.
Ở Việt Nam, nhiều hoạt động du lịch văn hóa được tổ chức dựa trên những đặc điểm của vùng miền. Chương trình Lễ hội Đất Phương Nam [Lễ hội văn hóa dân gian vùng Đồng bằng Nam bộ].
Du lịch Điện Biên [Lễ hội văn hóa Tây Bắc kết hợp với sự kiện chính trị: 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ], Con đường Di sản miền Trung [Lễ hội dân gian kết hợp tham quan những di sản văn hóa được UNESCO công nhận]...
Là những hoạt động của du lịch văn hóa, thu hút nhiều khách du lịch trong và ngoài nước. Trong số đó, Festival Huế được xem là hoạt động du lịch văn hóa đặc sắc nhất Việt Nam.
Cuối tháng 4 vừa qua, Festival Nghề truyền thống Huế lần thứ 9 với chủ đề “Tinh hoa nghề Việt” đã được tổ chức. Đây là hoạt động nhằm gìn giữ và phát huy giá trị nghề truyền thống, tăng cường quảng bá, kích cầu du lịch, nâng tầm hình ảnh và vị thế của Huế. Trải qua nhiều lần tổ chức, hoạt động này đã để lại ấn tượng mạnh mẽ không chỉ với du khách trong nước mà còn với nhiều du khách quốc tế. Những nét đẹp văn hóa của các làng nghề truyền thống có bề dày lịch sử hàng trăm năm, những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được lưu giữ và bảo tồn gần như nguyên bản. Việc thay đổi, sáng tạo phương thức tuyên truyền và quảng bá những giá trị văn hóa đến mọi người của thành phố Huế đã đạt được những thành tựu vô cùng ấn tượng. Qua đó gợi mở về một mô hình du lịch văn hóa cho nhiều địa phương khác khai phá những tiềm năng vốn có.
Không chỉ Cố đô Huế, Việt Nam luôn tự hào là quốc gia có nền văn hóa phong phú, lâu đời với bề dày lịch sử hơn 4000 năm dựng nước, 8 di sản được UNESCO ghi danh vào danh sách Di sản Văn hóa Thiên nhiên thế giới, 14 di sản được ghi danh vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại. Các sản phẩm về văn hóa luôn có một sức hút mạnh mẽ với khách du lịch, nếu tận dụng tốt sẽ tạo nên lợi thế cạnh tranh cho ngành du lịch của nước ta. Tuy nhiên, nhiều tiềm năng và lợi thế về văn hóa là vậy nhưng việc phát triển du lịch vẫn còn nhiều hạn chế. Sản phẩm du lịch của Việt Nam nói chung và các sản phẩm du lịch văn hóa nói riêng vẫn còn chậm đổi mới, ít sáng tạo, còn trùng lặp giữa các địa phương. Thiếu tính đồng bộ và liên kết trong việc phát triển sản phẩm, cũng như liên kết giữa các địa phương với nhau trong quá trình khai thác các tài nguyên văn hóa cho phát triển du lịch, vì vậy chưa tạo ra được những sản phẩm du lịch có chất lượng bền vững. Mặc dù nhận được sự quan tâm sâu sắc từ chính quyền nhà nước, khuyến khích và tạo điều kiện để người dân tiếp tục lưu giữ và phát triển những nét đẹp văn hóa vốn có, thế nhưng cần sáng tạo và quyết liệt hơn nữa, đưa ra những bài toán biến khó khăn thành động lực để phát triển. Trong đó, phát triển du lịch về văn hóa chính là một cơ hội.
Du lịch có thể xem là cách tiếp cận các giá trị văn hóa của một quốc gia hiệu quả nhất, là cầu nối giữa các dân tộc, các nền văn hóa trên thế giới. Tận dụng lợi thế để phát triển du lịch văn hóa sẽ mang đến nhiều lợi ích to lớn. Cần nắm bắt các yếu tố thu hút khách du lịch đó là các phong tục tập quán, tín ngưỡng, các lễ hội truyền thống, di tích lịch sử, những kiến trúc, nghệ thuật và nhiều sản phẩm văn hóa khác,…
Du lịch văn hóa hiện nay là xu hướng của nhiều quốc gia, Việt Nam cũng được đánh giá là một quốc gia vô cùng tiềm năng để phát triển. Nước ta có nguồn tài nguyên du lịch văn hóa đa dạng, dồi dào, không chỉ có nền văn hóa đậm chất truyền thống mà còn mang nét đẹp hiện đại giao thoa. Chúng ta đã xây dựng được hệ thống sản phẩm du lịch văn hóa đa dạng: du lịch di sản văn hóa; du lịch tâm linh; du lịch về nguồn, du lịch cộng đồng gắn với tìm hiểu văn hóa, lối sống địa phương; du lịch lễ hội… Những điểm đến nổi tiếng đã trở thành điểm nhấn quan trọng không thể bỏ lỡ trên bản đồ du lịch Việt Nam trải dài các tỉnh thành: Tour đêm Di tích Nhà tù Hỏa Lò, Di sản Hoàng Thành Thăng Long [Hà Nội]; Quần thể danh thắng Tràng An [Ninh Bình]; Quần thể di tích cố đô Huế [Thừa Thiên Huế];…
Du lịch văn hóa là một trong 13 ngành công nghiệp văn hóa được xác định trong Chiến lược các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2022, tầm nhìn đến năm 2030. Với văn hóa là cốt lõi, Việt Nam cần phát triển du lịch dựa trên tiềm năng vốn có một cách hiệu quả. Cần chú trọng đẩy mạnh và sáng tạo các sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc, ứng dụng công nghệ số, tăng tương tác, các sân khấu trình diễn văn hóa, các công trình văn hóa nghệ thuật và các trung tâm văn hóa đặc sắc hấp dẫn du khách.
Bên cạnh đó, cần có những chính sách cụ thể hỗ trợ phát triển du lịch văn hóa trong các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng; bảo tồn và phát triển văn hóa vùng miền, đào tạo đội ngũ nhân lực cho du lịch văn hóa, những người có kiến thức và kinh nghiệm là sứ giả mang đến thông tin về lịch sử, văn hóa lễ hội,… cho khách du lịch.
Truyền thông về văn hóa cũng là một mặt trận quan trọng trong việc xúc tiến du lịch văn hóa; sáng tạo, đổi mới và lan tỏa mạnh mẽ giúp du lịch văn hóa phát triển./