Bồ công anh trong mắt anh em là gì tập 2

.

Cập nhật lúc: 19:22, 26/08/2022 [GMT+7]

Một điều khá bất ngờ là cho mãi đến khi trốn nóng Biên Hòa lên thành phố sương mù Bảo Lộc “ẩn cư”, tôi mới biết tới một loại rau xanh ăn khá ngon mà chế biến cũng đơn giản như: xào tỏi, ăn sống, nấu canh, xào thịt bò… đặc biệt là làm món salad.

Người dân quanh hồ Lộc Thanh [trước đây gọi là ao Mọi] nơi ở mới của tôi tỏ ra ngạc nhiên khi thấy tôi không biết loại rau thiên nhiên mọc khá phổ biến có công dụng làm mát ruột, giải độc gan, thanh lọc cơ thể… có tên gọi là bồ công anh.

* Rau dại, hoa… lãng mạn

Bồ công anh là một loài hoa khá độc đáo, hoa chùm màu vàng, thường nở từ đầu mùa xuân kéo dài đến mùa hè đổi thành màu trắng, từng cánh từng cánh mỏng manh bay theo gió… Chính cái việc bồ công anh có hoa nhưng không giữ được hoa và hoa chỉ luôn vươn mình theo gió nên được các văn nghệ sĩ ví với “sự tự do, tự tại trong thế giới rộng lớn”. Dù không có hương thơm hoặc sắc màu rực rỡ nhưng từ lâu bồ công anh được đề cập đến rất nhiều trong các câu chuyện cổ tích lẫn văn chương, mỹ thuật phương Tây. Theo đó hoa bồ công anh “tượng trưng cho một tình yêu đơn giản, thuần khiết và trong sáng. Nó nhẹ nhàng và mỏng manh”. Hoặc “Bay trong gió cũng là bắt đầu cho một khởi đầu mới, một cuộc đời mới ở những vùng đất phương xa”…

Nhiều năm gần đây loài hoa bồ công anh cũng đã xuất hiện trong thi đàn Việt Nam. Có vài câu thơ được nhiều người yêu thích như: “…Đừng trách gió mang hoa bay tứ xứ/ Dẫu em yêu, đừng chặt tay nắm giữ”, “Em biến thành đóa hoa trắng hình tròn/ Giữ khát vọng bay lên những khoảng trời mơ ước/ Tình yêu bất diệt vẫn chờ em phía trước/ Con đường nào cũng có gió và em”.

Qua mấy lần thưởng thức món rau bồ công anh do bà con hàng xóm “chiêu đãi” và tự tay chế biến loại cây tự mọc quanh nhà này tôi lại bị ám ảnh bởi những vần thơ lãng mạn về “loài hoa vươn mình bay theo gió”. Tìm hiểu thì biết bồ công anh là loại cây thân thảo thuộc họ cúc [Asteraceae] xuất xứ từ vùng ôn đới Bắc bán cầu, nhưng nay lan rộng khắp thế giới. Tùy theo môi trường phân bố, bồ công anh hình thành nhiều giống; nhưng mép lá đều khuyết dạng răng cưa. Có lẽ vì vậy mà ở phương Tây người ta đặt tên cho bồ công anh là dandelion khởi từ tiếng Pháp là “dent de lion” [răng sư tử]. Người Trung Quốc nghe vậy bèn gọi bồ công anh là… “sư nha địa linh”. Ở Việt Nam cũng có hàng chục giống bồ công anh, nhưng phổ biến là 2 giống bồ công anh lùn [taraxacum officinale] và nhiều nhất là bồ công anh thân cao [lactuca indica] được bà con gọi bằng những cái tên rất mộc mạc là: rau bồ cóc, diếp dại, mũi mác...

* Đặc sản trà thanh nhiệt

Đáng chú ý, loại cây được dùng làm rau xanh này từ vài năm nay đã có một số doanh nghiệp khai thác chế biến thành trà thương phẩm được ưa chuộng không những trong nước mà còn nước ngoài nhờ công dụng mát gan, giải độc rượu, lợi tiểu, chống dị ứng thức ăn, trị chứng mất ngủ…

Trong đó, từ cuối năm 2014 Công ty Vàng Xanh ở TP.Đà Lạt [tỉnh Lâm Đồng] đã triển khai trồng 5 ngàn m2 bồ công anh trên đất cao nguyên và xây một sân phơi ở Phan Rang để chế biến ra chuỗi “đồ uống vàng” là: trà bồ công anh túi lọc và mật ong hoa bồ công anh. Công ty Vàng Xanh đang tiếp tục triển khai thêm các sản phẩm: bột bồ công anh, cao bồ công anh, rượu bồ công anh và nước giải khát được chế biến từ nguyên liệu bồ công anh.

Cũng ở Lâm Đồng, vào cuối năm 2021 Công ty Nông sản thuộc Tổ hợp tác Hiếu Linh ở H.Lạc Dương chuyên sản xuất nông sản sạch bằng phương pháp canh tác hữu cơ hàng chục loại rau, củ, quả trong đó có tía tô, hương nhu đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu; đã nhập hạt giống bồ công anh từ Mỹ về trồng trên diện tích 2 ngàn m2 trong nông trại nằm dưới chân núi Lang Biang. Công ty Nông sản Hiếu Linh đã khai thác toàn bộ cây bồ công anh và sấy khô theo từng phần lá, thân, hoa, rễ để chế biến thành 2 dạng là trà khô và trà túi lọc. 2 loại trà này đều được tham gia vào CLB sản phẩm OCOP [chương trình Mỗi xã một sản phẩm] H.Lạc Dương. Lá bồ công anh non của Hiếu Linh cũng được bà con nơi đây ưa chuộng trong việc làm rau ăn lẩu và ép lấy nước uống…

Nhưng có lẽ người để mắt đến cây bồ công anh sớm nhất ở Lâm Đồng lại là ông Nguyễn Văn Nho, Giám đốc Công ty TNHH Bồ Công Anh Đà Lạt. Sinh năm 1958 tại làng hoa Vạn Thành nổi tiếng ở thành phố ngàn hoa nhưng vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi rau, hoa chưa lên ngôi như bây giờ, ông Nho phải rời khỏi Vạn Thành. Năm 2000 thấy việc trồng cây lập vườn phát triển mạnh, ông Nho quyết định quay lại nghề làm vườn.

Ông Nho tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu những loài cây mới lạ có thể trồng làm rau xanh. Qua đó, ông để ý đến bồ công anh - một loại cây mọc tự nhiên và có sức phát tán mạnh thường được người dân vùng cao nguyên Lâm Viên hái về chế biến làm thức ăn. Tham khảo sách viết về cây thuốc của GS Phạm Hoàng Hộ, Đỗ Tất Lợi cùng sách báo nước ngoài viết loài thực vật, ông Nguyễn Văn Nho càng thích thú với những công dụng của loài bồ công anh trong việc bồi dưỡng sức khỏe cho con người. Từ cuối năm 2005, ông Nho tiến hành thu gom bông bồ công anh đem về gieo ươm. Được chăm bón chu đáo, loài bồ công anh hoang dại trong vườn nhà ông Nho xanh tốt và cho sản lượng thu hoạch nhiều đến không ngờ. Trong nhà xào, nấu canh ăn đến chán, đem cho bạn bè, người thân cũng không hết, ông Nho bèn đem “rau sạch” bồ công anh lên TP.HCM giao cho các siêu thị.

Được một thời gian, thấy tiền bán rau không bù tiền xe, ông cắt đường cung này và nghĩ đến việc chế biến trà. Đầu tiên ông dùng lò vi sóng để sấy lá bồ công anh làm trà khô để uống thử; tiếp đó là mời bạn bè người quen thưởng thức trà bồ công anh. Trà có vị hơi chát và thơm nhẹ, ai uống thử vài lần đều cho là… ăn được, ngủ được! Và nhiều người giới thiệu nhau về thức uống mới có tên là trà dược thảo bồ công anh.

Đầu năm 2006, ông Nho trang bị quả cầu rang cà phê để thực hiện công đoạn sấy trà bồ công anh với công suất mỗi mẻ 30kg. Khách hàng của ông Nho ngày một nhiều. Mối lớn tiêu thụ trà dược thảo bồ công anh Đà Lạt là các nhà chùa có đông phật tử và khách thập phương. Để giải quyết khâu nguyên liệu ngày một lớn, ngoài mấy sào bồ công anh trồng ở vườn nhà, ông Nho hợp đồng với một số hộ trồng rau trong thôn R’Chai tham gia trồng bồ công anh. Ban đầu chỉ có vài hộ trong thôn tham gia, nay thì khắp vùng hồ thủy điện như: Phú Hội, Ninh Gia, Tân Hội, Tân Thạnh… dân trồng rau đều rất phấn khởi nhận đặt trồng bồ công anh cho công ty trà dược thảo của ông Nho vì bồ công anh dễ trồng, không phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tốn kém mà có thu nhập gấp đôi và ổn định hơn so với trồng các loại rau xanh khác.

Do sản xuất theo tính chất gia đình, mấy năm gần đây, ngoài những loại trà dược thảo đặc chế theo đối tượng khách hàng, ông Nho tập trung vào việc chế biến trà bồ công anh túi lọc rất tiện dụng, phù hợp với thị trường hiện nay...

Bùi Thuận

1Giá trị dinh dưỡng cao

So với các loại rau khác như rau dền, rau diếp cá thì hàm lượng dinh dưỡng có trong bồ công anh cao hơn nhiều. Nhờ có hàm lượng dinh dưỡng lớn và có chứa các chất có hoạt tính sinh học nên bồ công anh được sử dụng rất nhiều trong y học cổ truyền cũng như thực phẩm dinh dưỡng trong các bữa ăn.

Cây bồ công anh có chừa rất nhiều thành phần dinh dưỡng

Bồ công anh giúp thúc đẩy phân hủy carbohydrate, chất béo và cholesterol trong cơ thể, hỗ trợ rất nhiều cho quá trình giảm cân. Bồ công anh cũng chứa nhiều protein và chất xơ, chúng là những chất sẽ khiến bạn cảm thấy no lâu và giảm cảm giác thèm ăn. Bạn có thể sử dụng loài thực vật này để chế biến thành món ăn kiêng.

Ngoài ra, trong bồ công anh có chứa một chất giúp giảm trọng lượng cơ thể và sự lắng đọng lipid - axit chlorogenic [CA]. CA có thể được sử dụng như một loại thuốc để giảm lipid máu và điều trị béo phì.

Sử dụng salad bồ công anh cũng là một phương pháp giúp giảm cân tuyệt vời

Chiết xuất từ bồ công anh giúp bảo vệ da khỏi bị tổn thương do ánh nắng mặt trời, lão hóa và mụn trứng cá.

Thoa chiết xuất từ hoa và lá bồ công anh sẽ giúp bảo vệ da, ngăn ngừa tổn thương khỏi tia UVB từ ánh sáng mặt trời. [1]

Ngoài ra chiết xuất bồ công anh còn giúp tăng tái tạo các tế bào mới, tăng sinh collagen, tăng cường quá trình hydrat hoá và làm giảm viêm và kích ứng da. Công dụng này của bồ công anh mang lại rất hữu ích đối với việc chống lão hoá da và trị mụn trứng cá.

Tác dụng làm đẹp mà nhiều chị em mong muốn

Bồ công anh rất giàu canxi và vitamin K - 2 chất rất cần cho sự tăng trưởng và sức khỏe của xương. Bên cạnh đó trong bồ công anh có chứa các chất chống oxy hóa như vitamin C và luteolin, các chất này đóng một vai trò quan trọng trong sức khỏe của xương, giảm mật độ xương và chống lão hoá sớm bằng cách giảm stress oxy hóa.

Bồ công anh có tác dụng giúp xương chắc khỏe

Người ta thường sử dụng rễ cây bồ công anh trong các bài thuốc lợi tiểu, giải độc gan.

Một nghiên cứu về tác dụng lợi tiểu của bồ công anh đã được thực hiện và cho thấy chiết xuất từ bồ công anh làm tăng tần suất và tỷ lệ bài tiết nước tiểu ở người khỏe mạnh.[2]

Bồ công anh - vị thuốc trong các bài thuốc lợi tiểu

Quá trình trao đổi các chất trong cơ thể xảy ra sẽ sinh các sản phẩm phụ là các gốc tự do, các chất này làm tăng nhanh quá trình lão hoá của cơ thể.

Bồ công anh chứa lượng lớn các chất chống oxy hóa: beta-caroten, polyphenol [có trong hoa bồ công anh] và một số chất chống oxy hóa khác. Các chất này sẽ giúp cơ thể chống lại stress oxy hóa và làm giảm tác hại của quá trình lão hoá.

Bồ công anh giúp chống lại quá trình oxy hoá

Đã có một tuyên bố về sức khoẻ được khá nhiều người quan tâm, rằng chiết xuất từ bồ công anh ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư trong các hệ thống cơ quan khác nhau như vú, gan, ruột kết, dạ dày.

Các nghiên cứu trong ống nghiệm khác đã phát hiện ra rằng chiết xuất từ ​​rễ cây bồ công anh làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư trong mô gan, ruột kết và dạ dày.[nguon title="Effect of Methanolic Extract of Dandelion Roots on Cancer Cell Lines and AMP-Activated Protein Kinase Pathway" link="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29234282/”][/nguon][nguon title="Dandelion root extract affects colorectal cancer proliferation and survival through the activation of multiple death signalling pathways" link="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27564258/"][nguon title="Dandelion root extract suppressed gastric cancer cells proliferation and migration through targeting lncRNA-CCAT1"][/nguon]

Có khi nào sẽ có thuốc điều trị ung thư từ chiết xuất bồ công anh trong tương lai?

Từ lâu nay trong y học cổ truyền, bồ công anh vẫn thường được dùng để cải thiện sức khoẻ đường tiêu hoá và điều trị táo bón.

Cứ 105 gram bồ công anh nấu chín có 3 gram chất xơ, do đó bồ công anh sẽ hỗ trợ sự hoạt động của ruột, điều trị táo bón, phòng ngừa bệnh trĩ và viêm ruột thừa.

Đặc biệt là rễ cây bồ công anh rất giàu chất xơ prebiotic inulin. Do đó, giảm táo bón và tăng cường chuyển động của ruột điều này đã được chứng minh bằng các phân tích về các thử nghiệm lâm sàng về tác dụng của inulin.

Nên uống 2 cốc trà bồ công anh hằng ngày giúp hỗ trợ tiêu hoá

Bồ công anh có đặc tính kháng khuẩn, có khả năng giúp cơ thể chống lại các vi khuẩn, virus gây bệnh và chống nhiễm trùng. Chiết xuất từ bồ công anh làm giảm đáng kể khả năng tái tạo của virus.

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng các chiết xuất từ cây bồ công anh có tác dụng bảo vệ cơ thể và chống lại các chủng vi khuẩn khác nhau như: Staphylococcus aureus gây ra các bệnh nhiễm trùng da và đôi khi viêm phổi, viêm nội tâm mạc, và viêm tủy xương. [5]

Bồ công anh giúp chúng ta chống lại những tác nhân gây hại từ bên ngoài

10Giảm viêm

Viêm là phản ứng tự bảo vệ của cơ thể đối với các tác nhân có hại từ bên ngoài, nhưng khi tình trạng viêm nhiễm quá mức sẽ gây các tổn thương thậm chí là hoại tử mô.

Bồ công anh có tác dụng làm giảm viêm hiệu quả nhờ các hoạt chất có hoạt tính sinh học khác nhau như polyphenol. Chiết xuất methanol của cây làm giảm viêm bằng cách ức chế sản xuất các chất gây viêm và các phân tử gây viêm.

Chiết xuất từ bồ công anh có tác dụng giảm viêm

Axit chicoric và chlorogenic là hai hợp chất có hoạt tính sinh học giúp giảm lượng đường trong máu, hai hợp chất này được tìm thấy trong tất cả các bộ phận của cây.

Nghiên cứu trên ống nghiệm và động vật cho thấy có sự cải thiện việc tiết insulin - hormone điều chỉnh lượng đường trong máu cũng như sự hấp thụ glucose [đường] trong cơ thể. Nhờ đó mà lượng đường trong máu giảm và điều chỉnh độ nhạy cảm của insulin.

Lợi ích của bồ công anh trên bệnh nhân tiểu đường cũng khá nổi bật

Các nghiên cứu trên ống nghiệm và trên động vật đã cho kết quả rằng chiết xuất từ ​​lá và rễ cây bồ công anh giúp làm giảm sự tích tụ chất béo trung tính và giảm đáng kể mức cholesterol toàn phần.

Bồ công anh có khả năng làm giảm lượng cholesterol trong máu

Những thực phẩm giàu kali là những thực phẩm cần thiết với bệnh nhân huyết áp cao. Bồ công anh là một trong số những thực phẩm đó, hàm lượng kali trong bồ công anh khá dồi dào. Ngoài ra, bồ công anh còn có tác dụng giảm các cholesterol xấu và lợi tiểu - hai tác dụng hỗ trợ làm giảm huyết áp.

Huyết áp cao là huyết áp ở người bình thường lớn hơn 140/90 mmHg

Bồ công anh giúp ngăn ngừa tổn thương của gan, cải thiện chức năng gan, làm giảm mức độ chất béo dư thừa lưu trữ trong gan, chống lại stress oxy hóa. Chiết xuất bồ công anh có thể giúp loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể, tái cân bằng điện giải và tái lập các hydrat.

Bồ công anh - thực phẩm bổ ích cho gan

Như đã nói ở trên, bồ công anh có tác dụng lợi tiểu do đó chúng có thêm tác dụng ngăn ngừa khả năng nhiễm trùng đường tiết niệu. Bên cạnh đó, bồ công anh có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm sẽ làm giảm tình trạng viêm nhiễm, kích thích tăng cường lợi khuẩn ức chế vi khuẩn có hại ở đường tiết niệu.

Ngăn ngừa nhiễm trùng đường niệu cũng là một tác dụng của bồ công anh

• Bài thuốc trị viêm phổi: bồ công anh 30g, bại tướng thảo 40g, hoàng cầm 12g, tiền hồ 12g. Sắc lấy nước uống mỗi ngày một thang.
• Bài thuốc chữa vú sưng đau ở phụ nữ: bồ công anh 120g, sài đất 80g, thông thảo 12g, quả chộp phơi khô [vương bất lưu hành] 30g, gai bồ kết 20g. Sắc lấy nước uống.
• Bài thuốc trị viêm hang vị dạ dày: bồ công anh 30g, hoàng cầm 8g, bạch thược 12g, uất kim 12g, cam thảo 6g. Sắc lấy nước uống.

Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng các bài thuốc chữa bệnh

Vì giá trị dinh dưỡng cao và những lợi ích mà bồ công anh mang lại cho con người là rất lớn nên người ta đã sử dụng bồ công anh dưới nhiều cách khác nhau:

• Trà bồ công anh: Trà bồ công anh khá phổ biến và được nhiều người sử dụng. Rễ và hoa bồ công anh là hai bộ phần thường được sử dụng để làm trà. Tương tư như những loại trà khác, bạn chỉ cần ngâm rễ hoặc hoa trong nước nóng khoảng 20 - 30 phút là có thể sử dụng. Để trà thơm và ngọt hơn bạn có thể sử dụng mật ong hoặc thảo quả.
• Làm salad: Loại rau này có vị đắng nhẹ, kết hợp với các loại thực phẩm thực phẩm khác sẽ giúp món ăn tròn vị hơn. Hơn hết chúng bổ sung nhiều chất dinh dưỡng.
• Làm nước uống: Uống nước từ rễ bồ công anh vào buổi sáng sẽ giúp thúc đẩy hoạt động gan, cải thiện hệ miễn dịch, tăng cường sức khỏe cho bạn hiệu quả. Bạn cần cắt nhỏ và nướng trước, sau đó chỉ cần ngâm rễ loài cây này với nước sôi 10 phút là có thể sử dụng được.
• Làm gia vị món ăn: Có khá nhiều loại thực phẩm thường được sử dụng để kết hợp với bồ công anh như: hải sản, mì ống. Bạn có thể sử dụng hoa bồ công anh như gia vị, rau thơm để rắc lên các món ăn giúp nâng cao tính thẩm mỹ cho món đó và làm tăng khẩu vị, dưỡng chất.

Trà cũng là một cách sử dụng bồ công anh

Một số tác dụng phụ mà bạn có thể gặp phải khi sử dụng bồ công anh:

• Bạn có thể gặp phải một số phản ứng dị ứng như phát ban, khó thở, da bị mẩn đỏ khi tiếp xúc với bồ công anh. Đặc biệt nên chú ý đối với những người bị dị ứng phấn hoa.
• Người có làn da nhạy cảm thường có thể bị viêm da tiếp xúc khi sử dụng bồ công anh.
• Sử dụng bồ công anh với các loại thuốc [thuốc kháng sinh, thuốc lợi tiểu] hoặc những thuốc có hoạt chất [Ciprofloxacine Citochrome, Glucoronosyltransferase] có thể gây ra các tương tác bất lợi với thuốc như: dị ứng, đánh trống ngực, ngất,...

Dị ứng do tiếp xúc với bồ công anh khá thường gặp

Bồ công anh được đánh giá là khá an toàn khi sử dụng nhưng bạn cũng nên lưu ý khi sử dụng:

• Nếu bạn thường xuyên bị cảm lạnh hoặc cơ thể có cảm giác ớn lạnh, chân tay lạnh thì bạn không nên sử dụng.
• Dùng bồ công anh để chữa bệnh thì không nên ăn kèm với các loại thực phẩm như: rau muống, đỗ xanh, rượu, bia… vì sẽ làm giảm hoặc mất tác dụng của thuốc, đôi khi sẽ gây ra những tác dụng không mong muốn.
• Bồ công anh kết hợp với những thực phẩm/thảo dược này sẽ ảnh hưởng đến quá trình đông máu: ớt, đinh hương, nghệ, tỏi, gừng, hạt dẻ, sâm, bạch dương, bột nghệ, bạch quả, bạch dương, cỏ ba lá đỏ.
• Những người bị dị ứng với cỏ phấn hương, hoa cúc, cúc vạn thọ,.. không nên sử dụng bồ công anh.
• Nếu bạn đang mang thai hoặc đang cho con bú không nên sử dụng bồ công anh nếu không có lời khuyên từ các chuyên gia y tế.
• Dùng đúng liều lượng cho phép để tránh mất cảm giác ngon miệng, đổ mồ hôi, mệt mỏi,...
• Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Bạn nên sử dụng bồ công anh ở liều lượng phù hợp

Xem thêm:

Mong rằng thông qua bài viết bạn có thể biết nhiều hơn về lợi ích đối với sức khỏe của cây bồ công anh. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ đến với người thân và bạn bè của bạn!

Nguồn: Sức khoẻ đời sống, Cổng thông tin điện tử Sở Y tế Nam Định.

2 tuần trước 182