Dạ dày của trẻ sơ sinh rất nhỏ. Khi vừa chào đời, nó chỉ bé bằng quả anh đào, đủ sức chứa 5-7 ml sữa [1-1,4 thìa cà phê]. Đến cuối tuần thứ nhất, dạ dày của bé có thể chứa khoảng 60 ml sữa. Thời gian đầu, cơ thể mẹ chỉ sản xuất một lượng sữa nhỏ, cho phù hợp với kích thước ‘tí hon’ của dạ dày trẻ sơ sinh.
Ở độ tuổi 1-6 tháng, khi đã quen với việc bú mẹ, một em bé được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn thường bú khoảng 600-900 ml sữa mỗi ngày, trung bình là 750 ml. Bé bú mẹ 8 lần/ngày sẽ nhận khoảng 90 ml mỗi cữ bú. Tất nhiên, đây chỉ là con số trung bình, không thể áp dụng cho mọi trẻ. Lượng sữa mẹ mà bé bú sẽ không đổi trong suốt thời gian từ 1 tháng tới khoảng 6 tháng. Tuổi và trọng lượng cơ thể của bé không ảnh hưởng tới lượng sữa mẹ được bú mỗi ngày. Tuy nhiên, tại các giai đoạn tăng trưởng mạnh [thường xuất hiện lúc bé 1-3 tuần, 6-8 tuần, 3 tháng và 6 tháng tuổi], bé có thể bú nhiều hơn bình thường trong vòng 2 – 3 ngày.
Diễn biến sản xuất sữa mẹ vài tuần đầu sau sinh
Thời gianSữaBéMẹKhi sinhCơ thể mẹ sản sinh một lượng nhỏ sữa non [sữa đặc quánh, màu vàng]. Sữa này giúp bảo vệ bé khỏi bệnh tật.– Có thể tỉnh táo trong giờ đầu sau khi sinh.– Đây là thời điểm tốt để mẹ cho con bú.Mệt mỏi nhưng hào hứng.12-24 giờ đầuBé nhận được khoảng 1 thìa cà phê sữa non trong mỗi cữ bú. Mẹ có thể nhìn thấy hoặc không nhìn thấy sữa non tiết ra nhưng lượng sữa này vừa đủ để đáp ứng nhu cầu của bé.– Sẽ không có gì lạ nếu mẹ thấy bé ngủ mê mệt. Bé vừa trải qua một hành trình vô cùng vất vả. Một số bé sẽ không đủ tỉnh táo để nắm bắt vú đúng cách.
– Các cữ bú có thể sẽ rất ngắn và chẳng theo giờ giấc. Khi bé tỉnh, hãy tận dụng bản năng bú rất mạnh của bé và cho bé bú mỗi 1-2 giờ.
-Nhiều bé thích bú hùng hục, nghỉ, rồi nhấm nháp, mơ màng, rồi lại bú.Mẹ cũng mệt mỏi. Hãy cố gắng nghỉ ngơi.3-5 ngày tiếp theoSữa trắng sẽ về. Lúc đầu, sữa có thể có ánh vàng.– Bé sẽ bú rất nhiều [điều này giúp vú mẹ sản sinh nhiều sữa], ít nhất 8-12 lần/24 giờ. Thời gian đầu, bé sẽ bú không có giờ giấc.
– Vì sữa mẹ dễ tiêu hơn sữa công thức, bé bú mẹ sẽ bú thường xuyên hơn bé bú bình. Bé có thể đòi bú 2-3 giờ một lần rồi ngủ thiếp đi 3-4 tiếng.
– Cữ bú có thể kéo dài 15-20 phút mỗi bên. Nhịp mút của bé chậm và dài. Bạn có thể nghe tiếng bé nuốt.Ngực bạn có thể căng và rỉ sữa.4-6 tuần đầu Sữa trắng tiếp tục tiết ra.– Bé bú giỏi hơn và dạ dạy đã lớn hơn để chứa được nhiều sữa.
– Các cữ bú sẽ ngắn hơn và cách xa nhau hơn.Cơ thể mẹ đã quen với việc cho con bú, vì vậy ngực sẽ mềm hơn và ít bị rỉ sữa hơn.
Khi nào cần cho bé bú ?
Các chuyên gia y tế khuyên mẹ cho bé sơ sinh bú theo nhu cầu, khi bé đói. Nhiều mẹ thường bắt đầu cho con bú khi thấy bé khóc. Tuy nhiên, khóc là một biểu hiện muộn của đói. Không nên chờ tới lúc này mới cho bé bú vì đói quá có thể khiến bé trở nên bực bội, khó dỗ.
Cũng cần để ý rằng rất nhiều khi bé khóc không phải vì đói. Đôi khi bé chỉ cần được ôm ấp hoặc thay tã là đủ. Hoặc cũng có khi bé khóc vì nóng quá, lạnh quá, vì phấn chấn quá hoặc buồn tẻ quá.
Các dấu hiệu cho thấy bé đã muốn bú:
- Ngọ nguậy đầu
- Há miệng
- Thè lưỡi
- Cho bàn tay hoặc cả nắm tay vào miệng
- Chụm môi như đang bú
- Rúc vào ti mẹ
- Thể hiện phản xạ tìm kiếm [miệng bé quay về phía có vật chạm vào má].
Làm sao biết bé đã bú đủ?
Có thể đánh giá việc trẻ đã bú no hay chưa dựa vào hai biểu hiện chính: bé hài lòng và tăng cân đều sau tuần đầu tiên.
“Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ”. Đúng là như vậy, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng vô cùng quý giá mà tạo hóa đã ban tặng, để khi vừa cất tiếng khóc chào đời con yêu đã được hưởng trọn những giọt sữa tinh túy nhất giúp con khôn lớn từng ngày. Tuy nhiên, nhiều mẹ trẻ lần đầu sinh con còn bỡ ngỡ không biết lượng sữa cho con mỗi lần ti là bao nhiêu, cách ti và thời gian ti như thế nào là đủ?
Thực tế, trong quá trình tư vấn về dinh dưỡng cũng như cách chăm sóc trẻ sơ sinh cho các mẹ, nhiều mẹ vẫn chưa có kiến thức về chăm sóc trẻ sơ sinh nên bị mắc một số sai lầm cơ bản trong việc cho con bú. Bên cạnh đó còn rất nhiều câu hỏi băn khoăn, thắc mắc như: “con bú bao nhiêu sữa 1 lần là đủ” hay làm thế nào để biết bé đã bú no?… Dưới đây là tổng hợp lời khuyên của các chuyên gia dinh dưỡng mà mẹ cần biết để chăm sóc con phát triển khỏe mạnh.
Trẻ sơ sinh bú bao nhiêu sữa một ngày là đủ?
Trẻ từ sơ sinh đến 12 tháng tuổi có nhu cầu dinh dưỡng được phân chia ra làm 4 giai đoạn.
Giai đoạn 1: Sơ sinh từ 0 – 1 tháng tuổi
Đây là giai đoạn có thể nói là hết sức quan trọng và thiêng liêng nhất khi mẹ và bé vừa được gặp nhau sau khoảng thời gian mang thai 9 tháng 10 ngày, mẹ cần hết sức chú ý:
Đặc biệt là trong 72h đầu sau khi sinh, cơ thể mẹ sẽ tiết ra lượng sữa non vô cùng quý sẽ giúp bé yêu tăng cường hệ miễn dịch suốt 6 tháng đầu tiên, vì vậy các mẹ cần tận dụng tối ưu nguồn sữa này nhé.
Thời gian này bé cũng có thể sẽ bị sụt cân sinh lý, đây là dấu hiệu hết sức bình thường vì vậy các mẹ không cần quá lo lắng. Lượng bú khuyến cáo:
Tháng tuổiLượng sữa / LầnCữ bú/ NgàyGiờ ngủ1-2 ngày đầu7 – 14ml8 -12 lần18 -20 tiếngNgày thứ 3 trở đi30 – 35ml8 -12 lần18 -20 tiếngGiai đoạn 2: trẻ từ 1 – 3 tháng tuổi
Ở giai đoạn này khi cơ thể bé đã quen dần hơn với mọi thứ, dạ dày bé cũng lớn hơn cho nên các mẹ có thể tăng dần lượng sữa lên để phù hợp với nhu cầu phát triển của bé. Lượng bú khuyến cáo :
Tháng tuổiLượng sữa / LầnCữ bú/ NgàyGiờ ngủTháng 135 – 60ml6 – 8 lần18 -20 tiếngTháng 260 – 90ml5 – 7 lần16 – 18 tiếngTháng 360 – 120ml5 – 6 lần14 – 15 tiếngGiai đoạn 3: trẻ trong độ tuổi từ 4 – 6 tháng tuổi
Lúc này, bé đã biết phản ứng với những hành động của mọi người, bé cười đùa nhiều hơn và phát triển một cách rõ rệt về mọi mặt. Tất nhiên, lúc này lượng sữa và cữ bú của bé cũng được thay đổi theo sự phát triển đó. Lượng bú khuyến cáo:
Tháng tuổiLượng sữa / LầnCữ bú/ NgàyGiờ ngủTháng 490 – 120ml5 – 6 lần13 – 14 tiếngTháng 590 – 120ml5 – 6 lần13 – 14 tiếngTháng 6120 – 180 ml5 lần13 – 14 tiếngLưu ý: cuối tháng thứ 5, đầu tháng thứ 6 lúc này khi dạ dày và hệ tiêu hóa của bé đã đủ cứng cáp hơn mẹ có thể bắt đầu cho bé tập làm quen dần với thức ăn dặm mềm, [bột ăn dặm, hoa quả tươi…] hoặc dặm thêm sữa công thức để giúp bổ sung một cách đầy đủ nhất các chất dinh dưỡng.
Giai đoạn 4: Trẻ từ 7 -12 tháng tuổi
Đây có thể nói là giai đoạn đánh dấu sự phát triển vượt trội của bé, không chỉ riêng sữa mẹ, bé đã bắt đầu ăn thêm được hoa quả và rau củ , bột ăn dặm… Chính vì vậy, mẹ cần hết sức lưu ý về nguồn gốc thực phẩm cũng như cách chế biến món ăn dặm để không làm mất đi các chất dinh dưỡng quan trọng.
Nếu như mẹ bổ sung không đúng cách hoặc thiếu chất sẽ khiến quá trình phát triển của bé bị chậm loại , chững cân và một số những biểu hiện bệnh lý khác. Lượng bú khuyến cáo :
Tháng tuổiLượng sữa / LầnCữ bú/ NgàyBữa ăn dặmGiờ ngủ7180 – 220 ml3 – 4 Lần1 – 2 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi13 -14 tiếng8200 – 240ml42 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi13 -14 tiếng9240ml42 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi12 – 13 tiếng10240ml43 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi hoặc sữa chua12 – 13 tiếng11240ml43 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi hoặc sữa chua12 – 13 tiếng12240ml43 bữa ăn dặm bột ngọt, mặn + Hoa quả tươi hoặc sữa chua12 tiếngDấu hiệu nhận biết khi trẻ đói cần được bú sữa
Khi bé có những biểu hiện dưới đây chứng tỏ là bé đang đói và cần được cho bú, mẹ cần hết sức lưu ý tránh để bé đói lâu sẽ dễ cùn và khó dỗ hơn.
– Bé khó chịu, cáu gắt và quấy khóc
– Bé liếm môi, há và ngậm miệng
– Bé vùi đầu vào ngực mẹ và cựa quậy đầu
Cách nhận biết trẻ đã bú no sữa
Trong giai đoạn từ 0 – 12 tháng sữa là chất dinh dưỡng chính [bữa ăn chính] của bé nên mẹ cần đặc biệt lưu ý tính toán lượng sữa cho phù hợp. Để biết bé đã bú đủ no hay chưa thì mẹ để ý đến các dấu hiệu sau:
– Bé tăng cân đều
– Bé không quấy khóc
– Khi no bé sẽ nhả ti mẹ ra hoặc nếu ngậm thì sẽ không ray hay mút đầu ti
– Bé đi tiểu đều, trung bình ngày thay từ 5-6 lần tã
Ngoài ra mẹ có thể tham chiếu Bảng chiều cao cân nặng chuẩn cho trẻ trong độ tuổi 0 – 12 tháng để biết rằng con đã phát triển được theo đúng chuẩn chưa. Nếu trẻ đã đạt được chuẩn rồi thì mẹ đã chăm sóc bé đúng cách, ngược lại trẻ thấp hơn hoặc cao hơn so với tiêu chuẩn này mẹ nên điều chỉnh lại chế độ ăn của mẹ, của bé và lịch sinh hoạt điều độ hơn.
Trong nhiều trường hợp mẹ không đủ sữa cho con bú hoặc mất sữa hoàn toàn thì thật là đáng tiếc. Tuy nhiên mẹ đừng quá lo lắng vì ngày nay công nghệ hiện đại mẹ hoàn toàn có thể tìm được sản phẩm sữa có công thức tương đương và giống với sữa mẹ. Vì trẻ sơ sinh hệ tiêu hóa còn non yếu nên mẹ nên ưu tiên tìm hiểu các loại sữa có công nghệ tiên tiến như sữa sinh học, sữa organic cho con. Sau giai đoạn 12 tháng mẹ có thể đổi sang các sản phẩm sữa khác theo nhu cầu dinh dưỡng của trẻ.
Trẻ bú sữa mẹ và sữa công thức phát triển thế nào?
Đối với trẻ bú sữa mẹ:
Dựa theo các nghiên cứu và khảo sát trẻ bú sữa mẹ, các chuyên gia dinh dưỡng nhi khoa kết luận: Bé trong 3 tháng đầu tăng trưởng và phát triển rất nhanh, do đó bé cần đảm bảo năng lượng, vitamin và khoáng chất đầy đủ. Trong 3 tháng sau thì bé bắt đầu tăng cân chậm hơn nên lượng sữa bé cần tăng không quá nhiều. Do đó mặc dù sữa mẹ không về nhiều hơn nhưng bé bú vẫn là đủ. Mẹ hoàn toàn yên tâm khi con được hưởng trọn vẹn dinh dưỡng quý giá từ sữa mẹ dành cho con.
Đối với trẻ vừa bú sữa mẹ vừa bú sữa công thức.
Khi sữa mẹ không đủ, mẹ phải đi làm hoặc vì lý do nào đó mà không thể cho bé bú hoàn toàn bằng sữa mẹ thì phương pháp kết hợp cho bé bú sữa mẹ với sữa công thức là hữu hiệu nhất hiện nay. Khi đó, lượng sữa ngoài bổ sung mỗi lần nên dựa vào lượng sữa mẹ thiếu hụt. Tuy nhiên mẹ nên cố gắng duy trì cho bé bú sữa mẹ ít nhất 6 tháng đầu đời đảm bảo dinh dưỡng tốt nhất cho con.
Đối với trẻ bú sữa công thức hoàn toàn:
Trường hợp mẹ cho con bú sữa công thức về tổng thể thì dinh dưỡng không thể tốt được như sữa mẹ nên bé sẽ hấp thu kém hơn. Chính vì vậy, lượng sữa được Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo sử dụng theo hướng dẫn của nhà sản xuất in trên hộp sữa. Ngoài ra mẹ cũng cần trang bị cho mình thêm các kiến thức về công dụng của từng thành phần trong sữa công thức để lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của con. Dưới đây là một số nhóm sữa được phân theo công dụng phù hợp với nhu cầu từng bé mẹ có thể tham khảo: