Trái phiếu cũng là một kênh đầu tư được khá nhiều người quan tâm, trước khi quyết định đầu tư, nhà đầu tư cần phải hiểu rõ trái phiếu là gì và những quy định pháp luật liên quan đến đối tượng này.
1. Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành [theo khoản 3 Điều 4 Luật Chứng khoán năm 2019, khoản 6 Điều 3 Nghị định 155/2020].
Nói cách khác, trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của đơn vị phát hành với người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể [mệnh giá của trái phiếu], trong một thời gian xác định và với một khoản lợi tức quy định.
2. Đặc điểm của trái phiếu là gì?
- Chủ thể phát hành trái phiếu có thể là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, Bộ Tài chính; doanh nghiệp, ngân hàng chính sách của nhà nước và tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ.
- Người mua trái phiếu là cá nhân, doanh nghiệp hoặc chính phủ. Trong đó, tên của người mua trái phiếu có thể được ghi trên trái phiếu hoặc không.
- Người sở hữu trái phiếu là người cho nhà phát hành vay và họ không chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán theo các cam kết nợ được xác định trong hợp đồng vay.
- Trái phiếu đem lại nguồn thu là tiền lãi. Đây là khoản thu cố định và thường kỳ, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh.
- Trái phiếu được cho là một loại chứng khoán nợ, khi doanh nghiệp phá sản hay giải thể thì trước tiên phải thanh toán cho những người đang nắm giữ trái phiếu.
3. Có những loại trái phiếu nào?
Việc phân loại trái phiếu có thể dựa trên các đặc điểm khác nhau như: Chủ thể phát hành, lợi tức, hình thức, tính chất trái phiếu, mức độ đảm bảo thanh toán.
- Phân loại theo chủ thể phát hành
+ Trái phiếu của doanh nghiệp
“Trái phiếu doanh nghiệp” là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của doanh nghiệp phát hành [theo khoản 1 Điều 4 Nghị định 153/2020/NĐ-CP].
Đây là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi, và các nghĩa vụ khác [nếu có] của doanh nghiệp đối với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu.
Trái phiếu doanh nghiệp có các loại: Trái phiếu doanh nghiệp xanh; Trái phiếu chuyển đổi; Trái phiếu có bảo đảm; Trái phiếu kèm theo chứng quyền.
+ Trái phiếu của Chính phủ
Là loại trái phiếu do Bộ Tài chính phát hành nhằm huy động vốn cho ngân sách nhà nước hoặc huy động vốn cho chương trình, dự án đầu tư cụ thể thuộc phạm vi đầu tư của nhà nước [theo khoản 1 Điều 2 Nghị định 01/2011/NĐ-CP]. Đây được xem là loại chứng khoán rủi ro ít nhất.
- Phân loại theo lợi tức trái phiếu
+ Trái phiếu có lãi suất biến đổi [gọi là lãi suất thả nổi]: Là loại trái phiếu mà lợi tức sẽ được trả trong những kỳ có sự khác nhau.
+ Trái phiếu có lãi suất bằng không: Loại trái phiếu mà người mua không nhận được lãi. Nhưng được mua với mức giá thấp hơn so với mệnh giá [mua chiết khấu] và được hoàn trả bằng mệnh giá khi trái phiếu đó đáo hạn theo quy định.
+ Trái phiếu có lãi suất cố định: Loại trái phiếu mà lợi tức được xác định dựa theo tỷ lệ phần trăm [%] cố định tính theo mệnh giá.
- Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán của người phát hành
+ Trái phiếu bảo đảm: Loại trái phiếu mà người phát hành sử dụng một tài sản có giá trị làm vật bảo đảm cho việc phát hành. Khi nhà phát hành mất khả năng thanh toán thì trái chủ có quyền thu và bán tài sản đó để thu hồi lại số tiền mà người phát hành còn nợ lại.
+ Trái phiếu không bảo đảm: Loại trái phiếu phát hành không có tài sản làm vật đảm bảo mà chỉ được bảo đảm bằng uy tín của người phát hành trái phiếu.
- Phân loại theo hình thức trái phiếu
+ Trái phiếu ghi danh: Loại trái phiếu có ghi tên của người mua trên trái phiếu.
+ Trái phiếu vô danh: Loại trái phiếu không ghi tên của người mua.
- Phân loại theo tính chất trái phiếu
+ Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Loại trái phiếu có kèm với phiếu cho phép trái chủ được quyền mua số lượng nhất định cổ phiếu của công ty.
+ Trái phiếu có thể mua lại: Loại trái phiếu cho phép nhà phát hành có quyền mua lại một hoặc toàn bộ trước khi trái phiếu đến hạn thanh toán.
+ Trái phiếu có thể chuyển đổi: Loại trái phiếu của công ty cổ phần mà trái chủ có quyền chuyển sang cổ phiếu của công ty đó.
4. Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu
Dựa trên các quy định hiện hành của pháp luật, có thể phân biệt cổ phiếu và trái phiếu qua các tiêu chí sau:
Tiêu chí
Trái phiếu
Cổ phiếu
Chủ thể phát hành
- Bộ Tài chính, doanh nghiệp, ngân hàng chính sách của nhà nước và tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ [Điều 2 Nghị định 01/2011].
- Công ty cổ phần, Công ty TNHH [khoản 1 Điều 2 Nghị định 153/2020/NĐ-CP].
Công ty cổ phần
Quyền của chủ sở hữu
- Người sở hữu trái phiếu được trả lãi định kì, lãi suất ổn định.
- Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần trở thành cổ đông và tùy thuộc vào loại cổ phần họ nắm giữ, có những quyền khác nhau trong công ty.
- Được chia lợi nhuận [hay còn gọi là cổ tức], tuy nhiên lợi nhuận này không ổn định mà phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty.
- Có quyền tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động của công ty, tham gia biểu quyết các vấn đề của công ty [Trừ cổ đông ưu đãi cổ tức và cổ đông ưu đãi hoàn lại không được dự họp Đại hội đồng cổ đông và biểu quyết các vấn đề của công ty]
Người sở hữu trái phiếu là chủ nợ của công ty.
Thời gian sở hữu
Thời hạn được ghi cụ thể trong trái phiếu
Không có thời hạn cụ thể
Thứ tự ưu tiên thanh toán khi công ty giải thể, phá sản
Khi công ty phá sản, giải thể, phần vốn góp của cổ đông được thanh toán sau cùng khi đã thanh toán hết các nghĩa vụ khác.
Trái phiếu khác gì cổ phiếu?
Sự khác nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu Bản chất: trái phiếu là chứng chỉ ghi nhận nợ, người sở hữu là chủ nợ. Trong khi đó, cổ phiếu là chứng chỉ góp vốn, người sở hữu là cổ đông. Lãi suất: Cổ phiếu không có lãi suất, trong khi trái phiếu có 2 loại lãi suất là trả lãi định kỳ và không định kỳ.
Tại sao trái phiếu ít rủi ro hơn cổ phiếu?
Trái phiếu thường được xem là hình thức đầu tư an toàn hơn cổ phiếu, vì có lãi suất cố định và thời hạn trả nợ cụ thể. Tuy nhiên, trái phiếu cũng có rủi ro riêng như: không trả nợ [phá sản] và rủi ro lạm phát [nếu lãi suất trái phiếu thấp hơn tỷ lệ lạm phát thì giá trị thực của khoản đầu tư sẽ giảm].
Cổ phiếu và trái phiếu có đặc điểm gì chung?
Điểm giống nhau: Cổ phiếu và trái phiếu là phương thức để Công ty huy động nguồn vốn, Cổ phiếu và trái phiếu đều là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu.
Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu là gì?
Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Là loại trái phiếu mà có phiếu đi kèm cho phép người nắm giữ có thể mua cổ phiếu của công ty với số lượng nhất định. Trái phiếu có thể mua lại: là loại trái phiếu mà nhà phát hành có quyền được mua lại một phần hoặc toàn bộ trước khi đến hạn thanh toán trái phiếu.