Hướng dẫn dùng functiond trong PHP

Hàm là một khái niệm đặc biệt quan trọng trong PHP [cũng như trong bất kỳ ngôn ngữ lập trình nào].

Hàm trong PHP là một nhóm code được đặt tên nhằm thực hiện một nhiệm vụ xác định. Thông thường hàm hoạt động dựa trên một số thông tin đầu vào, thường gọi là tham số, và trả lại một kết quả.

Việc sử dụng hàm đem lại rất nhiều lợi ích. Hàm có khả năng được tái sử dụng ở những vị trí khác nhau trong script, qua đó tránh được việc viết lặp code. Khi các thao tác cơ bản được chuyển thành hàm, code sẽ có cấu trúc rõ ràng, dễ đọc, dễ theo dõi hơn.

Trên thực tế, ngay từ những bài học đầu tiên về PHP bạn đã tiếp xúc với hàm. Đến giờ bạn đã làm quen và sử dụng rất nhiều hàm khác nhau được xây dựng sẵn trong PHP.

Tuy nhiên, bạn mới chỉ dừng lại ở việc sử dụng các hàm đã xây dựng sẵn.

PHP, cũng như các ngôn ngữ lập trình khác, cung cấp cho người lập trình khả năng tự xây dựng hàm của riêng mình. Không chỉ vậy, bạn còn có thể tập hợp các hàm tự xây dựng lại thành các bộ thư viện hàm của riêng mình để tái sử dụng qua nhiều dự án, giống như khi sử dụng các thư viện hàm xây dựng sẵn.

Định nghĩa hàm [function] trong PHP

Việc tạo ra các hàm của riêng bạn được gọi là định nghĩa hoặc khai báo hàm. Để định nghĩa [khai báo] một hàm mới, bạn sử dụng từ khóa function với cú pháp như sau:

function tên_hàm[$tham_số_1, $tham_số_2, ...] {
   Lệnh 1;
   Lệnh 2;
   ...
}

Trong đó, tên_hàm cần tuân thủ quy tắc đặt định danh chung của PHP.

Tên hàm cần thể hiện hành động, do vậy nên dùng động từ làm tên hàm. Tên hàm nên đặt theo một trong các kiểu sau:

• tất cả các từ viết thường và ghép bởi dấu gạch chân. Ví dụ, get_name, set_age.
• camelCase – bắt đầu bằng chữ thường, viết hoa chữ cài đầu mỗi từ tiếp theo. Ví dụ, getName, setAge.

Nếu chọn kiểu nào thì sử dụng thống nhất trong toàn bộ code.

Cặp dấu {} là bắt buộc. Cặp dấu {} và những lệnh nằm giữa tạo ra khối code thân hàm.

Trong đó, [$tham_số_1, $tham_số_2, …] được gọi là danh sách tham số. Danh sách tham số không quy định kiểu của các tham số. Do vậy khi sử dụng tham số nên kiểm tra kiểu cẩn thận.

Trong định nghĩa hàm, $tham_số_1, $tham_số_2 như vậy được gọi là tham số hình thức do ở giai đoạn định nghĩa hàm bạn không biết giá trị cụ thể của các tham số này. Bạn có thể sử dụng các tham số này trong thân hàm như các biến định nghĩa sẵn [nhưng chưa xác định giá trị].

Danh sách tham số không bắt buộc. Nếu hàm không có tham số nào, lệnh khai báo hàm chỉ đơn giản như sau [phần danh sách tham số để trống]:

function tên_hàm[]{
  Lệnh 1;
  Lệnh 2;
  ...
}

Sau đây là một số ví dụ về khai báo hàm đơn giản:

// đây là định nghĩa một hàm không tham số
function hello[] {
    echo "Hello world from PHP";
}
// hàm này có 1 tham số
function greeting[$name] { 
    echo "Hello world, $name!";  // sử dụng tham số $name như một biến bình thường
}
// hàm có 2 tham số
function welcome[$fname, $lname] {
  echo "Hello, $fname $lname. Welcome to heaven!";
}

Lệnh khai báo hàm trong PHP có thể nằm trong lệnh khác, hoặc thậm chí nằm trong hàm khác [nested function].

Hàm trả về kết quả

Hàm cũng có thể trả lại giá trị [qua lời gọi hàm]. Nếu hàm cần trả lại giá trị, bạn dùng từ khóa return trước giá trị trả về.

Sau đây là định nghĩa một hàm có trả về kết quả:

// hàm tính tổng các số từ 0 đến $n
function sum[$n] {
    $s = 0;
    for[$i = 0; $i  [-$b - sqrt[$d]]/[2*$a]
    ];
}

Đây là một hàm giải phương trình bậc 2. Do phương trình có thể có 2 nghiệm thực, chúng ta lưu hai nghiệm này vào một mảng kết hợp [coi như là 1 giá trị duy nhất] và trả lại mảng này làm kết quả.

Sử dụng hàm trong PHP

Một hàm sau khi định nghĩa sẽ có thể được sử dụng. Bạn chỉ có thể sử dụng hàm sau khi đã định nghĩa nó. Nếu sử dụng hàm trước định nghĩa sẽ báo lỗi.

Việc sử dụng hàm [lời gọi hàm] thực hiện theo cú pháp chung sau:

// nếu hàm có tính toán ra kết quả
$kết_quả = tên_hàm[$tham_số_1, $tham_số_2, ...];
// nếu hàm không tính ra kết quả
tên_hàm[$tham_số_1, $tham_số_2, ...];
// nếu hàm không yêu cầu tham số
[$kết_quả =]tên_hàm[];

Thực ra việc sử dụng hàm đã rất quen thuộc với bạn.

Với các hàm hello, greeting và hello khai báo ở trên bạn có thể gọi như sau:

hello[]; // lời gọi đơn giản nhất không tham số
greeting['Donald']; // truyền giá trị cho tham số $name
$n= 'Donald';
greeting[$n]; // truyền một biến làm tham số cho greeting
welcome['Donald', 'Trump']; // truyền hai giá trị cho hai tham số tương ứng

Đối với hai hàm sum và factorial, lời gọi hàm như sau:

$s = sum[100]; // tính tổng các số từ 0 đến 100
$n4 = factorial[4]; // tính 4!

Dĩ nhiên bạn cũng có thể viết:

sum[100];
factorial[4];

Tuy nhiên kết quả do hàm tính ra sẽ không được lưu trữ hoặc sử dụng [tức là phí công sử dụng hàm!].

Ở giai đoạn gọi [sử dụng] hàm bạn cung cấp giá trị cụ thể tương ứng với các tham số có trong khai báo [định nghĩa hàm]. Khi gọi hàm, các giá trị truyền cho tham số được gọi là các tham số thực.

Thông thường, khi định nghĩa hàm với bao nhiêu tham số hình thức thì khi gọi bạn truyền bấy nhiêu giá trị, theo đúng thứ tự. Tuy nhiên những điều này đều không bắt buộc. Chúng ta sẽ nói chi tiết hơn về cách khai báo và truyền tham số cho hàm trong một bài học riêng.

Khi định nghĩa và sử dụng hàm cần lưu ý, đặc biệt là đối với các bạn xuất phát từ C:

[1] trong PHP tên hàm không phân biệt hoa thường. Ví dụ, tên hàm Greeting và greeting là như nhau. Phần code sau sẽ báo lỗi vì bạn định nghĩa hàm greeting [hay Greeting] hai lần:

function  greeting[] { ... }
function Greeting[$name] { ... }

[2] trong khai báo hàm PHP không giới hạn kiểu của tham số, và trong lời gọi hàm PHP cũng không thực hiện kiểm soát kiểu, do vậy cần cẩn trọng kiểm tra kiểu của tham số trước khi sử dụng.

[3] trong khai báo hàm không giới hạn kiểu của kết quả, điều này dẫn đến một hàm có thể trả lại kết quả thuộc nhiều kiểu khác nhau. Điều này bạn đã gặp khá nhiều lần khi một hàm có thể trả kết quả vừa kiểu số vừa kiểu logic, hoặc vừa kiểu chuỗi vừa kiểu logic.

Trong bài học sau bạn sẽ làm quen với chỉ báo kiểu [type hinting] trong khai báo hàm – một tính năng hỗ trợ chỉ báo kiểu tham số và kiểu kết quả của hàm trong PHP 7.4.

Một số trường hợp khai báo hàm đặc biệt trong PHP

Trong PHP việc khai báo và sử dụng hàm có nhiều điểm đặc biệt mà các bạn xuất phát từ C/C#/Java/C++ có thể cảm thấy tương đối bất thường.

Khai báo hàm trong lệnh

Đầu tiên, PHP cho phép khai báo hàm bên trong một lệnh khác. Ví dụ:

$n = [int] readline['N = '];
if[is_int[$n] && $n > 0] {
    
    function factorial[$n] {
        $p = 1;
        for[$i = 1; $i