Những năm qua, hàng chục ngàn nông dân trồng tiêu ở Tây nguyên, nơi có vùng chuyên canh hồ tiêu lớn ở Việt Nam, gặp cảnh tiêu chết hàng loạt, giá tiêu hạt rớt thê thảm… phải bán tống bán tháo đất đai, nhà cửa; phải đi làm thuê ở các thành phố lớn để lấy tiền trả nợ. Ngược lại, anh Võ Trọng Hùng ở TP.Pleiku [Gia Lai] vẫn chăm sóc tốt vườn tiêu hơn 10 ha của mình theo hướng hữu cơ, trồng xen cây bơ cho thu nhập cao ổn định.
Giống bơ booth cho năng suất cao, thu về tiền tỉ
Trồng tiêu chi phí thấp
Cách đây hơn 5 năm, trong khi hàng chục ngàn nông dân ở cao nguyên đổ xô đầu tư trồng tiêu với mức đầu tư giống, trụ, phân bón khoảng 200 - 300 triệu đồng/ha thì anh Hùng lại chọn cách đầu tư khác nhằm hạ giá thành sản xuất. Thời điểm đó, chỉ riêng giá mỗi trụ bê tông trồng tiêu từ 90.000 - 110.000 đồng, nhưng trồng theo cách của anh Hùng chỉ tốn 40.000 đồng/trụ tiêu kể cả phân bón, cây giống. “Hơn 10 ha tiêu của tôi đều trồng cây trụ sống như dâu da xoan, xoan, muồng. Đây là những loại cây phát triển nhanh, dễ sống, có thể trồng cùng lúc với cây tiêu, lại giảm giá thành. Mỗi cây sống làm trụ tiêu giá chỉ 5.000 đồng, cộng với tiền cây giống 25.000 đồng/trụ nên rất rẻ. Tuy nhiên, do trụ sống phải gần một năm mới cho tiêu bám vào được nên tôi phải mua thêm một cây bời lời để làm trụ giả, tốn khoảng 10.000 đồng/trụ sống. So với trụ bê tông vẫn quá rẻ!”, anh Hùng chia sẻ và tính toán trung bình 1 ha tiêu đầu tư chưa đến 100 triệu đồng.
Ông Đồng Quốc Bảo, Phó chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê [Gia Lai], nhận xét vườn tiêu nhà anh Hùng “có lẽ là vườn tiêu thành công nhất Gia Lai cho đến thời điểm hiện nay”, bởi tiêu phát triển tốt, cho năng suất cao và giảm tối đa bệnh trên cây. Ngoài ra, trong quá trình trồng, vườn tiêu này tính đến khả năng thoát nước nên đã đào mương nhỏ giúp tiêu không bị úng; đào giếng để tưới đến tận từng gốc tiêu trong mùa khô hạn. “Đặc biệt, hồ tiêu là loại cây thích hợp với ánh nắng tán xạ nên rất hợp khi trồng bằng trụ cây sống. Quy trình trồng, chăm sóc, bón phân đều rất khoa học, theo hướng hữu cơ và đạt tiêu chuẩn VietGAP. Tiêu sản xuất trong những mùa trước cho quả chắc đều, thơm cũng như tinh dầu tốt. Đây là mô hình phải nói là hiệu quả, theo hướng trồng hồ tiêu bền vững”, ông Bảo nói.
Theo các chuyên gia thì tiêu trồng trên các trụ là cây sống sẽ có khả năng kháng bệnh cao hơn, phát triển bền vững hơn so với trồng trên trụ bê tông. Ngoài ra, các loại lá xoan, lá muồng khi rong tỉa sẽ cho nguồn phân xanh dồi dào. Trong lá cây lại có chất kháng một số loại bệnh cho tiêu. Anh Hùng không ham trồng quá dày, chỉ trồng 1.400 - 1.500 trụ tiêu/ha so với 1.600 trụ/ha nếu trồng bằng trụ bê tông.
Toàn bộ vườn tiêu 10 ha của anh Hùng được đầu tư, chăm sóc theo hướng hữu cơ. Cây được bón phân hữu cơ vi sinh tận gốc. Nước tưới cả gốc lẫn ngọn nên cây trụ sống lẫn tiêu đều phát triển tốt. Cỏ trong vườn tiêu không nhổ bỏ để tránh ảnh hưởng đến rễ tiêu, dẫn đến dễ bị bệnh. Thay vào đó, cỏ được cắt nhằm giữ ẩm cho đất. Cộng với bón phân hữu cơ vi sinh nên các vi sinh vật có lợi trong đất có thêm “đất sống”, giúp cây tiêu có thêm điều kiện để phát triển, kháng bệnh.
Thu tiền tỉ
Niên vụ này là năm thứ 3 vườn tiêu của anh Hùng cho thu hoạch ổn định. Nhìn những gốc tiêu to hơn hai người ôm, lá xanh mướt và đang đầy gié bám chi chít những quả tiêu non bắt đầu thành hình, nhiều người không khỏi trầm trồ. Theo nhiều người trồng tiêu, thời điểm này vườn tiêu thực sự mới có năng suất ổn định. Anh Hùng tính toán sơ bộ, 1 ha tiêu sẽ thu trung bình khoảng 4 tấn khô; với giá tiêu hiện nay trên dưới 50.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, anh có thể thu lãi ròng từ 80 - 100 triệu đồng/ha.
Ngoài tiêu, anh Hùng còn trồng thêm 1.000 cây bơ booth xen canh và đến nay chuẩn bị cho thu hoạch. Số bơ này phát triển rất tốt, cây khỏe, cho quả nhiều. Anh Hùng ước tính mỗi cây bơ cho sản lượng từ 50 - 60 kg quả; với giá bán hiện nay 25.000 - 35.000 đồng/kg, vườn bơ cho thu nhập hơn 1 tỉ đồng. Anh cho biết thời gian sắp tới, anh tiếp tục xen canh thêm bơ, sầu riêng vào vườn hồ tiêu để tăng thu nhập.
Không chỉ mang lại thu nhập cho gia đình, nhờ vườn hồ tiêu của anh Hùng mà nhiều người dân trong vùng cũng có công ăn việc làm. Anh Hùng cho biết vườn tiêu luôn có 3 - 4 lao động làm việc liên tục như tưới cây, bón phân, cắt cỏ; đến thời vụ hái tiêu, mỗi ngày có từ 80 - 100 nhân công hái trong 1 tháng rưỡi mới hết vườn tiêu. Thu nhập trung bình của mỗi nhân công từ 5 - 9 triệu đồng tùy năng suất công việc.
- Diện tích trồng cà phê vối đủ các điều kiện sau: Độ dốc vườn nhỏ hơn 15o, điều kiện nước tưới thuận lợi; tầng đất dày trên 70 cm, thoát nước tốt; mực nước ngầm sâu hơn 100 cm; pHKCl 3,7 - 6,0;
- Diện tích trồng cà phê vối có tỷ lệ nhiễm bệnh vàng lá, thối rễ do tuyến trùng hoặc nấm trong đất gây hại không quá 5% đối với vườn trồng mới, vườn tái canh và không quá 10% đối với vườn cà phê đang kinh doanh;
- Giống bơ sử dụng trồng xen là loại giống đã được các cấp có thẩm quyền công nhận.
2. Kỹ thuật trồng xen cây bơ trong vườn cà phê
- Mật độ, khoảng cách trồng:
Cây bơ trồng xen trong vườn cà phê với mật độ trồng 55 - 69 cây/ha. Trồng thay thế vào hố cà phê. Có thể chọn lựa một trong các khoảng cách sau để trồng:
+ Khoảng cách 12 x 12 m [mật độ 69 cây/ha], cây bơ trồng trên hố cà phê. Cây cà phê có khoảng cách trồng 3 x 3 m, mật độ: 1.041 cây/ha;
+ Khoảng cách: 12 x 15 m [mật độ 55 cây/ha], cây bơ trồng trên hố cà phê. Cây cà phê có khoảng cách trồng 3 x 3 m, mật độ: 1.055 cây/ha;
* Chú ý: Trồng ngang bằng với mặt hố để tránh ngập úng. Nếu sử dụng giống bơ Booth 7 trồng xen nên trồng thêm các giống TA1 và Reed để tăng khả năng đậu quả của giống bơ Booth 7.
- Thời vụ trồng: Có thể trồng quanh năm nếu có đủ nước tưới, thường trồng vào đầu mùa mưa, từ tháng 5 - 8 dương lịch để tiết kiệm chi phí và nước tưới.
- Hố trồng: Hố được đào với kích thước 60 x 60 x 60 cm, để riêng lớp đất mặt. Bón lót trước khi trồng từ 15 - 20 ngày, bón từ 10 - 15 kg phân chuồng hoai, 0,5 kg lân nung chảy, 0,5 kg vôi; trộn đều với lớp đất mặt cho đầy hố, vun mô cao so với mặt đất. Xử lý đất trong hố trước khi trồng có thể dùng thuốc có hoạt chất Imidacloprid [Confidor 100SL 0,1%, 0,5 lít/hố] hoặc dùng thuốc có hoạt chất Diazinon [Diazan 50EC khoảng 50 g/hố] để trừ kiến, mối.
- Tiêu chuẩn cây bơ giống trồng xen: Cây sinh trưởng khỏe, thân cây thẳng và cao từ 40 - 60cm; đường kính thân trên 0,6 cm; phần thân ghép có ít nhất 6 lá; lá ngọn đã thuần thục, cứng cáp; vỏ cây không bị tổn thương, phạm vào phần gỗ. Không có chồi vượt ở phần gốc ghép. Vết ghép cách mặt bầu từ 15 - 20cm, đã liền và tiếp hợp tốt. Cây giống phải sạch sâu bệnh, mặt bầu không có cỏ dại. Tuổi xuất vườn từ 3 - 4 tháng sau khi ghép.
3. Bón phân
3.1. Phân hữu cơ
- Bón cho cây cà phê: Bón với liều lượng 5-10 kg phân chuồng hoai/cây, định kỳ 2 năm bón một lần. Bón theo rãnh vào đầu hay giữa mùa mưa, rãnh được đào dọc theo một bên mép tán rộng 20 cm, sâu 25 - 30 cm, cần lấp đất lại sau khi bón phân. Các năm sau rãnh được đào theo hướng khác.
- Bón cho cây bơ: Giai đoạn cây cho trái ổn định, lượng phân hữu cơ khuyến cáo bón 20 - 30 kg/cây, định kỳ 1 năm bón một lần, sử dụng phân chuồng hoai. Bón đầu mùa mưa. Bón phân theo hình chiếu tán của cây bơ, tránh bón vào gốc cây cà phê dưới tán, rải phân và lấp đất lại.
Nếu không có phân chuồng, bón thay thế phân hữu cơ sinh học hoặc hữu cơ vi sinh với lượng tương đương.
Có thể bổ sung thêm phân xanh [4 - 5 tấn phân xanh tương đương 1 tấn phân chuồng] và tàn dư thực vật có sẵn tại vườn hoặc tại địa phương. Có thể bón kết hợp với một số chế phẩm sinh học có tác dụng hạn chế phát triển của tuyến trùng và đối kháng với một số nấm bệnh gây hại trong đất.
3.2. Vôi
- Tùy thuộc vào pHKCl đất của vườn. Lượng bón khuyến cáo như sau:
+ pHKCl< 4,0: 1.000 kg/ha, 2 năm bón 1 lần;
+ pHKCl từ 4,0 - 4,4: 800 kg/ha, 2 năm bón 1 lần;
+ pHKCl từ 4,5 - 4,9: 600 kg/ha, 2 năm bón 1 lần;
+ pHKCl từ 5,0 - 5,4: 400 kg/ha, 2 năm bón 1 lần.
- Nên bón vôi vào đầu mùa mưa, sau khi có những cơn mưa đầu mùa, không trộn chung với các loại phân bón khác.
- Cách bón: Rải đều vôi trên mặt đất.
3.3. Phân hóa học
Bón khi đất đủ ẩm, rải phân rồi xới nhẹ hay lấp thành băng theo hình chiếu quanh mép tán.
Bảng: Lượng phân bón vô cơ cho 1 ha cây bơ trồng xen [kg/ha/năm]
[Năng suất bơ kinh doanh dự kiến đạt 30 - 40 kg quả/cây/năm]
Năm
Dùng phân NPK
Dùng phân đơn
Loại
Liều lượng
Urê
Lân nung chảy
Kali clorua
Trồng mới
Cà phê
[kg/ha/năm]
NPK 2:2:1
[16-16-8]
400
130
600
50
Bơ
[kg/cây/năm]
0,8 - 1,0
-
-
-
Năm thứ 2
Cà phê
[kg/ha/năm]
NPK 2:2:1
[16-16-8]
750 - 800
260
600
160
Bơ
[kg/cây/năm]
1,5 - 2,0
-
-
-
Năm thứ 3
Cà phê
[kg/ha/năm]
NPK 2:2:1
[16-16-8]
950 - 1.000
330
600
220
Bơ
[kg/cây/năm]
2,2 - 2,5
-
-
-
Kinh doanh
Cà phê
[kg/ha/năm]
NPK 2:2:1
[16-16-8]
NPK 2:1:2
[16-8-16]
1.400 - 1.600
480 - 550
600
330 - 420
Năm thứ 4
Bơ
[kg/cây/năm]
3, 0 - 3,5
-
-
-
Kinh doanh
Cà phê
[kg/ha/năm]
NPK 2:2:1
[16-16-8]
NPK 2:1:2
[16-8-16]
1400 - 1600
480 - 550
600
330 - 420
Kinh doanh
Bơ
[kg/cây/năm]
NPK chuyên dùng
6,0 - 7,0
-
-
-
Bảng: Thời điểm và liều lượng bón cho 1 ha trồng xen bơ
Thời điểm
Tháng
2
Tháng 3
Tháng 4
Tháng 5
Tháng 6
Tháng 7
Tháng 8
Tháng 9
Cà phê
- Sử dụng phân đơn
Lần 1
[Đợt tưới
thứ 2]
Lần 2
Lần 3
Lần 4
72 - 80
kg Urê
120 - 140
kg Urê
144 - 165
kg Urê
144 - 165
kg Urê
600 kg Lân
nung chảy
-
-
100 - 124 kg
Kali
clorua
115 - 148 kg
Kali
clorua
115 - 148 kg
Kali
clorua
- Hoặc sử dụng phân hỗn hợp, phức hợp
Lần 1
Đợt tưới
thứ 2
Lần 2
Lần 3
Lần 4
210 - 240 kg
NPK
tỷ lệ 4:1:1
[20-5-5]
350 - 400 kg
NPK
tỷ lệ 2:2:1
[16-16-8]
420 - 480 kg
NPK
tỷ lệ 2:1:2
[16-8-16]
420 - 480 kg
NPK
tỷ lệ 2:1:2
[16-8-16]
Bơ
Lần 1
1,0 - 1,5 kg/cây
NPK tỷ lệ 2:1:2
[16-8-16]
[14-7-17]
[16-6-19]
Lần 2
2,0 - 2,5 kg/cây
NPK
tỷ lệ 2:1:2
[16-8-16]
[14-7-17]
[16-6-19]
Lần 3
2,0 - 2,5 kg/cây
NPK
tỷ lệ 2:1:2
[16-8-16]
[14-7-17]
[16-6-19]
Lần 4
0,5 kg/cây
Kali
Sulphate
3.4. Phân bón lá
Sử dụng các loại phân bón lá có hàm lượng S, Mg, Zn, B cao và giàu hữu cơ và axít amin. Phun đều mặt dưới lá vào lúc trời mát và không có mưa. Phun phân bón lá 2 - 3 lần/năm từ tháng 5 đến tháng 9.
4. Tưới nước
Sử dụng phương pháp tưới gốc, tưới tiết kiệm. Không áp dụng kỹ thuật tưới tràn.
Bảng: Lượng nước và chu kỳ tưới
Loại cây
Lượng nước tưới
Số lần tưới
Chu kỳ tưới
Tưới gốc [lít/gốc/lần]
Tưới tiết kiệm [lít/gốc/lần]
[Lần]
[ngày]
Cà phê
400 - 420
350 - 390
3
30-35
Bơ
200 - 250
200 - 220
1
30-35
Lưu ý: Trong vụ tưới cần theo dõi lượng mưa để điều chỉnh lượng nước tưới hay chu kỳ tưới [lượng mưa 30 mm có thể thay thế cho 1 lần tưới].
Bảng: Thời điểm tưới nước
Tháng tưới
Tháng 11
Tháng 12
Tháng 1
Tháng 2
Tháng 3
Tháng 4
Loại cây
Cà phê
Không tưới
Tưới nở hoa
[Lần 1]
Tưới nuôi quả
[Lần 2]
Tưới nuôi quả
[Lần 3]
Bơ
Không tưới
Không tưới
Không tưới
Tưới nuôi quả
[Lần 1]
Phương pháp tưới
Tưới gốc;
Tưới tiết kiệm
Tưới gốc;
Tưới tiết kiệm
Tưới gốc;
Tưới tiết kiệm
5. Tạo hình
5.1. Tạo hình cho cà phê
- Cắt tỉa cành: Cây cà phê kinh doanh được cắt tỉa cành: 2 lần/năm.
- Lần thứ nhất: Ngay sau khi thu hoạch, gồm các công việc:
+ Cắt bỏ các cành vô hiệu [cành khô, cành bị sâu bệnh, nhỏ yếu...], chú ý tỉa kỹ cành vô hiệu ở phần trên đỉnh tán.
+ Cắt ngắn các đoạn cành già cỗi ở xa trục thân chính để tập trung dinh dưỡng nuôi cành thứ cấp bên trong, tỉa bỏ cành yếu, cành tăm.
+ Cắt bỏ cành mọc chạm mặt đất.
- Lần thứ hai: Vào giữa mùa mưa, tiến hành tỉa thưa cành thứ cấp mọc ở những vị trí không thuận lợi [nằm sâu trong tán lá, mọc thẳng đứng, mọc nhiều cành thứ cấp trên cùng một đốt] để tán cây được thông thoáng.
- Cắt chồi vượt: Các chồi vượt phải được cắt bỏ thường xuyên trong năm.
- Thay thế cây kém hiệu quả
- Cây sinh trưởng kém cần đào bỏ để trồng lại bằng cây mới;
- Cây sinh trưởng tốt nhưng quả nhỏ, bị bệnh gỉ sắt... tiến hành cưa và ghép thay thế bằng những giống chọn lọc.
5.2. Tạo hình cho cây bơ
Ngay sau khi thu hoạch bơ xong vào khoảng từ tháng 10 - 11 hàng năm, cần cắt tỉa tất cả cành sâu, bệnh, cành khô, cành vô hiệu, cành sát thân và cành đầu tiên kể từ mặt đất phải cao hơn cây cà phê từ 0,8 - 1,0m.
Tiến hành cắt tỉa cành, tạo hình ít nhất 1 lần trong năm. Cành lá cây bơ sau khi cắt tỉa được đưa ra khỏi vườn, đốt để loại bỏ nguồn sâu bệnh gây hại.
6. Làm cỏ
- Làm cỏ 3 - 4 lần trong năm trên toàn bộ diện tích;
- Đối với đất dốc: Làm cỏ theo băng, không làm cỏ trắng toàn bộ diện tích;
- Không khuyến cáo sử dụng thuốc diệt cỏ.
7. Thu hoạch và bảo quản
7.1. Thu hoạch và bảo quản cà phê
- Kỹ thuật thu hoạch cà phê
Quả cà phê được thu hoạch nhiều đợt [ít nhất 2 đợt] trong một vụ để thu hái kịp thời những quả chín trên cây. Không thu hái quả xanh non, không được tuốt cả cành, không làm gãy cành.
b]Yêu cầu kỹ thuật của sản phẩm thu hoạch
Sản phâm thu hoạch có tỷ lệ quả chín đạt từ 80% trở lên [bao gồm cả quả chín vàng và chín đỏ] và tỷ lệ tạp chất không quá 0,5%. Đợt tận thu cuối vụ, tỷ lệ quả chín đạt trên 70%.
- Bảo quản cà phê tươi
- Cà phê quả sau khi thu hoạch phải được chuyên chở kịp thời về cơ sở chế biến. Nếu chế biến ướt không để quá 24 giờ, chế biến khô không quá 48 giờ. Nếu chế biến khô phơi trên sân bê tông hoặc sân đất nện, vải bạt. độ dày không quá 30 cm và thường xuyên cào đảo, phải có phương tiện che mưa.
- Phương tiện vận chuyển và bao bì đựng cà phê quả phải sạch, không nhiễm phân bón, hóa chất... Trường hợp không vận chuyển hay chế biến kịp thời, cà phê phải được đổ trên nền khô ráo, thoáng mát và không được đổ đống dày quá 30 cm và phải cào đảo thường xuyên.
7.2. Thu hoạch và bảo quản bơ
- Kỹ thuật thu hoạch
- Chỉ thu hái những quả bơ đã chín sinh lý, khi quả chuyển màu vỏ từ sáng bóng, xanh sang màu xanh đậm, không bóng. Không thu hoạch quả non và loại bỏ quả rụng.
- Phương pháp thu hoạch: Dùng dụng cụ hái phải có bộ phận hứng quả không để rơi dập quả, không làm trầy, xước quả.
- Phân loại quả: Tách riêng quả quá chín, quả bị sâu bệnh, quả giập, quả nứt vỡ... không để chung với lô quả đạt tiêu chuẩn.
- Bảo quản
- Quả bơ sau khi thu hoạch được vận chuyển kịp thời về nơi bảo quản. Thời gian bảo quản, lưu trữ quả tốt nhất không quá 2 ngày và cần liên hệ nơi tiêu thụ trước khi thu hoạch.
- Khu vực bảo quản quả bơ phải đảm bảo thoáng mát, khô ráo.
- Phương tiện vận chuyển, dụng cụ và nơi bảo quản quả phải sạch, không bị nhiễm phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và hóa chất độc hại khác.
1 ha trồng được bao nhiêu cây bơ?
Điều kiện trồng thuần bơ, thiết kế khoảng cách 8 m x 7 m [175 cây/ha] hoặc 9 m x 6 m [185 cây/ha]. Hố đào 60 x 60 x 60 cm bón lót mỗi hố 15 - 20 kg phân chuồng hoai [bổ sung men vi sinh], 0,5 kg lân nung chảy, 0,3 - 0,5 kg vôi, trộn đều với lớp đất mặt rồi cho vào hố, lấp lại, 15 ngày sau thì tiến hành trồng cây.
1ha trồng được bao nhiêu cây bơ 034?
Cây bơ sáp 034 có thể trồng chuyên canh hoặc xen canh. Mật độ trồng chuyên canh [trồng một mình cây bơ 034 thuần chủng] trên đất phì nhiêu: 7m x 7m tương ứng khoảng 200 cây/ha. Mật độ chuyên canh trên đất xấu : 6m x 6m tương ứng 270 cây/ha.
1 cây bơ cho bao nhiêu kg?
Quả bơ có thể nặng 1 - 1,2kg, mỗi cây cho thu hoạch từ 50 đến 200 kg, tuỳ theo độ tuổi của cây, cây càng lâu năm càng sai quả, giá bơ hàng năm trung bình từ 15.000 - 35.000 đồng/kg, mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ gia đình.
1 sào trồng được bao nhiêu cây bơ?
Rễ ngang phát triển mạnh và nhiều do đó mật độ canh tác nên được phân bố như sau: – Trồng thuần [chỉ trồng bơ]: + 7m x 7m = 204 cây/ha trồng vuông. + 6m x 6m = 277 cây/ha trồng so le hoặc trồng trên đất xấu. – Trồng xen canh với cây cà phê: 9m đến 10m/1 cây [3 hàng cà phê thì trồng một hàng bơ] = 123 cây/ha.