Cổ tức là gì?
Cổ tức là cách doanh nghiệp phân phối lại lợi nhuận sau khi huy động được vốn đầu tư từ cổ đông.
Bất kỳ nhà đầu tư nào khi đầu tư vào cổ phiếu đều quan tâm đến 2 yếu tố sau khi đầu tư:
Cổ tức [Dividend]
Chênh lệch giá mua-bán [Capital Gain]
Có 3 hình thức để doanh nghiệp trả cổ tức cho cổ đông:
- Cổ tức bằng tiền mặt [Cash Dividend]
- Mua lại cổ phiếu [Stock buyback Share repurchases]
- Cổ tức bằng cổ phiếu [Stock Divedend]
- Cổ tức tiền mặt [Cash Dividend]
Là cách công ty trả cổ tức bằng tiền mặt trực tiếp đến cổ đông.
Ví dụ: Trong năm 2016, CTCP Tập đoàn Hoa Sen [Cổ phiếu HSG] đã công bố Nghị quyết HĐQT về việc chi trả cổ tức bằng tiền mặt đợt cho niên độ tài chính 2014 2015. Cụ thể, cổ đông của HSG chốt quyền ngày 15/04 sẽ nhận mức cổ tức tỷ lệ 25% [01 cổ phiếu nhận 2.500 đồng]. Thời gian thực hiện 28/4/2016.
Một lưu ý khi xem xét yếu tố cổ tức tiền mặt là tỷ lệ chi trả cổ tức [Payout ratio]. Ví dụ: Tỷ lệ Payout ratio là 30%, có nghĩa công ty làm ra lợi nhuận trên một cổ phiếu [EPS Earning per share] là 10 đồng thì công ty sẽ chi trả 3 đồng cổ tức, 7 đồng còn lại công ty sẽ giữ lại và phân bổ vào phần lợi nhuận còn lại chưa phân phối [Retained earnings].
Tuy nhiên, ở riêng thị trường Việt Nam, chúng ta cần lưu ý khi công ty công bố tỷ lệ chi trả cổ tức, thì tỷ lệ chi trả cổ tức này dựa trên mệnh giá cổ phiếu [một cổ phiếu có mệnh giá niêm yết theo quy định của luật là 10.000 đồng]. Như vậy, dù tỷ lệ cổ tức chi trả rất cao, khi đọc báo hoặc theo dõi thông tin thị trường, các bạn có thể thấy tỷ lệ chi trả cổ tức bằng tiền mặt cực kỳ cao, có khi lên đến 50%, 60% hoặc 200% như trường hợp CTCP Kinh Đô [Cổ phiếu KDC] khi chia cổ tức khủng với tỷ lệ 200% bằng tiền mặt. Có nghĩa là nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu sẽ được chia thêm 20.000/cổ phiếu.
- Mua lại cổ phiếu [Stock buyback Share repurchases]**
Là hình thức công ty thay vì trả cổ tức tiền mặt thì sẽ trả cổ tức cho nhà đầu tư bằng cách mua lại cổ phiếu trên thị trường.
**Ưu điểm:
Hình thức mua lại cổ phiếu thường diễn ra lúc thị trường có dấu hiệu suy yếu, giá cổ phiếu tụt giảm. Việc mua lại cổ phiếu thường được công ty tiến hành cao hơn thị giá, do đó giúp nhà đầu tư có lợi khi bán lại cổ phiếu để nhận cổ tức từ công ty.
Đây cũng là cách hỗ trợ tăng giá cổ phiếu công ty trong ngắn hạn. Việc mua lại cổ phiếu ở giá cao hơn thị giá như một tín hiệu phát ra từ công ty muốn ám chỉ cho thị trường là giá cổ phiếu đang bị giao dịch thấp hơn giá trị thực mà công ty mong đợi. Số lượng cổ phiếu mua lại làm giảm số cổ phiếu lưu hành trên thị trường [Outstanding Shares], làm EPS tăng lên. Nếu chỉ số P/E trước khi công ty mua lại cổ phiếu không đổi, do EPS tăng do đó thị giá cổ phiếu cũng tăng theo.
Nhược điểm:
Nhược điểm đầu tiên là nhà đầu tư có thể chịu thuế đầu tư vốn [capital gain] khi bán lại cổ phiếu cho doanh nghiệp. Thuế suất đánh vào các khoản lợi nhuận chênh lệch đầu tư vốn hiện nay ở Việt Nam là 20%.
Nhược điểm thứ 2: giá cổ phiếu chỉ tăng trong ngắn hạn. Nếu công ty không chứng minh năng lực tài chính vững vàng, dòng tiền kinh doanh không tiếp tục sinh ra thì thị trường sẽ hành động ngay lập tức để phản ánh đúng giá trị cổ phiếu được giao dịch. Ngoài ra, một vấn đề lưu ý khác là cổ đông có thể đang bị ban lãnh đạo, điều hành của công ty qua mắt nếu việc công bố thông tin mua lại cổ phiếu có thể phục vụ mục đích trục lợi cho họ [ví dụ: công bố mua giá cao, sau đó bán cổ phiếu mình đang sở hữu lại cho doanh nghiệp, rồi tuyên bố từ nhiệm].
- Cổ tức bằng cổ phiếu [Stock Divedend]
Là cách công ty thay vì trả cổ tức tiền mặt, mua lại cổ phiếu thì sẽ phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông.
3.1. Công ty tài trợ cổ tức bằng cổ phiếu từ đâu?
Công ty có thể trả cổ tức bằng cổ phiếu từ các nguồn sau:
- Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối [Retained Earnings].
- Các quỹ dự phòng doanh nghiệp như: quỹ đầu tư phát triển [Investment & Development fund].
- Thặng dư vốn cổ phần [Share premiums].
Nhà đầu tư cần lưu ý, việc phát hành cổ tức bằng cổ phiếu không làm thay đổi vốn chủ sở hữu [Shareholders equity], và tỷ lệ nắm giữ của mỗi cổ đông trong công ty không đổi [do cùng nhận một tỷ lệ tương ứng cho phần tăng thêm].
Ví dụ: Khi công ty chi trả cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 5:1 có nghĩa cứ 5 cổ phiếu nắm giữ thì cổ đông có thêm 1 cổ phiếu.
3.2.Công ty được và mất gì khi trả cổ tức bằng cổ phiếu?
Ưu điểm: Nhà đầu tư tránh được thuế đánh vào cổ tức tiền mặt, khi nhận thêm cổ tức bằng cổ phiếu. Ngoài ra, ở góc độ công ty, công ty có thể tránh việc chi trả cổ tức bằng tiền mặt khi đang cần dùng số tiền đó để đầu tư vốn lưu động hoặc tài sản cổ định [Nhà máy, thiết bị, v.v]. Bên cạnh đó, việc trả cổ tức bằng cổ phiếu còn giúp tăng thanh khoản giao dịch cổ phiếu, khi số lượng cổ phiếu phát hành thêm tăng lên, và giá được điều chỉnh giảm tương ứng. Do đó, cơ hội cổ phiếu đến với nhiều nhà đầu tư hơn, và cơ hội tăng giá cho chính bản thân cổ phiếu cũng xảy ra.
Nhược điểm: Do số cổ phiếu lưu hành tăng lên, vốn hóa không đổi nên thị giá một cổ phiếu sau khi trả cổ tức bằng cổ phiếu sẽ giảm. Bên cạnh đó, nếu công ty sử dụng tiền thay vì trả cổ tức tiền mặt vào các dự án không tạo thêm khả năng lợi nhuận cho nhà đầu tư, giá cổ phiếu có thể giảm, khiến nhà đầu tư mất đi cơ hội nếu nhận tiền mặt cổ tức thay vì cổ tức bằng cổ phiếu.
3.3.Phân biệt cổ tức bằng cổ phiếu với chia tách cổ phiếu và cổ phiếu thưởng:**
Về nguyên tắc, dù công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu [Stock Dividend] hay chia tách cổ phiếu [Stock Split], giá trị vốn chủ sở hữu không đổi. Tuy nhiên:
- Trả cổ tức bằng cổ phiếu: có sự dịch chuyển qua lại giữa các tài khoản con trong vốn chủ sở hữu trên bảng cân đối kế toán. Ví dụ: quỹ đầu tư phát triển tài trợ cho nguồn trả cổ tức bằng cổ phiếu, thì quỹ này sẽ giảm một phần đúng bằng phần tăng thêm ở vốn điều lệ công ty.
- Chia tách cổ phiếu: không làm ảnh hưởng đến bất kỳ khoản nào trên vốn chủ sở hữu.