Văn học dân gian có 12 thể loại: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ, câu đố, ca dao, vè, truyện thơ, chèo.
Đặc trưng các thể loại của văn học dân gian
- Thần thoại: Nhằm kể lại sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hóa, phản ánh nhận thức của con người thời cổ đại về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người.
- Truyền thuyết: là những truyện kể truyền miệng kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật địa phương theo quan điểm của nhân dân, biện pháp nghệ thuật phổ biến của nó là khoa trương, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng yếu tố hư ảo, thần kỳ như cổ tích và thần thoại.
- Sử thi: chỉ những tác phẩm theo thể tự sự, có nội dung hàm chứa những bức tranh rộng và hoàn chỉnh về đời sống nhân dân với nhân vật trung tâm là những anh hùng, dũng sĩ đại diện cho một thế giới nào đó.
- Truyện cổ tích: là một thể loại văn học được tự sự dân gian sáng tác có xu thế hư cấu, bao gồm cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích phiêu lưu và cổ tích loài vật. Đây là loại truyện ngắn, chủ yếu kể về các nhân vật dân gian hư cấu, như tiên, yêu tinh, thần tiên… và thường là có phép thuật, hay bùa mê.
- Truyện ngụ ngôn: là truyện kể dân gian bằng văn xuôi hay bằng thơ, mượn chuyện về loài vật, đồ vật, cây cỏ… làm ẩn dụ, hoặc chính chuyện con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện đời, chuyện người, nhằm nêu lên bài học luân lý.
- Truyện cười: là một lĩnh vực truyện kể dân gian rộng lớn, đa dạng, phức tạp bao gồm những hình thức được gọi bằng những danh từ khác nhau có tác dụng gây cười, lấy tiếng cười để khen chê và mua vui, giải trí.
- Tục ngữ: là thể loại văn học dân gian nhằm đúc kết kinh nghiệm, tri thức của nhân dân dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ truyền…
- Câu đố: là thể loại văn học dân gian phản ánh sự vật hiện tượng theo lối nói chệch. Khi sáng tạo câu đố, người ta tìm đặc trưng và chức năng của từng vật cá biệt và sau đó phản ánh thông qua sự so sánh, hình tượng hóa.
- Ca dao: là thơ ca dân gian Việt Nam được truyền miệng dưới dạng những câu hát không theo một điệu nhất định, thường phổ biến theo thể thơ lục bát cho dễ nhớ, dễ thuộc.
- Vè: Vè là thể loại tự sự dân gian, có hình thức văn vần, giàu tính thời sự, phản ánh kịp thời các sự kiện xảy ra trong làng, trong nước, qua đó thể hiện thái độ khen chê của dân gian đối với các sự kiện đó.
- Truyện thơ: được sáng tác bằng chữ Nôm và phần lớn được viết theo thể lục bát- thể thơ quen thuộc nhất với quần chúng.
- Chèo: là một loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền Việt Nam. Chèo phát triển mạnh ở phía bắc Việt Nam.
Văn học dân gian là một phần không thể tách rời trong văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều bạn chưa hiểu rõ về loại hình văn học này. Trong bài viết này Bamboo School sẽ chia sẻ về đặc trưng và các thể loại của văn học dân gian, cùng theo dõi nhé!
Văn học dân gian là gì? Khái niệm văn học dân gian
Văn học dân gian được hiểu là tác phẩm nghệ thuật truyền miệng được cả tập thể sáng tạo nhằm phục vụ trong đời sống sinh hoạt thường ngày.
Hay nói 1 cách chi tiết hơn, loại văn học này học này chủ yếu là truyền miệng và ít khi ghi chép lại. Nó không có 1 khái niệm tiêu chuẩn nào cả, chỉ mang tính đặc trưng truyền miệng từ ngừoi này sang người khác, từ đời này sang đời kia. Trong đó, bao gồm cả những câu chuyện kể, sử thi, truyền thuyết lưu hành bởi biết bao thế hệ.
Khái quát văn học dân gian Việt Nam
Văn học dân gian chính là nguồn sữa lành nuôi dưỡng nên biết bao nhiêu thế hệ trẻ, trong chiếc nôi tre, trong tiếng ầu ơ ru ngủ. Nó góp phần diễn tả lại hiện thực đời sống lao động và những tâm hồn bình dân trên mảnh đất cày màu mỡ tràn ngập yêu thương.
Có thể nói, văn học dân làm cho độc giả cảm nhận được một cách chân thực về sự diệu kỳ của tình yêu, thương những hình ảnh từ con trâu, cái cày đến gốc lúa vườn rau và cả cuộc sống xung quanh.
Đặc trưng của văn học dân gian
Tính nguyên hợp
Nó được thể hiện ở sự dung hoà nhiều khía cạnh xã hội và phản ánh được tình trạng từ ý thức xã hội nguyên thuỷ.
Văn học dân gian được xem là một bộ bách khoa toàn thư của nhân dân từ xưa đến nay. Từ đại bộ phận nhân dân, các tác giả văn học hoàn toàn không có điều kiện tham gia các hoạt động tinh thần cũng như tri thứ về tư tưởng tình cảm. Tuy nhiên, họ vẫn có thể cảm nhận được nghệ thuật thuần tuý của văn học dân gian. Bởi lẽ, nhưng gì thể loại văn học này đề cập đều nói lên mọi nỗi lòng của họ
Tính tập thể
Các tác phẩm văn học dân gian đa phần là sáng tác của nhân dân. Tính tập thể được thể hiện chủ yếu trong quá trình truyền nhau. Quan trọng nhất là khi nó được thuật lại có chặt chẽ với nhau và có đủ sức ảnh hưởng để truyền miệng nhau mãi về sau hay không.
Gắn liền với sinh hoạt của những người nông dân. Có thể nói, đây chính là thể loại văn học gắn liền nhất đối với đời sống của những người nông dân. Từ hoạt động sinh hoạt, môi trường sống, những truyền thống, tín ngưỡng, dân ca cho đến những bài hát ru từ trong nôi đã tạo nên nhiều tác phẩm mang dấu ấn đặc biệt.
Các thể loại văn học dân gian
Thần thoại: Kể lại các sự tích của các vị thần tạo nên thế giới tự nhiên và thiên nhiên. Phản ánh nhận thức của con người về thời cổ đại và nguồn gốc của thế giới con người.
Truyền thuyết: Những câu truyện được truyền miệng nói về các nhân vật lịch sử thần thoại không xác định có thật hay không. Hoặc giải thích về nguồn gốc các linh vật theo quan điểm có nhân. Dùng các biện pháp tu từ, nhân hoá,.. nói phóng đại một cách phô trương về các nhân vật huyền ảo.
Sử thi: Là các tác phẩm tự sự với nội dung bao quanh đời sống hằng hoặc một nhân vật trung tâm nào đó ví dụ như những anh hùng, dũng sĩ…
Truyện cổ tích: Đây là thể loại hư cấu gồm các câu chuyện cổ tích, phiêu lưu, loài vật. Là loại chuyện ngắn kể về nàng tiên, thần tiên, ông bụt, phù thuỷ,…
Truyện ngụ ngôn: Có thể là văn xuôi hoặc thơ, lấy loài vật, đồ vật,… làm phép ẩn dụ, hoặc chính chuyện người khác để nói bóng nói gió về chuyện người khác, nhằm nêu lên bài học nào đó.
Truyện cười: truyện cười khá dạng, nó có tác dụng mua vui giải trí cho người đọc. Những câu chuyện này thường khá đơn giản và hài hước.
Tục ngữ: là những gì được đúc kết từ dân gian, là nhưng câu ngắn gọn, có vần có điệu dễ nhớ và dễ truyền miệng nhắc nhở con cháu đời sau.
Câu đố: phản ánh về sự vật hiện tượng theo lối nói lái. Sánh tạo câu đố nhờ đặc trưng và chức năng của từng vật thể cá biệt và phản ánh tương thông qua hình ảnh so sánh.
Ca dao: Được truyền miệng dưới dạng câu hát không theo một điệu nhất định nào, thường phổ biến theo thể thơ lục bát dễ nhớ, dễ thuộc.
Vè: Đây là hình thức tự sự dân gian, có vần, phản ánh kịp thời các sự kiện xảy ra qua đó thể hiện thái độ khen chê đối với các sự kiện đó.
Truyện thơ: được sáng tác bằng chữ Nôm và phần lớn viết theo thể lục bát.
Chèo: là một loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền của Việt Nam.
So sánh văn học dân gian và văn học viết
Giống nhau
- Đều là những tác phẩm lao động trí óc và sáng tạo nghệ thuật
- Phản ánh được bộ mặt của xã hội, thể hiện được tâm tư và tình cảm
- Sử dụng ngôn ngữ xây dựng và tạo hình nghệ thuật từ đó nói lên quan điểm và bày tỏ tâm tư qua loại hình nghệ thuật đó
- Tác động trực tiếp đến thực tiễn.
Khác nhau
[wptb id=9052]
Mối quan hệ giữa văn học dân gian và văn học viết
Để có thể làm được văn học viết cần phải hiểu rõ về văn học dân gian. Khi chưa có chữ viết, văn học chỉ có văn học dân gian.
Văn học viết thừa hưởng nhiều nội dung, tư tưởng, hình thức nghệ thuật của văn học dân gian. Ví dụ: Truyền thuyết Thánh Gióng mở đầu cho dòng văn học yêu nước, chống xâm lược trong nền văn học dân tộc.
Văn học viết cũng có ảnh hưởng đối với văn học dân gian trên một số phương diện. Ví dụ như tác giả dân gian đã đưa những chất liệu văn học viết vào ca dao [những nhân vật trong Truyện Kiều, Lục Vân Tiên…]
Như vậy, trong quá trình phát triển nền văn học, cả hai bộ phận văn học dân gian và văn học viết luôn có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau để cùng phát triển. Văn học dân gian là nền tảng cho văn học viết tiếp thu. Ngược lại, văn học viết có tác động văn học dân gian thêm phong phú, đa dạng.
Các tác phẩm văn học dân gian
- Truyện cổ tích: Tấm cám, Sọ dừa
- Truyện cười: Lợn cưới áo mới, Tam đại con gà
- Truyện ngụ ngôn: Thầy bói xem voi, Ếch ngồi đáy giếng
- Thần thoại: Lạc Long Quân và Âu Cơ, Cuộc tu bổ các giống vật
- Sử Thi: Sử thi Dăm Săn, Đẻ đất đẻ nước
- Truyền thuyết: Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh
Xem thêm:
- Văn học hiện đại là gì? Khái quát văn học hiện đại tại Việt Nam
- Văn học lãng mạn là gì? Đặc trưng và tác dụng của văn học
- Nghị Luận Là Gì? Mục Đích, Đặc Điểm Và Ví Dụ Văn Nghị Luận Xã Hội Và Văn Học
Sau những thông tin mà Bamboo School chia sẻ chắc hẳn rằng bạn đã hiểu thêm được về nét đẹp của văn học dân gian. Ngoài ra, Bamboo School còn thường xuyên chia sẻ các kiến thức liên quan khác. Hãy theo dõi để cập các tin tức mới nhất bạn nhé!