Đằng sau bất kỳ cuộc điều tra tốt nào, luôn có một câu hỏi thứ yếu. Thông thường, đây là câu hỏi phụ mà một người quan sát tò mò sẽ tự hỏi mình sau khi họ có câu trả lời cho tất cả các câu hỏi chính, nhưng họ không dám hỏi to vì sợ những gì ẩn giấu phía sau. Đó thường là “tại sao” của “như thế nào” hoặc “như thế nào” mà bạn đã đoán, nhưng không thể tìm thấy đằng sau sự thật rõ ràng.
Giả sử rằng tôi đã thu thập được tất cả các câu trả lời cho các câu hỏi mà tôi đã hỏi về việc thành lập trụ sở chính của Ngân hàng Dosh tại cơ sở an toàn khổng lồ của Mark Pesos trên đảo Moray. Tôi cần đăng một bản ghi chép đầy đủ về hậu quả của sự thay đổi này, cuộc sống mới của giám đốc ngân hàng nổi tiếng, trạng thái tinh thần, kế hoạch của anh ta, v.v. Phóng sự độc quyền của tôi về những người dân trên đảo bất mãn sẽ là một chuyện tốt lành. Tôi hạnh phúc với những gì tôi đã đạt được… Tuy nhiên, có một câu hỏi phụ đang làm tôi băn khoăn. Nhưng đó là một câu hỏi nặng nề, khiến tôi hoài nghi. Làm thế nào mà Mark Pesos có thể xây dựng một tòa nhà như vậy trong khu bảo tồn thiên nhiên? Làm thế nào anh ta có được các giấy phép cần thiết? Điều đó có hợp pháp không? Và làm thế nào mà anh ta có thể bỏ vốn cho một địa điểm xây dựng khổng lồ như vậy trong khi anh ta được cho là phá sản? Tôi phân vân những câu hỏi này, nhưng tôi không biết làm thế nào để trả lời chúng. Có rất nhiều trở ngại…
Các nhà báo điều tra làm việc trong vùng xám của tin tức giống như các nhà sử học cảm nhận được con đường của họ trong bóng tối của lịch sử. Để tìm ra mạch đầu tiên đó, các nhà báo sử dụng các phương pháp tương tự như các nhà sử học: họ nghiên cứu chủ đề thu hút sự chú ý của họ, làm quen với nhân vật chính, đọc mọi thứ đã viết về họ, lập danh sách các nhân chứng đã biết và tiềm năng, ghi lại thời gian và khoảnh khắc quan trọng trong cuộc sống riêng tư và công cộng của nhân vật chính, lập danh sách chất vấn được đưa ra bởi các câu hỏi chưa được trả lời… Nói cách khác, họ vẽ nên một bức tranh bí ẩn mà họ muốn giải đáp.
Trong trường hợp của Mark Pesos, có thể thấy rõ rằng anh ta đã được hưởng lợi từ sự hỗ trợ tài chính từ ông trùm Lucas Moneybag, người đứng đầu một quỹ quan trọng và là một người giàu có. Giám đốc ngân hàng nổi tiếng này cũng đã có nhiều cuộc gặp với Frances Farthing, Giám đốc Văn phòng Quốc gia về các Khu bảo tồn.
Đây là điểm đầu tiên của bạn: tìm hiểu thêm về Frances Farthing, mối quan hệ cá nhân của cô ấy với Mark Pesos, tần suất gặp gỡ của họ trong vài tháng qua, nói chuyện với bạn bè thân thiết và gia đình của cô ấy về việc chuyển trụ sở chính của Ngân hàng Dosh đến đảo Moray, mặc dù đây là một khu bảo tồn thiên nhiên, v.v.
Khi các nhà báo trở thành nhà sử học của thời hiện tại, họ cần thời gian để hiểu chủ đề của họ, tìm ra phạm vi và sau đó bao quát nó. Họ dành thời gian này bởi vì họ cần nó. Họ tiến triển từ từ, chuyển từ yếu tố chính này sang yếu tố quan trọng khác.
Những cá nhân quyền lực như Lucas Moneybag hay Frances Farthing phải có đối thủ và kẻ thù. Những nhân chứng này chắc chắn sẽ có những điều để nói về sự giúp đỡ mà họ có thể đã dành cho siêu dự án của Mark Pesos. Tôi lập danh sách những người này và tìm kiếm thêm thông tin, tôi có thể sử dụng thông tin này để thu thập thông tin. Đây là những người tôi gặp đầu tiên, vì họ sẽ sẵn sàng nói chuyện với tôi hơn là bản thân Frances Farthing, hoặc gia đình và bạn bè của cô ấy.
Các nhà báo bắt đầu xoay quanh chủ đề của họ để dần dần tiếp cận các câu hỏi cốt lõi.
Các cuộc phỏng vấn luôn mang lại những manh mối tiềm năng mới.
Vì sự chuyên nghiệp của tôi, những nhân chứng đầu tiên của tôi cung cấp cho tôi những nguồn tin khác. Trong khi Mark Pesos được hưởng lợi từ những món quá lớn từ Lucas Moneybag, anh ta cũng tăng tài sản của mình bằng cách mua lại nhiều công ty, một số công ty đang gặp khó khăn. Tôi không gặp khó khăn gì khi khiến các cựu giám đốc của các công ty này nói chuyện. Họ cho tôi biết chi tiết cách thức hoạt động của giám đốc ngân hàng lỗi lạc này. Tôi cũng biết rằng anh ấy đã biết Frances Farthing từ thời thơ ấu khi họ còn ở trường cùng nhau. Cô cũng đã từng là cố vấn lâu năm cho Tập đoàn Dosh, nhưng dưới cái tên thời con gái… Dữ liệu đang bắt đầu chồng chất.
Bây giờ là lúc để một nhà báo điều tra sắp xếp, gỡ rối và chỉnh đốn thông tin thu thập được trong khi xoay quanh chủ đề.. Họ xác minh số liệu, tập hợp các tài liệu lại với nhau, kiểm tra thực tế bản trình bày của nhân chứng và đặt ra một mốc thời gian.
Với con mồi bị bao vây, các nhà báo điều tra tấn công trực diện, không do dự, an toàn khi biết rằng họ có tất cả các công cụ cần thiết. Tất cả những gì còn lại là kết thúc công việc của họ bằng cách yêu cầu mục tiêu của họ giải thích về những sự thật mà họ đã khám phá ra. Đây là nghĩa vụ đạo đức của nhà báo: nếu họ đăng các câu chuyện về ai đó, họ phải cho họ cơ hội để giải thích về bản thân. Tuy nhiên, bạn có thể nói lời nhẹ nhàng sẽ hiệu quả hơn rất nhiều…
Vì vậy, tôi mời Mark Pesos cho một cuộc phỏng vấn. Tốt hơn là tôi làm điều này bằng văn bản, sử dụng những từ ngữ được cân nhắc và thân thiện, để thể hiện rằng tôi là người công bằng. Nhưng tôi vẫn mơ hồ về động cơ thực sự của mình nên tôi không làm anh ấy sợ. Nếu anh ấy đồng ý gặp tôi, tất nhiên, tôi sẽ đưa những phản hồi của anh ấy vào phóng sự của mình. Nếu anh ấy từ chối, điều đó cũng sẽ được bao gồm, để độc giả của tôi biết tôi đã hành động có thiện chí.
Một nhà báo điều tra phải hoàn toàn minh bạch trong công việc của họ để thể hiện sự tôn trọng sự thật và độc giả của họ.
- Một lý luận không thể bác bỏ.
Một cuộc điều tra được tiến hành thuân lợi sẽ rất dễ để viết ra. Sự việc, lời kể của nhân chứng và bằng chứng liên kết với nhau để tạo thành một chuỗi logic, như chứng minh toán học vậy.
Để làm cho văn bản trở nên sống động, các nhà báo thêm một số điều họ đã thấy và nghe vào bằng chứng của họ, nhưng những điều này không hơn không kém. Bất cứ điều gì có thể khiến người đọc phân tâm khỏi lập luận chính của họ đều được đặt sang một bên. Các phán đoán giá trị không có chỗ ở đây [ngoại trừ, bây giờ và sau đó, trong một kết luận hoặc một bài xã luận] bởi vì các sự kiện tự nó nói lên.
Chìa khóa nằm ở mức độ nghiêm ngặt của lập luận của bạn, phải sao lưu tiêu đề của cuộc điều tra của bạn và lời kết thúc.
BẤT KỲ CUỘC ĐIỀU TRA NÀO DO NHIỀU NHÀ BÁO THỰC HIỆN ĐỀU CẦN PHẢI PHỐI HỢP
Một số cuộc điều tra thực sự cần một cách tiếp cận đa hướng. Khi làm việc một mình, ngay cả nhà báo giỏi nhất cũng không thể thu thập tất cả các manh mối, đặc biệt là khi điều tra sâu rộng để theo dõi tất cả các manh mối. Trong trường hợp này, để nhiều nhà báo tham gia trong cuộc điều tra là phương pháp tốt nhất. Trong ví dụ của chúng tôi, chúng tôi có thể chia công việc theo ba cách, giữa hai nhà báo chuyên môn về các lĩnh vực môi trường và tài chính, và một phóng viên thông thường để đưa tin về những điều đã thấy và nghe thấy trong lĩnh vực này. Khó khăn trong phương pháp này nằm ở việc duy trì một cái nhìn tổng quan về công việc và sau đó xây dựng hình thức cuối cùng. Tổ chức chặt chẽ và một người điều phối tổng thể là rất cần thiết.
TẤT CẢ CÁC CUỘC ĐIỀU TRA ĐỀU CÓ GIỚI HẠN.
Sự thành công của các cuộc điều tra báo chí đôi khi phụ thuộc vào khả năng của nhà báo điều tra trong việc giữ lại thông tin hoặc che giấu suy nghĩ của họ. Họ phải chứng minh kỹ năng của mình trong việc khai thác sự thật bị che giấu. Tìm kiếm sự thật vì lợi ích công cộng cho phép họ trở nên láu cá. Nhưng dịch vụ công này không được nhầm lẫn với nhiệm vụ thỏa mãn tham vọng cá nhân hoặc khao khát trả thù cá nhân. Sự trung thực trong bất kỳ cuộc điều tra nào đòi hỏi nhà báo phải rõ ràng về động cơ của họ. Chúng tôi không điều tra vì mong muốn cá nhân, mà là vì công chúng có quyền được biết sự thật. Các nhà báo điều tra không phải là cảnh sát hay thẩm phán; chúng tôi không sử dụng sự gian dối.
Page 2
Di balik investigasi yang bagus, selalu ada pertanyaan sekunder. Sering kali, ini adalah pertanyaan sampingan yang akan ditanyakan oleh pengamat yang penasaran kepada diri mereka sendiri setelah mereka mempunyai jawaban untuk semua pertanyaan utama, tetapi tidak berani mereka tanyakan terang-terangan karena takut dengan apa yang di belakangnya. Pertanyaan ini sering kali “mengapa” dari “bagaimana” atau “bagaimana” yang telah Anda tebak, tetapi tidak dapat menemukan di balik fakta yang tampak.
Anggap saja saya sudah mengumpulkan semua jawaban pertanyaan yang saya tanyakan tentang pendirian kantor pusat Bank Harta di fasilitas dengan keamanan tingkat tinggi yang sangat besar milik Mat Dolar di pulau Murai. Saya mempunyai apa yang saya perlukan untuk mempublikasikan catatan lengkap pengaruh perubahan ini, kehidupan baru bankir terkenal, pemikirannya, rencananya, dan lain-lain. Laporan khusus saya mengenai penduduk pulau yang marah akan melengkapi catatan saya. Saya gembira dengan apa yang saya raih… Namun, ada pertanyaan sekunder yang selalu ditanyakan kepada saya. Namun, ada pertanyaan sekunder yang selalu ditanyakan kepada saya. Bagaimana Mat Dolar bisa membangun bangunan semacam itu di kawasan alam yang dilindungi? Bagaimana dia mendapatkan izin yang diperlukan? Apakah legal? Bagaimana dia membiayai kompleks bangunan yang sangat besar itu saat dia diduga bangkrut? Saya bingung dengan semua pertanyaan ini, tetapi saya tidak tahu bagaimana menjawabnya. Terlalu banyak rintangan…
Jurnalis investigatif bekerja di area berita abu-abu seperti sejarawan yang berjalan meraba-raba melalui bayangan sejarah. Untuk mendapatkan benang pertama, jurnalis menggunakan metode yang sama dengan sejarawan: mereka meneliti subjek yang menarik perhatian mereka, mengenal sang protagonis, membaca apa pun yang telah ditulis mengenai mereka, menyusun daftar saksi yang diketahui dan potensial, mencatat tanggal dan peristiwa penting dalam kehidupan pribadi dan publik sang protagonis, menyusun daftar pertanyaan yang muncul dari pertanyaan yang tidak terjawab… Dengan kata lain, mereka melukis kanvas misteri yang ingin mereka pecahkan.
Dalam kasus Mat Dolar, dengan cepat tampak bahwa dia mendapat dukungan finansial dari miliarder Bambang Gudanguang, yang memimpin sebuah yayasan penting dan merupakan seorang tokoh dengan kekayaan besar. Bankir terkenal itu juga beberapa kali bertemu Agus Receh, Direktur Badan Nasional untuk Kawasan Alam Lindung.
Inilah pintu masuk awal Anda: temukan lebih banyak mengenai Agus Receh, hubungan pribadinya dengan Mat Dolar, frekuensi pertemuan mereka beberapa bulan terakhir, bicara dengan teman dengan dan keluarganya mengenai pemindahan kantor pusat Bank Harta ke pulau Murai, walaupun pulau itu adalah kawasan alam yang dilindungi, dll.
Saat jurnalis menjadi sejarawan masa kini, mereka perlu waktu untuk memahami subjek mereka, mengembangkan cakupannya, lalu melaporkannya. Mereka perlu waktu untuk melakukannya. Mereka bergerak perlahan, pindah dari satu elemen kunci ke elemen berikutnya.
Orang sekuat Bambang Gudanguang atau Agus Receh pasti punya rival dan musuh. Para saksi ini pasti mempunyai sesuatu yang bisa disampaikan mengenai bantuan yang mungkin mereka berikan untuk megaproyek Mat Dolar. Saya telah membuat daftar orang-orang ini dan mencari informasi lebih banyak, yang dapat saya gunakan untuk membujuk mereka. Ini adalah orang-orang yang saya temui lebih dulu, karena mereka akan lebih bersedia bicara dengan saya daripada Agus Receh itu sendiri, atau keluarga dan temannya.
Jurnalis mulai memintal jaring di sekeliling subjek mereka perlahan mendekati pertanyaan inti.
Wawancara selalu memberi petunjuk baru.
Profesionalisme membuat saya tenang, saksi pertama memberi saya sumber lain. Selain menerima hadiah besar dari Bambang Gudanguang, Mat Dolar juga menambah kekayaannya dengan membeli banyak perusahaan, yang beberapa di antaranya tengah mengalami kesulitan. Saya tidak mengalami kesulitan untuk mengajak bicara mantan direktur beberapa perusahaan ini. Mereka menceritakan dengan detail bagaimana bankir terkenal ini bekerja. Saya juga mengetahui bahwa Mat Dolar mengenal Agus Receh sejak kecil karena mereka satu sekolah. Dia juga telah lama menjadi konsultan untuk Grup Harta, tetapi dengan menggunakan nama gadisnya… Data mulai menumpuk.
Sekarang waktunya jurnalis investigatif untuk mengurutkan, mengurai dan meluruskan informasi yang dikumpulkan dari sekeliling subjek. Mereka memverifikasi para tokoh, mengumpulkan dokumen, memeriksa saksi, dan menyusun kronologi.
Dengan mangsa yang sudah dikepung, jurnalis investigatif langsung menyerang, tanpa ragu, tanpa khawatir karena tahu mereka mempunyai semua alat yang mereka butuhkan. Mereka tinggal menyimpulkan hasil kerja mereka dengan meminta penjelasan kepada target mengenai fakta yang telah mereka ungkap. Inilah tugas etis jurnalis: jika mereka mempublikasikan cerita mengenai seseorang, mereka harus memberinya kesempatan untuk menjelaskannya sendiri. Namun, Anda dapat menangkap lebih banyak lalat dengan madu daripada dengan cuka…
Jadi, saya minta waktu untuk wawancara Mat Dolar. Lebih baik, saya memintanya secara tertulis, menggunakan kata-kata yang terukur dan ramah, untuk menunjukkan bahwa saya netral. Namun, saya tetap samar denga motif saya sebenarnya, jadi saya tidak akan membuatnya takut. Jika dia setuju untuk bertemu saya, tentu saya akan memasukkan tanggapannya dalam laporan saya. Jika dia menolak, hal itu juga akan saya masukkan, sehingga para pembaca tahu saya bertindak dengan niat baik.
Seorang jurnalis investigatif harus benar-benar transparan dalam pekerjaan mereka untuk menunjukkan penghargaan mereka terhadap kebenaran dan pembacanya.
- Argumen tak terbantahkan.
Investigasi yang dilakukan dengan baik akan mudah untuk dituliskan: Fakta, saksi, dan bukti dikaitkan untuk membentuk sebuah urutan logis, sebagaimana kasus pembuktian matematika.
Untuk menghidupkan teks, jurnalis menambahkan beberapa hal yang mereka lihat dan dengar pada bukti mereka, tetapi semua itu tidak lebih sekadar hiasan. Segala yang mungkin mengalihkan pembaca dari argumen utama disingkirkan. Penilaian pribadi tidak mempunyai tempat di sini [kecuali, kadang, dalam kesimpulan atau editorial] karena fakta akan berbicara sendiri.
Kuncinya terletak pada kekuatan argumen, yang harus mendukung judul investigasi Anda dan pernyataan penutupnya.
SETIAP INVESTIGASI YANG DILAKUKAN OLEH LEBIH DARI SATU ORANG JURNALIS HARUS DIKOORDINASIKAN
Beberapa investigasi memang memerlukan banyak pendekatan. Bekerja sendiri, bahkan jurnalis terbaik sekalipun tidak akan bisa menyatukan semua benang, terutama saat menginvestigasi secara ekstensif untuk mengikuti semua petunjuk. Dalam kasus ini, melibatkan beberapa jurnalis dalam investigasi adalah metode terbaik. Dalam contoh kita, kita telah membagi pekerjaan dengan tiga cara, antara dua jurnalis untuk aspek lingkungan dan finansial, dan reporter umum untuk mencakup hal-hal yang terlihat dan terdengar di lapangan. Kesulitan dalam metode ini ada pada menjaga gambaran pekerjaan kemudian menuangkannya dalam bentuk final. Organisasi yang ketat dan sebuah koordinasi menyeluruh penting akhirnya.
SEMUA INVESTIGASI MEMPUNYAI KETERBATASAN.
Keberhasilan investigasi jurnalistik kadang bergantung pada kemampuan jurnalis investigatif untuk menahan atau menyembunyikan pemikiran mereka. Mereka harus membuktikan ketrampilan mereka dalam menggali kebenaran tersembunyi. Mencari kebenaran demi kepentingan publik membuat mereka lihai. Tetapi pelayanan publik ini tidak boleh rancu dengan pencarian untuk memuaskan ambisi pribadi atau keinginan balas dendam pribadi. Kejujuran dalam setiap investigasi mengharuskan jurnalis untuk jelas dalam motivasi mereka. Kita tidak menginvestigasi untuk hasrat pribadi, tetapi karena publik berhak untuk mengetahui kebenaran. Jurnalis investigatif bukanlah polisi atau hakim;tetapi kita tidak menggunakan tipu daya.
Page 3
A l’origine d’une bonne enquête il y a toujours une question subsidiaire. C’est, souvent, la question annexe que l’observateur curieux de tout se pose, une fois qu’il a obtenu des réponses à toutes ses questions principales, mais devant laquelle il recule, en général, effrayé par sa portée sous-jacente. C’est souvent le « pourquoi » du « comment » ou le « comment » deviné, mais introuvable, sous les apparences.
Supposons que j’aie déjà réuni toutes les réponses aux questions que je me posais à propos de l’implantation du siège de la banque Pèze dans l’immense résidence ultrasécurisée de Mark Pesos sur l’île de Lobdonnoc. J’ai de quoi publier un dossier complet sur les répercussions de ce changement, la nouvelle vie du célèbre banquier, son état d’esprit, ses projets,… Mon reportage exclusif chez les îliens mécontents sera la cerise sur le gâteau. Je suis content de moi… Je me pose bien une question subsidiaire. Mais c’est une question si lourde que les bras m’en tombent aussitôt. C’est la question de savoir comment Mark Pesos est parvenu à faire construire un tel bâtiment dans une zone naturelle protégée…Comment a-t-il pu obtenir les autorisations nécessaires ? Est-ce légal ? Et comment a-t-il fait pour financer un chantier aussi démesuré, lui qu’on dit ruiné ? Ces questions, je me les pose, mais je me sens dans l’incapacité d’y répondre. Trop d’obstacles en perspective…
Le journaliste enquête dans les zones d’ombre de l’actualité comme l’historien fait sa pelote à tâtons dans les obscurités de l’Histoire. Pour trouver le premier fil à tirer, le journaliste applique la méthode de l’historien : il se documente sur le sujet qui l’intrigue, se familiarise avec le personnage central, lit tout ce qui a été écrit sur lui, dresse la liste des témoins connus et potentiels, note les dates et les moments clés de sa vie privée et publique, dresse l’inventaire des interrogations soulevées par les questions restées sans réponses… Cela revient à établir un canevas de la problématique à résoudre…
Dans le cas de Mark Pesos, il apparaît très vite qu’il bénéficie du soutien financier du magnat Lucas Soussoux, à la tête d’une importante fondation et d’une fortune considérable. Le célèbre banquier a par ailleurs rencontré à plusieurs reprises Françoise Ecu, la directrice de l’Office national des zones protégées.
Voici donc un premier point d’ancrage : se renseigner sur Françoise Ecu, ses liens personnels avec Mark Pesos, la fréquence de leurs rencontres ces derniers mois, faire parler ses proches au sujet du transfert du siège de la banque Pèze sur l’île de Lobdonnoc, pourtant classée site naturel protégé,…
Quand le journaliste se fait historien de l’instant, il a besoin de temps pour cerner son sujet, le délimiter puis le traiter. Ce temps, il le prend ; on doit le lui donner. Il avance sans se presser, d’un point d’appui à l’autre.
Des personnalités aussi puissantes que Lucas Soussoux et Françoise Ecu ont forcément des rivaux et des ennemis. Ces témoins ont sûrement des choses à dire sur l’aide que ceux-ci auraient pu apporter au mégaprojet de Mark Pesos. Je dresse leur liste et me renseigne sur eux pour pouvoir les « apprivoiser ». C’est avec eux que je prends mes premiers rendez-vous parce qu’ils me parleront plus facilement que Françoise Ecu et ses proches.
Le journaliste commence à tisser sa toile à la périphérie de son sujet pour se rapprocher au fur et à mesure des questions centrales.
Toute campagne d’entretiens ouvre d’autres pistes.
Mis en confiance par mon professionnalisme, mes premiers témoins me recommandent d’autres sources. Si Mark Pesos a bénéficié des largesses intéressées de Lucas Soussoux, il a aussi accru sa fortune par le rachat de nombreuses entreprises, qui ont parfois coulé dans des circonstances troubles. Je n’ai pas de mal à faire parler les ex-dirigeants des entreprises concernées. Ils me détaillent le mode opératoire du célèbre banquier. J’apprends également qu’il connaît Françoise Ecu depuis sa prime enfance, ils étaient à l’école ensemble. Elle a d’ailleurs longtemps travaillé comme consultante pour le groupe Pèze, mais sous son nom de jeune fille… J’accumule les données.
Vient le moment où le journaliste enquêteur doit trier, démêler et lisser les informations qu’il a recueillies en tournant autour de son sujet. Il vérifie les chiffres, amasse les documents, recoupe les témoignages, précise les chronologies.
- La stratégie de l’araignée.
Quand sa proie lui paraît encerclée, le journaliste enquêteur l’attaque de front sans hésiter parce qu’il se sent bien armé. Il doit boucler son travail en demandant à sa cible de s’expliquer sur les faits qu’il a découverts. C’est l’un de ses devoirs déontologiques: s’il publie des révélations sur quelqu’un, il lui laisse la possibilité de s’en expliquer. Mais on n’attrape pas les mouches avec du vinaigre…
Je demande donc rendez-vous à Mark Pesos. Je le fais de préférence par écrit, en termes aimables et mesurés, pour conserver une preuve de mon impartialité. Mais je reste vague sur l’objet réel de ma démarche pour ne pas l’effaroucher. S’il accepte de me recevoir j’intégrerai naturellement ses réponses dans mon compte-rendu. S’il refuse, je l’écrirai aussi afin que mes lecteurs soient juges de ma bonne foi.
Le journaliste enquêteur ponctue son travail en toute transparence par respect de la vérité et de ses lecteurs.
- Une argumentation irréfutable.
Toute enquête bien menée est facile à rédiger. Faits, témoignages et preuves des faits s’enchaînent dans un ordre logique comme c’est le cas dans la progression d’une démonstration mathématique.
Pour que le texte soit vivant on injecte dans cette démonstration certaines des choses qu’on a vues et entendues mais il ne s’agit alors que de fioritures. Tout ce qui peut distraire du raisonnement principal est écarté. Les jugements de valeur sont inutiles – sauf, parfois, en conclusion ou en annexe sous forme éditoriale – car les faits parlent d’eux-mêmes.
L’essentiel est dans la rigueur froide de l’argumentation qui doit justifier le titre de l’enquête et sa chute.
TOUTE ENQUÊTE À PLUSIEURS MAINS DOIT ÊTRE ORCHESTRÉE.
Certaines enquêtes nécessitent un traitement pluridisciplinaire. Un seul enquêteur, fût-il le meilleur, ne parvient pas toujours à tirer tous les fils disponibles, surtout dans les recherches déployées tous azimuts. L’enquête à plusieurs mains est alors de bonne méthode. Dans le cas de notre exemple, on pourrait imaginer un découpage du travail en trois avec les interventions de deux journalistes spécialisés [environnement et affaires financières] et d’un reporter généraliste pour les choses vues et entendues sur le terrain. La difficulté, dans cette méthode, réside dans le suivi du travail d’ensemble puis dans sa mise en forme finale. D’où l’impératif d’une coordination rigoureuse et la désignation d’un chef d’orchestre.
TOUTE ENQUÊTE A SES LIMITES.
Le succès des investigations journalistiques dépend parfois de la capacité de dissimulation du journaliste enquêteur. Il faut se montrer habile pour dénicher certaines vérités cachées. La recherche de la vérité dans l’intérêt du public autorise le recours à l’astuce. Mais le service du public ne doit pas être confondu avec la satisfaction des ambitions personnelles ou la soif personnelle des règlements de comptes. L’honnêteté de toute enquête journalistique implique la clarté des motivations du journaliste enquêteur. On n’enquête pas par désir personnel mais au nom du droit des autres à la vérité. N’étant ni policier ni juge le journaliste enquêteur refuse le recours aux méthodes déloyales.
Page 4
စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု၏ရည်ရွယ်ချက်မှာ သက်သေအထောက်အထား ရှာဖွေရန် ဖြစ်ပါသည်။ ဤနေရာတွင်၊ အကြောင်းအရာသည် ပုံစံထက်ပို၍ အရေးကြီးပါသည်။ ဤသတင်းစာပညာဆိုင်ရာ အမျိုးအစားသည် အသိဉာဏ်နှင့်ဆိုင်သော အလွန်အမင်း တင်းမာမှုကို လိုလားပြီး၊ ၎င်းသည် ခန့်မှန်းလုပ်ဆောင်ခြင်းမျိုးကို လုံးဝသည်းမခံပါ။ ၎င်းသည် သင်တွေ့မြင်ကြားသိခံစားရသော အရာများနှင့်ဆက်စပ်သည့် ကိစ္စရပ်များကို စာဖတ်သူများထံ ဖော်ပြခြင်းလောက် မရိုးရှင်းသောကြောင့် ၎င်းသည် သတင်းပေးပို့ခြင်းထက်ပို၍ ခက်ခဲသော်လည်း မမြင်ရသော သို့မဟုတ် မကြားရသော၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင်၊ အများအမြင်မှ ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဖုံးကွယ်ထားသော အရာများကို သတင်းပေးပို့ခြင်းပင် ဖြစ်ပါသည်။
၁။ မေးခွန်းကောင်း
ကောင်းမွန်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ၏ နောက်ကွယ်တွင်၊ ဆင့်ပွားမေးခွန်းတစ်ခု အမြဲတမ်းရှိပါသည်။ ၎င်းသည်၊ မကြာခဏပင်၊ ၎င်းတို့သည် အဓိကမေးခွန်းများအားလုံးအတွက် အဖြေများကို ရရှိသော်လည်း နောက်ကွယ်တွင် တည်ရှိနေသည့်အရာ၏ ကြောက်ရွံ့မှုအတွက် ဖွင့်ဟကာ မမေးမြန်းရဲသောကြောင့် ၎င်းတို့ဘာသာ၎င်းတို့ မေးမြန်းသည့် သိချင်လိုသောစူးစမ်းလေ့လာသူ၏ ဘေးထွက်မေးခွန်းဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် “မည်သို့” ဆိုသည့်အရာ၏ “အကြောင်းရင်း” သို့မဟုတ် သင်ခန့်မှန်းလိုက်သော “မည်သို့” ဆိုသည့်အရာဖြစ်သော်လည်း၊ ထင်ရှားပေါ်လွင်သော အချက်အလက်များနောက်ကွယ်တွင် ရှာဖွေ၍မရနိုင်ပါ။
ကျွန်ုပ်သည် မိုရေးကျွန်းပေါ်ရှိ Mark Peso ၏ ကြီးမားလှသော လုံခြုံရေးမြင့်မားသည့် အဆောက်အဦရှိ ဒေါ့ရှ်ဘဏ်ရုံးချုပ်တည်ဆောက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းခဲ့သည့်မေးခွန်းအားလုံး၏ အဖြေများကို စုစည်းထားပြီးဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြည့်ကြပါစို့။ ကျွန်ုပ်သည် ဤပြောင်းလဲမှု၏ ဂယက်ရိုက်မှုများ၊ လူသိများသော ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်၏ ဘဝသစ်၊ သူ၏စိတ်အခြေအနေ၊ သူ၏အစီအစဉ်များ စသည်တို့၏ မှတ်တမ်းအပြည့်အစုံကို ထုတ်ဝေရန်လိုအပ်သောအရာကို ရရှိထားပါသည်။ မကျေမနပ်ဖြစ်နေသော ကျွန်းသားများနှင့်ပတ်သက်သည့် ကျွန်ုပ်၏ သီးသန့်သတင်းပေးပို့ချက်သည် ကိတ်မုန့်ပေါ်ရှိ မွမ်းမံထားသောသကြားအလွှာ ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ ကျွန်ုပ်ရရှိခဲ့တာနဲ့ပါတ်သက်ပြီး ကျွန်ုပ် ပျော်ရွှင်ပါတယ်… သို့သော်လည်း ကျွန်ုပ်ကို နားပူနားဆာလုပ်နေသော ဆင့်ပွားမေးခွန်းတစ်ခု ရှိနေပါသည်။ သို့သော် ၎င်းသည် ဝန်ပိစေသော မေးခွန်းမျိုးဖြစ်ပြီး ကျွန်ုပ်ကို ယုံကြည်မှုမရှိခြင်းမျိုး ဖြစ်စေပါသည်။ ဘယ်လိုလုပ် Mark Pesos က ကာကွယ်ထားတဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နေရာမှာ ဒီလိုအဆောက်အဦမျိုး ဆောက်နိုင်ရတာလဲ။ လိုအပ်တဲ့ ခွင့်ပြုမိန့်တွေကို သူဘယ်လိုရခဲ့တာလဲ။ အဲဒါက တရားဝင်ရဲ့လား။ ပြီးတော့ သူက ဒေဝါလီခံရသလို ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ ဒီလို ကြီးမားတဲ့အဆောက်အဦကြီးအတွက် ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ပိုက်ဆံရှိနေရတာလဲ။ ဒီမေးခွန်းတွေကြောင့် ကျွန်ုပ် အကြံအိုက်နေရပေမယ့် အဲဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုဖြေရမလဲဆိုတာကိုလည်း မသိပါဘူး။ တော်တော်များတဲ့အတားအဆီးတွေ ရှိနေတာပါပဲ…
၂။ ပထမစိတ်ကူး
စုံစမ်းစစ်ဆေးနေသောသတင်းစာဆရာများသည် သမိုင်းပညာရှင်များအနေဖြင့် သမိုင်းအရိပ်များတစ်လျှောက်ရှိ ၎င်းတို့၏လမ်းကြောင်းတွင် ခံစားရသည့်အတိုင်း သတင်းများ၏ မဲမှောင်နေသည့်နေရာများတွင် အလုပ်လုပ်ဆောင်ပါသည်။ ပထမဆုံးစိတ်ကူးကိုရှာဖွေရန် သတင်းစာဆရာများသည် သမိုင်းပညာရှင်များအတိုင်း တူညီသောနည်းလမ်းများကို အသုံးပြုပါသည်- ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့၏စိတ်အာရုံကို ဖမ်းစားသောအကြောင်းအရာ၊ ဇာတ်ကောင်နှင့်ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့နှင့် ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်သော အကြောင်းအရာကို စူးစမ်းလေ့လာပြီး ၎င်းတို့အကြောင်း ရေးသားထားသည့်အရာအားလုံးကို ဖတ်ရှု၍ သိရှိထားသော ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော မျက်မြင်သက်သေများစာရင်းကို ရေးဆွဲကာ ဇာတ်ကောင်၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနှင့် အများပြည်သူဆိုင်ရာ ဘဝရှိ အဓိကကျသောနေ့ရက်များနှင့် အခိုက်အတန့်များကို မှတ်စုရေးပြီး မဖြေကြားထားသောမေးခွန်းများကြောင့် မြင့်တက်လာသည့် မေးမြန်းစုံစမ်းမှုများစာရင်းကို ရေးဆွဲပါသည်… တစ်နည်းအားဖြင့်ပြောရလျှင်၊ ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့ဖြေရှင်းလိုသော ပဟေဋိကင်းဗတ်စကို ၎င်းတို့ဘာသာ ရေးခြယ်ပါသည်။
Mark Pesos ၏ကိစ္စရပ်တွင်၊ ၎င်းသည် အရေးကြီးသောဖောင်ဒေးရှင်းကို ဦးဆောင်နေပြီး အလွန်ချမ်းသာသူဖြစ်သည့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်ကြီး လူးကပ်စ် မန်းနီးဘက်ထံမှ ငွေကြေးပံ့ပိုးမှုကြောင့် အကျိုးအမြတ်များ ရရှိခဲ့သည်မှာ အလျင်အမြန်ပင် သိသာထင်ရှားလာပါသည်။ လူသိများသော ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်ဖြစ်သူသည် ကာကွယ်ထားသောနယ်ပယ်များအတွက် အမျိုးသားဆိုင်ရာရုံး၏ ဒါရိုက်တာဖြစ်သူ ဖရန့်ဖာသင်းနှင့် အစည်းအဝေးပေါင်းများစွာ ကျင်းပခဲ့ပါသည်။
ဤသည်မှာ သင်၏ ကနဦးထည့်သွင်းချက်ဖြစ်ပါသည်– ဖရန့်ဖာသင်းနှင့် Mark Pesos တို့၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအရ ဆက်နွယ်နေမှုများ၊ လွန်ခဲ့သည့်လများတွင် ၎င်းတို့ တွေ့ဆုံခဲ့သည့်အကြိမ်ရေတို့နှင့်ပတ်သက်၍ ပိုမိုရှာဖွေကာ၊ ၎င်းသည် ကာကွယ်ထားသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နေရာဖြစ်နေစေကာမူ ဒေါ့ရှ်ဘဏ်ရုံးချုပ်ကို မိုရေးကျွန်းထံ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ သူမ၏ နီးစပ်သောမိတ်ဆွေများနှင့် မိသားစုတို့နှင့် စကားပြောဆိုခြင်း စသည်တို့ကို လုပ်ဆောင်ပါသည်။
၃။ ကွန်ရက်ဖွဲ့ခြင်း
သတင်းစာဆရာများသည် ပစ္စုပ္ပန်၏ သမိုင်းပညာရှင်များ ဖြစ်လာသည့်အခါ၊ ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့၏အကြောင်းအရာကို နားလည်ကာ ၎င်း၏ကြည့်ရှုလေ့လာမှုကို လုပ်ဆောင်ပြီးနောက် ၎င်းကို သတင်းရေးရန် အချိန်လိုအပ်ပါသည်။ ၎င်းတို့သည် ထိုအရာကို လိုအပ်သောကြောင့် အချိန်ယူကြပါသည်။ ၎င်းတို့၏ လုပ်ငန်းစဉ်သည် နှေးကွေးကာ အဓိကအကြောင်းအရာတစ်ခုမှ အခြားတစ်ခုထံ ရွှေ့ပြောင်းနေပါသည်။
လူးကပ်စ် မန်းနီးဘက် သို့မဟုတ် ဖရန့်စ်ဖာသင်းတို့ကဲ့သို့သော အာဏာရှိသူများသည် ပြိုင်ဖက်များနှင့် ရန်သူများ ရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုမျက်မြင်သက်သေများသည် Mark Pesos ၏ ပရောဂျက်ကြီးတွင် ပေးထားနိုင်သောကြောင့် ကူညီသည့်အနေဖြင့် ပြောစရာများရှိနိုင်မည်မှာ သေချာပါလိမ့်မည်။ ကျွန်ုပ်သည် ထိုလူများ၏စာရင်းကို ရေးဆွဲပြီး ၎င်းတို့ကို မြှောင်ပင့်နားချရန်အတွက် အသုံးပြုနိုင်သည့် ပိုမိုသောသတင်းအချက်အလက်များကို ရှာဖွေပါသည်။ ၎င်းတို့သည် ဖရန့်စ်ဖာသင်း၊ သို့မဟုတ် သူမ၏မိသားစုနှင့် မိတ်ဆွေများထက် ကျွန်ုပ်နှင့်ပို၍ စကားပြောဆိုချင်လိမ့်မည်ဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းတို့သည် ကျွန်ုပ် ပထဆုံး တွေ့ဆုံခဲ့သူများဖြစ်ပါသည်။
သတင်းစာဆရာများသည် အဓိကမေးခွန်းများထံ ဖြည်းဖြည်းချင်းချဉ်းကပ်ကာ ၎င်းတို့အကြောင်းအရာ၏အစွန်အဖျားတွင် ၎င်းတို့၏ကွန်ရက်ကိုဖွဲ့ခြင်းဖြင့် စတင်ပါသည်။
၄။ ကွန်ရက်ကို အကောင်းဆုံးဖြစ်အောင်လုပ်ပါ
တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများသည် ဦးဆောင်မှုအသစ်များကို အမြဲတမ်း ဆောင်ကြဉ်းလာပါသည်။
ကျွန်ုပ်၏ကျွမ်းကျင်ပိုင်နိုင်မှုဖြင့် စိတ်သက်သာစေခဲ့ကာ၊ ကျွန်ုပ်၏ ပထမဆုံး မျက်မြင်သက်သေများသည် အခြားရင်းမြစ်များကို ပေးခဲ့ပါသည်။ Mark Pesos သည် လူးကပ်စ်မန်းနီးဘက်ထံမှ ၎င်းဘာသာပေးသောလက်ဆောင်ကြီးများကြောင့် အကျိုးကျေးဇူးများရခဲ့ပြီး၊ သူသည် အခက်ခဲများဖြင့် တွေ့ကြုံနေရသော ကုမ္ပဏီများစွာကို ဝယ်ယူလိုက်ခြင်းဖြင့် သူ၏ကြွယ်ဝမှုမှာ မြင့်တက်လာခဲ့ပါသည်။ ကျွန်ုပ်သည် ထိုကုမ္ပဏီများ၏ ယခင်ဒါရိုက်တာများနှင့် စကားပြောဆိုခွင့်ရအောင်လုပ်ရာတွင် အခက်အခဲမရှိခဲ့ပါ။ ၎င်းတို့သည် ထိုအလုပ်များ၏ ပေါ်လွင်အရေးပါပုံအကြောင်း အသေးစိတ်ကို ပြောပြခဲ့ပါသည်။ သူတို့သည် အစောပိုင်းကလေးဘဝက ကျောင်းအတူတူတက်ခဲ့ကြသူများဖြစ်ပြီး သူသည် ဖရန့်စ်ဖာသင်းနှင့် သိကြောင်းကိုလည်း သိရှိခဲ့ရပါသည်။ သူမသည် ဒေါ့ရှ်ဂရုအတွက် အချိန်ကြာမြင့်စွာ အတိုင်ပင်ခံလုပ်နေသူဖြစ်သော်လည်း သူမ၏ မဒမ်အမည်ဖြင့် လုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်… ဒေတာများ စတင်ကာ စုလာပြီဖြစ်ပါသည်။
အကြောင်းအရာတစ်ဝိုက်တွင် လှည့်လည်လုပ်ဆောင်နေစဉ် စုစည်းထားသောသတင်းအချက်အလက်များကို စီစဉ်ကာ၊ ဖြေရှင်းပြီး တည့်မတ်ရန် စုံစမ်းစစ်ဆေးသည့်သတင်းစာဆရာအတွက် ယခု အချိန်ကျလာပြီဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းတို့သည် ပုံများကို စစ်ဆေးအတည်ပြုကာ စာရွက်စာတမ်းများကို စုစည်းပြီး မျက်မြင်သက်သေပြောကြားချက်များကို စစ်ဆေးပြီး အချိန်သတ်မှတ်ချက်ကို သတ်မှတ်ပါသည်။
၅။ ပင်ကူ၏နည်းဗျူဟာ။
၎င်းတို့၏သားကောင်ကို ပတ်ပတ်လည်တွင်ထားရှိကာ၊ စုံစမ်းစစ်ဆေးနေသည့် သတင်းစာဆရာများသည် တွေဝေခြင်းမရှိဘဲ ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ကာ ၎င်းတို့လိုအပ်သည့် တူးလ်များအားလုံးဖြစ်သည့် အသိပညာများဖြင့် ဘေးကင်းနေပါသည်။ ကျန်ရှိသည့်အရာအားလုံးသည် ၎င်းတို့ဖော်ထုတ်လိုက်သော အချက်အလက်များကို ရှင်းပြခြင်းအတွက် ၎င်းတို့၏ပစ်မှတ်ကို မေးမြန်းခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏အလုပ်ကို အဆုံးသတ်ရန်ဖြစ်ပါသည်။ ဤသည်မှာ သတင်းစာဆရာ၏ ကျင့်ဝတ်နှင့်ဆိုင်သောတာဝန်ဖြစ်ပါသည်- ၎င်းတို့သည် တစ်စုံတစ်ဦးနှင့်ပတ်သက်သော ဇာတ်လမ်းများကို ထုတ်ဝေခြင်းဖြစ်ပါသည်၊ ၎င်းတို့ဘာသာရှင်းပြရန် အခွင့်အရေးကို ၎င်းတို့အား ပေးအပ်ရပါမည်။ သင်သည် ရှာလကာရည်ထက် ပျားရည်ကိုသုံးကာ ယင်ကောင်များကို ပို၍ဖမ်းနိုင်ပါသည်…
ဒါကြောင့်၊ တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုလုပ်ဖို့ Mark Pesos ကို မေးမြန်းပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်ပါက၊ ကျွန်ုပ်သည် သမာသမတ်ကျကြောင်းပြသရန် ချင့်ချိန်ထားသော အခင်အမင်မပျက်စေသည့် စကားလုံးများကိုသုံး၍ ဤ စာရေးသားခြင်းကို ပြုလုပ်ပါသည်။ သို့သော်၊ ကျွန်ုပ်သည် ကျွန်ုပ်၏ တကယ့်စေ့ဆော်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မရေရာမှုရှိနေသောကြောင့် သူ့ကို ကြောက်လန့်စေခြင်းမျိုး မလုပ်ပါ။ သူသည် ကျွန်ုပ်နှင့်တွေ့ဆုံရန် သဘောတူညီပါက၊ အမှန်တကယ်ပင်၊ ကျွန်ုပ်သည် သူ၏ တုံ့ပြန်မှုများကို ကျွန်ုပ်၏ သတင်းပေးပို့ချက်တွင် ထည့်သွင်းပါမည်။ သူမှ ငြင်းဆိုပါက၊ ကျွန်ုပ်သည် ကောင်းမွန်သောစိတ်ဆန္ဒဖြင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ကို ကျွန်ုပ်၏ဖစာဖတ်သူများ သိရှိစေရန် ၎င်းကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြပါမည်။
စုံစမ်းစစ်ဆေးနေသည့်သတင်းစာဆရာသည် အမှန်တရားနှင့် ၎င်းတို့၏စာဖတ်သူများကို လေးစားကြောင်းပြသရန် ၎င်းတို့၏အလုပ်တွင် လုံးဝပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိရပါမည်။
၆။ မငြင်းနိုင်သောငြင်းခုံမှု။
ကောင်းမွန်စွာလုပ်ဆောင်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုသည် ပြန်လည်ဝေဖန်သုံးသပ်ရန် လွယ်ကူပါသည်။ ၎င်းသည် သင်္ချာနှင့်ဆိုင်သော အထောက်အထားအတွက် ကိစ္စရပ်ဖြစ်သောကြောင့် အချက်အလက်များ၊ မျက်မြင်သက်သေပြောဆိုချက်များနှင့် သက်သေအထောက်အထားတို့သည် အကျိုးအကြောင်းဆီလျော်သောအစီအစဉ် ကိုဖွဲ့စည်းရန် ဆက်စပ်နေကြပါသည်။
စာသားများကို ဘဝတွင်ထင်ဟပ်စေရန်၊ သတင်းစာဆရာများသည် ၎င်းတို့၏အထောက်အထားများအရ တွေ့မြင်ကြားသိခဲ့သော အရာချို့ကို ထပ်ထည့်သော်လည်း ၎င်းတို့သည် ပြေပြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ချက်ထက် မပိုပါ။ ၎င်းတို့၏ အဓိကကျသောငြင်းခုံမှုမှ ၎င်းတို့၏စာဖတ်သူများကို စိတ်အာရုံပျံ့လွင့်စေသော မည်သည့်အရာကိုမဆို ဘေးဖယ်ထားပါသည်။ ၎င်းတို့ဘာသာပြောဆိုသော အချက်အလက်များဖြစ်သောကြောင့် [ယခုနှင့် ယခင်၊ အဆုံးသတ် သို့မဟုတ် သတင်းစာခေါင်းကြီးပိုင်းတွင်မှလွဲ၍] တန်ဖိုးရှိသောစီရင်ဆုံးဖြတ်မှုများသည် ဤအရာတွင် နေရာမရှိပါ။
အဓိကသော့ချက်သည် သင့်စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု၏ သတင်းခေါင်းစဉ်နှင့် ၎င်း၏ အပိတ်ဖော်ပြချက်ကို ထောက်ကူပေးရမည့် သင်၏ငြင်းခုံမှု၏ အေးစက်သောပြင်းထန်မှုတွင် တည်ရှိပါသည်။
သတင်းစာဆရာတစ်ဦးထက်ပို၍ လုပ်ဆောင်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတစ်စုံတစ်ရာကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်
အချို့သောစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများသည် အမှန်တကယ်ပင် မျိုးစုံပြုလုပ်သော ချဉ်းကပ်မှုကို လိုအပ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ဦးဆောင်မှုအားလုံးကို နောက်ယောင်ခံစစ်ဆေးရန် ကျယ်ပြန့်စွာ စစ်ဆေးသည့်အခါ အတော်ဆုံးသော သတင်းစာဆရာများပင်လျှင် တစ်ကိုယ်တည်းအလုပ်လုပ်ခြင်းသည် လမ်းကြောင်းအားလုံးကို စုစည်းရန် ဖြစ်နိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ ဤဖြစ်စဉ်တွင်၊ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု၌ သတင်းစာဆရာမျိုးစုံ ပါဝင်နေခြင်းသည် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းဖြစ်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ဥပမာတွင်၊ ကျွန်ုပ်တို့သည် အထူးသတင်းစာဆရာနှစ်ဦးကို ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာနှင့် ငွေကြေးဆိုင်ရာရှုထောင့်များအတွက်၊ နှင့် အထွေထွေသထင်းထောက်ကို နယ်ပယ်၌ တွေ့မြင်ကြားသိနိုင်သောအရာများကို သတင်းရေးရန်အတွက် လမ်းကြောင်းသုံးခုတွင် ခွဲဝေကာ အလုပ်လုပ်နိုင်ပါသည်။ ဤနည်းလမ်းရှိ ခက်ခဲမှုသည် အလုပ်ကို ခြုံငုံသုံးသပ်ချက်အား ထိန်းသိမ်းထားပြီးနောက် ၎င်း၏နောက်ဆုံးပုံစံသို့ ထားရှိခြင်းတွင် တည်မှီနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် အသေးစိတ်ကျသောအဖွဲ့အစည်းနှင့် ခြုံငုံသုံးသပ်မှုဆိုင်ရာ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်သူတို့မှာ ပဓာနကျပါသည်။
စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုအားလုံးတွင် ၎င်းတို့၏ကန့်သတ်ချက်များ ရှိပါသည်။
တစ်ခါတစ်ရံတွင် သတင်းစာနှင့်ဆိုင်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ၏ အောင်မြင်မှုသည် သတင်းအချက်အလက်များကို ထိမ်ချန်ထားနိုင်သည့် သို့မဟုတ် ၎င်းတို့၏အတွေးအမြင်များကို ဖုံးကွယ်ထားနိုင်သည့် စုံစမ်းစစ်ဆေးသော သတင်းစာဆရာ၏ စွမ်းရည်ပေါ်တွင် မူတည်ပါသည်။ ၎င်းတို့သည် ဖုံးကွယ်ထားသော အမှန်တရားများကို တူးဆွခြင်းတွင် ၎င်းတို့၏စွမ်းရည်များကို သက်သေပြရပါမည်။ လူအများစိတ်ဝင်စားနေသည့် အမှန်တရားကို ရှာဖွေခြင်းသည် ၎င်းတို့ကို ဉာဏ်နီဉာဏ်နက်များကာ လုပ်ဆောင်ရန် ခွင့်ပြုပေးပါသည်။ သို့သော် ထို အများပြည်သူဆိုင်ရာလုပ်ဆောင်မှုသည် လက်စားချေရန်အတွက် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဦးတည်ချက်များ သို့မဟုတ် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဆန္ဒပြင်းပြမှုများကို ကျေနပ်စေရန် စူးစမ်းရှာဖွေမှုဖြင့် ရှုပ်ထွေး၍မရပါ။ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတစ်စုံတစ်ရာတွင် ရိုးသားမှုသည် သတင်းစာဆရာကို ၎င်းတို့၏ စိတ်ပါဝင်စားမှုများနှင့်ပတ်သက်၍ ရှင်းလင်းစေလိုပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် တစ်ကိုယ်ရေစိတ်ဆန္ဒအတွက် စုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်းမဟုတ်သော်လည်း အများပြည်သူတွင် အမှန်တရားကို သိပိုင်ခွင့်ရှိပါသည်။ စုံစမ်းစစ်ဆေးသောသတင်းစာဆရာများသည် ရဲအရာရှိများ သို့မဟုတ် တရားသူကြီးများ မဟုတ်ကြပါ၊ ကျွန်ုပ်တို့သည် လိမ်လည်လှည့်ဖြားမှုကို မကျင့်သုံးပါ။
Page 5
Nyuma ya uchunguzi wowote mzuri, siku zote kuna swali la nyongeza. Mara nyingi, hili ni swali linaloweza kusahaulika ambalo mchunguzi makini atajiuliza pale atakapopata majibu ya maswali yote makuu, lakini ambalo wengi hawathubutu kujiuliza kwa kina kwa hofu ya kile linachoweza kuzua. Mara nyingi ni swali la “kwa nini” ya “namna gani” au “namna gani” ambayo umeitilia shaka, lakini huwezi kuliona kulingana na ukweli ulionao.
Hebu tuchukulie kwamba tayari nimepata majibu yote ya maswali niliyouliza kuhusu ujenzi wa makao makuu ya Benki ya Wafanyakazi katika eneo lenye ulinzi mkali kwenye kisiwa cha Sinde. Ninacho kile nachohitaji kuandika habari kamili kuhusu madhara ya mabadiliko haya, maisha mapya ya mmiliki maarufu wa benki, hali ya akili yake, mipango yake, na kadhalika. Ripoti yangu ya kipekee kuhusu wakazi wa kisiwani wasioridhishwa na ujenzi itakuwa ni kikolezo cha habari kuu niliyonayo. Naridhika na kile nilichofanikisha… Ilhali kuna swali la ziada linalosumbua akili yangu. Lakini ni swali zito kiasi cha kwamba mimi mwenyewe litaniacha na mshangao. Ni kwa namna gani Mark Mahela aliweza kujenga jengo kama lile katika eneo la hifadhi ya uoto wa asili? Aliwezaje kupata vibali muhimu? Ni halali kisheria? Na amewezaje kumudu gharama za ujenzi wa jengo kubwa kama hilo wakati inasemekana amefilisika? Nashangazwa na maswali hayo, lakini sijui namna ya kuyajibu. Yaani kuna vikwazo vingi sana…
Waandishi wa habari za uchunguzi hujaribu kufukua habari zisizopatikana kirahisi kama ambavyo wanahistoria nao hutafiti kazi zao katika mazingira ya kutokuwa na taarifa za kutosha. Kupata chanzo, waandishi wa habari wanatumia mbinu zile zile kama wanahistoria: wanatafiti mada iliyowavutia, wanatafuta kumjua zaidi mkinzani, wanasoma kila kitu kilichoandikwa juu yake, wanatayarisha orodha ya mashuhuda wanaofahamika na wale wanaoweza kuwa mashuhuda, wananukuu tarehe muhimu na nyakati katika maisha binafsi na ya kikazi ya mkinzani, wanatayarisha orodha ya maswali yaliyojitokeza kutokana maswali ambayo hayajajibiwa… Kwa lugha nyingine, wanapambanua fumbo la kile wanachotaka kukipatia jibu.
Katika hili suala la Mark Mahela, haraka inaelekea dhihirika kwamba amepata msaada wa kifedha kutoka kwa mfanyabiashara mkubwa Rashid Pesamali, ambaye anamiliki shirika muhimu na ni mtu tajiri. Mmiliki huyo maarufu wa benki pia alifanya vikao kadhaa na Fatma Kijiko, Mkurugenzi wa Shirika la Taifa la Maeneo ya Hifadhi.
Hapa sasa kuna dondoo yako ya awali: tafiti zaidi kuhusu Fatma Kijiko, uhusiano wake na Mark Mahela, ni mara ngapi wamefanya vikao katika miezi ya hivi karibuni, ongea na rafiki zake wa karibu na familia yake kuhusu kuhamishwa kwa makao makuu ya Benki ya Wafanyakazi kwenye kisiwa cha Sinde, licha ya kwamba ni eneo la hifadhi ya uoto wa asili, nk.
Pale waandishi wa habari wanapokuwa wanahistoria wa wakati uliopo, wanahitaji muda wa kufahamu mada yao, kuelewa wigo wake na kisha kuiandika. Wanachukua muda wote huo kwa sababu ni muhimu. Wanapiga hatua taratibu, wakianzia kipengele kimoja muhimu hadi kingine.
Watu wenye ushawishi mkubwa katika jamii kama vile Rashid Pesamali au Fatma Kijiko wana washindani na maadui. Mashuhuda hawa kwa hakika watakuwa na mambo ya kusema kuhusu usaidizi ambao watakuwa wameutoa kwa mradi mkubwa wa Mark Mahela. Natayarisha orodha ya watu hawa na kutafuta taarifa zaidi, ambazo naweza kuzitumia kupata ushirikiano wao. Hawa ni watu nitakaokutana nao kwanza, kwa sababu watakuwa na utayari zaidi wa kuongea nami kuliko Fatma Kijiko mwenyewe, au familia yake na rafiki.
Waandishi wa habari wanaanzia mbali kusuka tandabui ya mada yao na kidogo kidogo wakielekea kwenye maswali makuu.
Mahojiano mara zote huzua maswali mapya.
Nikishajenga kuaminiwa, mashuhuda wangu wa mwanzo wananipa vyanzo vingine vya habari. Ingawa Mark Mahela alinufaika na usaidizi mkubwa kutoka kwa Rashid Pesamali, pia aliongeza utajiri wake kwa kununua makampuni kadhaa, ambayo baadhi yake yaliingia katika matatizo. Sipati shida ya kuwafanya wakurugenzi wa zamani wa makampuni haya waongee. Wananieleza kwa kina ni namna gani mmiliki huyu maarufu wa benki anavyoendesha mambo yake. Pia nagundua kwamba amemfahamu Fatma Kijiko tangu utotoni kwa vile walisoma pamoja. Pia amekuwa mshauri wa muda mrefu wa Benki ya Wafanyakazi, lakini kwa kutumia jina la usichana… Taarifa inaanza kunoga.
Sasa unafika wakati kwa mwandishi wa habari za uchunguzi kuchambua, kufumbua na kunyoosha taarifa zilizokusanywa lakini akiwa bado anaiambaa-ambaa habari yake. Anathibitisha takwimu, anakusanya nyaraka, anatafiti upya ukweli wa maelezo ya mashuhuda na anatayarisha mpango kazi.
Wakishalizunguka windo lao, waandishi wa habari za uchunguzi hushambulia moja kwa moja, bila ya kusita, wakiwa salama kwa kufahamu kwamba wana zana zote wanazohitaji. Kinachobakia ni kukamilisha kazi yao kwa kumtaka mlengwa kutoa maelezo ya ukweli waliougundua. Hili ni jukumu la kimaadili la mwandishi wa habari: ikiwa wataandika habari kumhusu mtu, lazima wampe nafasi ya kujieleza. Lakini, unaweza kunasa inzi wengi zaidi kwa asali kuliko kwa siki…
Kwa hiyo, naomba kufanya mahojiano na Mark Mahela. Vyema zaidi, nafanya hivyo kwa maandishi, kwa kutumia maneno kwa makini na kirafiki, kuonesha kwamba siegemei upande wowote. Lakini sioneshi kabisa madhumuni yangu halisi ili nisimwogopeshe. Akikubali kukutana nami, hapana shaka nitajumuisha majibu yake katika habari yangu. Ikiwa atakataa, hilo pia litajumuishwa, ili kwamba wasomaji wangu wajue kwamba nilitenda kwa nia njema.
Mwandishi wa habari za uchunguzi lazima awe muwazi sana katika kazi yake kuonesha ni namna gani anavyoheshimu ukweli na wasomaji wake.
Uchunguzi uliofanyika vizuri ni rahisi kuandika habari yake. Ukweli, maelezo ya mashuhuda na ushahidi unaunganika kuunda mtiririko wa kimantiki, sawa sawa na kupata jibu la fumbo la hesabu.
Ili kunogesha habari yao, waandishi wa habari huongeza baadhi ya mambo waliyoyaona au kuyasikia kama ushahidi wao, lakini mambo haya ni kama vinogesho tu. Chochote kinachoweza kufanya wasomaji wao watoke kwenye mada kuu kinawekwa kando. Maoni binafsi hayana nafasi hapa [isipokuwa, hapa na pale, katika hitimisho au maoni ya mhariri] kwa sababu ukweli unajieleza.
Jambo muhimu ni namna gani utakavyoelezea hoja yako kuu bila ya kumung’unya maneno, ambayo lazima yaunge mkono kicha cha habari yako ya kichunguzi na hitimisho lake.
HABARI YOYOTE YA UCHUNGUZI INAYOFANYWA NA ZAIDI YA MTU MMOJA INAHITAJI KURATIBIWA
Baadhi ya habari za uchunguzi zinahitaji kuziandika kutokea pande mbalimbali. Kufanya kazi mtu mmoja, hata awe ni mwandishi wa habari mahiri anaweza asifanikiwe kupata habari zote, hasa pale anapofanya uchunguzi mkubwa zaidi ili kufuatilia vyanzo vyote. Katika hali hii, kushirikisha waandishi wa habari wengi katika uchunguzi ndiyo mbinu bora zaidi. Katika mfano wetu, tungeweza kuigawa kazi katika sehemu tatu, kati ya waandishi maalum wawili wa habari za mazingira na fedha, na mwandishi wa kawaida wa habari kushughulikia mambo yanayoonekana na kusikika uwandani. Ugumu wa mbinu hii uko katika kudumisha usimamizi wa kazi na kisha kuiandika. Uongozi madhubuti na mratibu wa jumla ni muhimu kuwepo.
UCHUNGUZI WOWOTE UNA MAPUNGUFU YAKE.
Mafanikio ya chunguzi za uandishi wa habari wakati mwingine hutegemea uwezo wa mwandishi wa habari za uchunguzi kutoa maelezo au kuficha mawazo yake. Lazima athibitishe uwezo wake wa kuibua ukweli uliofichwa. Kutafuta ukweli kwa maslahi ya umma unawahalalishia kuwa watukutu. Lakini kazi hii kwa niaba ya umma isichanganywe na haja ya kukidhi matamanio binafsi au kiu binafsi ya kulipa kisasi. Unyofu katika uchunguzi wowote humtaka mwandishi wa habari kuwa muwazi kuhusu kinachomhamasisha. Hatuchunguzi kwa ajili ya tamaa zetu binafsi, lakini kwa sababu jamii ina haki ya kujua ukweli. Waandishi wa habari za uchunguzi si maafisa wa polisi au mahakimu; hatugeukii kutumia mbinu ya udanganyifu.