09/01/2022 Blogs 0 Comments
Bài thơ gốc của Du Tử Lê đi sâu vào thân phận chiến tranh, còn ca khúc khi được Anh Bằng phổ nhạc, đã khắc họa tình yêu trong cuộc đời.
Lâu nay, mọi người vẫn biết đến bài hát Khúc thụy du, với nhạc của nhạc sĩ Anh Bằng, dựa trên ý thơ của nhà thơ Du Tử Lê. Bài hát viết về tình yêu, hiển nhiên thế, nếu nghe những ca từ sau: “Đừng bao giờ em hỏi/ Vì sao ta yêu nhau/ Vì sao môi anh nóng/ Vì sao tay anh lạnh/ Vì sao thân anh rung/ Vì sao chân không vững/ Vì sao, và vì sao…”, hay “Hãy nói về cuộc đời/ Tình yêu như lưỡi dao/ Tình yêu như mũi nhọn/ Êm ái và ngọt ngào…”.
Nhưng giữa bài thơ và bài hát được phổ là những câu chuyện khác nhau.Bạn đang xem: Thụy du là gì
Tuấn Ngọc hát "Khúc thụy du" "Khúc thụy du" do Anh Bằng phổ nhạc từ thơ Du Tử Lê, được nhiều ca sĩ thể hiện và có sức sống trong lòng công chúng.Bạn đang xem: Thụy du là gì
Bài thơ Khúc thụy du viết năm 1968
Bài thơ Khúc thụy du được viết vào tháng 3/1968. Lời bài thơ là tiếng kinh cầu của con người trước chiến tranh, loạn lạc; trên mảnh đất mà từng ngày, từng phút trôi qua là muôn vàn đạn bom, hận thù và cái chết đổ xuống.
Nơi đó, thần chết lúc nào cũng ung dung, lởn vởn nhắc nhở: Là con người hay con vật trong chiến tranh thì thân phận cũng đều rẻ rúng như nhau, đừng đỏi hỏi gì cả.
Nhà thơ Du Tử Lê ở tháng 3 năm 1968 đã để lời thơ cứ thế bật ra, như máu chảy, từng dòng, từng dòng đỏ thẫm, tang thương: “như con chim bói cá/ tôi thường ngừng cánh bay/ ngước lên nhìn huyệt lộ/ bầy quạ rỉa xác người…/như con chim bói cá/ tôi lặn sâu trong bùn/ hoài công tìm ý nghĩa/ cho cảnh tình hôm nay…/đời sống như thân nấm/ mỗi ngày một lùn đi/ tâm hồn ta cọc lại/ ai làm người như tôi?”
Bài thơ khi được viết ra dài trên 100 câu. Nhưng khi đăng tạp chí thì cắt bỏ đi gần 1/3 bài. Ngay chính tác giả cũng không còn bản gốc mình viết tay khi đó. Sau này, in trong các tập đành phải lấy theo bản bị cắt bỏ in trên tạp chí.
| Bài thơ Khúc thụy du in trong tuyển thơ cùng tên của Du Tử Lê mới được phát hành. |
Ca khúc phổ nhạc những năm 80 thế kỷ trước
Theo những gì mà nhà thơ Du Tử lê kể lại thì vào năm 1985, nhạc sĩ Anh Bằng đến tìm gặp ông tại quán cà phê Tay Trái và giới thiệu mình là người đã phổ nhạc bài thơ của ông, trước đó hai người chưa hề quen biết.
Xem thêm: Cách Làm Vòng Tay Bằng Tóc, Trào Lưu Làm Vòng Tay Bằng Tóc, Đơn Giản
Ở phần ca khúc, từ đầu đến Thụy ơi và tình ơi lấy ở phần 3 của bài thơ. [Việc chia phần của bài thơ tôi căn cứ theo bản in mới nhất gồm 3 phần. Có nhiều bản chỉ chia làm 2. Tuy nội dung chữ nghĩa bên trong là như nhau]. Tiếp từ Như loài chim bói cá đến Trong vũng nước cuộc đời lấy ở phần 1. Phần còn lại của bài hát rút ở phần 3 của bài thơ.
Nhạc sĩ Anh Bằng đã khéo léo rút tỉa những câu định đề của bài thơ, chuyển sang trạng thái tình yêu, thay vì đi sâu vào thân phận chiến tranh như bài thơ gốc. Ví dụ rõ ràng nhất là hình ảnh chim bói cá.
Hình ảnh chim bói cá trong bài thơ là sự mở để đi sâu vào vô vàn hình ảnh người chết phía tiếp sau. Còn trong bài hát nó là sự nối tiếp của tình yêu, làm rõ cho tình yêu trong cuộc đời.
Sự chuyển từ thơ sang nhạc của nhạc sĩ Anh Bằng có nhiều người đồng tình, nhiều người phản đối. Phản đối vì bài hát đã giản lược phần quan trọng nhất của bài thơ là thân phận con người, chỉ nhấn vào khía cạnh tình yêu, một khía cạnh rất nhỏ.
Đồng tình vì khi chỉ còn tình yêu bài hát không nặng nề, u ám, được lan truyền rộng rãi hơn. Bản thân nhà thơ Du Từ Lê sau mấy chục năm nhìn lại cũng công nhận nhạc sĩ Anh Bằng có cái lí của ông.
Và cả bài hát có cụm từ quan trọng mà bài thơ không có: cắt đứt cuộc tình đầu/ Thụy bây giờ về đâu. Sự cắt đứt này vừa vặn khép lại một vòng tròn với câu đầu mở ra: hãy nói về cuộc đời/ khi tôi không còn nữa.
Khúc thụy du là gì? Thụy là ai?
| Nhà thơ Du Tử Lê. |
Còn tác giả cho biết thời gian bài thơ ra đời cũng là bắt đầu cuộc tình giữa ông và một cô sinh viên đại học Dược. Ông lấy chữ lót trong tên người con gái này, cộng với chữ đầu bút hiệu làm thành nhan đề bài thơ.
Vậy Thụy là ai? Liệu chúng ta có cần truy nguyên rõ ràng nguồn gốc, Thụy là cô A, là cô B… hay không? Thiết nghĩ là không? Bởi một khi tác phẩm đã đi vào lòng công chúng, thiết nghĩ, nó nên giữ lại phần nào đó sự kì bí của mình. Như cụm từ "Sơn Khê" của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vậy. Cứ nghĩ đó là núi sông theo ý bạn. Hoặc Trịnh Công Sơn và Bích Khê nào đó nếu bạn muốn đi tìm…
Khúc Thụy Du là một trong những ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Anh Bằng sau năm 1975, được ông phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của thi sĩ Du Tử Lê. Đây là một tuyệt khúc mà hình ảnh, ca từ cũng như giai điệu đã chất chứa những nỗi buồn và tiếc nuối về một ân tình dĩ vãng, và những cảm xúc đó trong bài hát dường như là ai cũng đã một lần trải qua.
Có một điều là nguyên tác bài thơ của tác giả Du Tử Lê không chỉ viết về tình yêu, mà còn là những trăn trở về thời cuộc với những cảnh tượng hãi hùng của một thời binh lửa.
Nhà thơ Du Tử Lê đã từng tâm sự về Khúc Thụy Du: “Thời gian ra đời của bài thơ cũng là khởi đầu của cuộc tình giữa tôi và một sinh viên trường dược… Tôi lấy một chữ lót trong tên gọi của người con gái này, cộng với chữ đầu, bút hiệu của tôi, làm thành nhan đề bài thơ”
Hãy nói về cuộc đời
Khi tôi không còn nữa
Sẽ lấy được những gì
Về bên kia thế giới
Ngoài trống vắng mà thôi
Thụy ơi, và tình ơi!
Click để nghe Tuấn Ngọc hát
Mở đầu bài hát của nhạc sĩ Anh Bằng là một lời ca vút cao lên như tiếng kêu trăn trở về thân phận nhân sinh trước đời người hữu hạn. Và chúng ai cũng có đôi lúc nghĩ sao mà định luật “sinh là ký tử là qui” ở trên đời buồn đến thế. Nhưng điều đó cũng không buồn và trống vắng bằng nghe câu nhạc mở đầu của bài hát, cảm như có làn gió lạnh buốt từ hư vô thổi về khi nghe người hát buông lơi câu hát: “Ngoài trống vắng mà thôi”.
Với cảm quan tinh nhạy của thi sĩ, hơn ai hết Du Tử Lê đã cảm thấy nỗi “trống vắng” hoang lạnh của cuộc đời khi ông chứng kiến sự mất mát đau thương của thời ly loạn. Ám ảnh bởi nỗi buồn này, bài thơ Khúc Thụy Du đã ra đời, và khi phổ thơ, nhạc sĩ Anh Bằng đã lọc hết nỗi tang thương chιến cuộc trong bài thơ gốc, để chọn và soạn lại thành một bản tình ca tình yêu đôi lứa, đã đi vào lòng muôn triệu người yêu nhạc.
Và người nghe nhạc cảm được nỗi buồn kia vơi đi khi ở cuối khổ, lời ca dịu mát hẳn khi được tiếp bằng “Thụy ơi và tình ơi!”. Tiếng gọi tên người tình như chút nắng lên giữa ngày đông, sưởi ấm lòng tan đi nỗi sầu phiền trong tâm tưởng.
“Thụy ơi và tình ơi!” không còn là câu chữ ca từ của tác giả nữa, mà đã trở thành tiếng kêu chung của công chúng nghe nhạc, của những ai đã từng gọi tên của người yêu của mình một lần như thế, để dàn trải tâm sự, để cảm thấy mình không còn cô đơn với nỗi buồn thân phận làm người. Điều kỳ diệu là tình yêu luôn mang ngọn gió trong lành mát rượi thổi đến khi lòng ta nghĩ đến, nhớ đến bạn lòng.
Trên cọc nhọn trăm năm
Tôi tìm đời đánh mất
Trong vũng nước cuộc đời
Thụy ơi, và tình ơi!
“Như loài chim bói cá. Trên cọc nhọn trăm năm” có lẽ là lời ca hay nhất, hình tượng nhất của bài hát. Chim bói cá là ẩn dụ hình ảnh của con người đi tìm lý tưởng hạnh phúc của mình trên đường đời. Lại thêm lần nữa, nghe như lạnh buốt tâm can trước lời hát đầy triết lý về cuộc nhân sinh trầm phù dâu bể trên cuộc đời, và chợt đau nhói lên như mình đang ở trên “cọc nhọn trăm năm” chịu vết đau vô hình.
“Tôi tìm đời đánh mất” ở “Trong vũng nước cuộc đời” là những lời ca day dứt xót xa vương vấn chút gì thương tiếc. Tôi như loài chim bói cá đậu trên cọc nhọn, tìm kiếm những gì đã đánh mất “trong vũng nước cuộc đời”. Tuổi thơ ngày xưa thân ái, hạnh phúc tuổi trẻ của tôi đang ở nơi đâu trong mù mịt bụi đỏ cuộc đời này đây, hỡi Thụy ơi và tình ơi!
Vì sao ta yêu nhau
Vì sao môi anh nóng
Vì sao tay anh lạnh
Vì sao thân anh run
Vì sao chân không vững
Vì sao và vì sao…
Những câu hỏi dồn dập nối tiếp nhau, nhưng “Đừng bao giờ em hỏi”, vì làm sao mà cắt nghĩa được tình yêu này. Cảm xúc biến đổi từ trạng thái khác nhau làm người nghe cảm được sức mãnh liệt của tình yêu từ “môi anh nóng”, đến “tay anh lạnh” và “thân anh run”. Một loạt câu hỏi không có câu trả lời và cũng một loạt ngọn lửa nồng cháy, đang đốt lửa đam mê trong trái tim người đang yêu đang bày tỏ tình yêu của mình.
“Vì sao và vì sao” như là hỏi chính mình tại sao mình lại bị cuốn vào vòng “tình lụy” như thế. Những nốt nhạc như những dấu hỏi thảng thốt rồi lơ lửng rơi rơi… Cho người nghe nhạc liên tưởng đến ý tình thờ thẫn của câu hỏi “định nghĩa về tình yêu” mà từ xưa đến nay chưa ai trả lời được.
Hãy nói về cuộc đời
Tình yêu như lưỡi dao
Tình yêu như mũi nhọn
Êm ái và ngọt ngào
Cắt đứt cuộc tình đầu
Thụy bây giờ về đâu?
Không trách móc giận buồn gì đến người yêu, chỉ biết đổ hết cho “Tình yêu” như lưỡi dao như mũi nhọn. Ở phần cuối bài này, người nghe nhạc không cảm nhận sự nhói đau như khi nghe “cọc nhọn trăm năm” ở phần trước đó, bởi vì vết thương này là vết “Êm ái và ngọt ngào”. Lưỡi dao êm ngọt đã “cắt đứt cuộc tình đầu” nên người tình ở lại ôm kỷ niệm đằm thắm này mãi trong lòng. Biết thuở nào quên…
Click để nghe Vũ Khanh hát
“Thụy bây giờ về đâu?” nghe như có niềm ưu tư và nỗi cô đơn bủa vây. “Thụy bây giờ về đâu?” – Câu kết thúc của bài hát nhưng chưa chấm hết được cảm xúc của người nghe nhạc, thương cảm về một đường đời cô quạnh, có một người bơ vơ đi tìm Khúc Thụy Du ngày xưa…
Bài: Trương Đình Tuấn
Bản quyền bài viết của nhacxua.vn