Lễ hội chùa Hương từ lâu đã là một truyền thống lễ nghi của dân tộc Việt Nam. Vậy, chính xác thì Lễ hội chùa HƯơng ở đâu? Nguồn gốc, ý nghĩa là gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
1. Nguồn gốc và thời gian của lễ hội chùa Hương
1.1 Lễ hội chùa Hương ở đâu?
Lễ hội chùa Hương là một lễ hội ở Việt Nam, diễn ra tại khu danh thắng chùa Hương[hay Hương Sơn] thuộc Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Khu vực chùaHương là một khu phức hợp văn hóa và tôn giáo bao gồm hàng chục ngôi chùa Phật giáo, bao gồm cả những ngôi đền thờdành riêng cho thần long nhãn và tín ngưỡng nông nghiệp. Trung tâm của cụm đền chùa ở vùng này là chùa Hương trong động Hương Tích, còn gọi là chùa Trong. Đây là một lễ hội lớn diễn ra hàng năm và thu hút rất nhiều phật tử từ khắp mọi miền đất nước về hành hương.
1.2 Nguồn gốc
Nhắc đến chùa Hương là nhắc đến tín ngưỡng thờ chúa Ba. Theo truyền thuyết dân gian, công chúa Diệu Thiện [Chúa Ba ứng thân của Bồ Tát Quán Thế Âm] đã tới vùng núi Hương Sơn tu hành 9 năm sau đó đắc đạo thành Phật đi cứu độ chúng sinh [ngày 19 tháng 2 Âm lịch]. Đây cũng là thời điểm giữa mùa xuân nên trăm hoa đua nở, cây cối xanh tươi, không khí trong lành.
Động Hương Tích là linh địa, nơi được Chúa Trịnh ca ngợi là “Nam Thiên Đệ Nhất Động”. Vì động Hương Tích thờ Phật Quán Thế Âm, chỗ dựa lòng dân để cầu an và tốt lành. Có thể nói, chúa Trịnh Sâm đã đưa động Hương Tích trở thành một di sản vật thể lớn. Ông cũng đặt nền móng cho sự phát triển lễ hội chùa Hương cho tới hiện tại. Từ đó, mỗi năm khi xuân về, du khách thập phương về trẩy hội ngày càng đông. Năm 1896, du lịch chùa Hương mới đi vào quy củ như một lễ hội thực sự.
1.3 Lễ hội chùa Hương bắt đầu khi nào?
Chùa Hương là điểm du lịch tâm linh hấp dẫn miền Bắc đặc biệt là dịp đầu xuân năm mới. Lễ hội kéo dài từ tháng 1 đến tháng 3 Âm lịch thu hút phật tử và khách du lịch từ khắp nơi. Khai hội chính thức bắt đầu vào mùng 6 tháng Giêng, ngày mở cửa rừng của người dân. Lễ hội kéo dài đến hết tháng 3 Âm lịch nhưng đỉnh cao là từ rằm tháng Giêng đến 18 tháng 2 Âm lịch. Trong đó, riêng mùng 5 có khoảng hơn 4 vạn khách từ mọi miền đất nước.
Xem thêm: Thờ 8 vị Phật theo tuổi ứng với 12 con giáp
2. Ý nghĩa và các nghi thức trong hội chùa Hương
2.1 Phần lễ
Hội chùa Hương bắt đầu ngày mùng 6 Giêng với lễ khai sơn [mở cửa rừng] của địa phương. Nghi lễ “mở cửa rừng” còn hàm chứa ý nghĩa mới – mở cửa chùa – khai lễ. Lễ dâng hương có hương, hoa, đèn, nến, hoa quả, đồ chay. Lúc cúng, hai tăng ni mặc áo cà sa mang đồ lễ chạy đàn rồi tiến cúng lên bàn thờ. Trong khi dâng đàn, hai vị tăng múa những động tác kỳ lạ vô cùng duyên dáng và đẹp mắt. Ở sảnh ngoài lại thờ các vị sơn thần với đủ màu sắc phong phú, đa dạng của đạo giáo.
Phần lễ thể hiện niềm tin về một tôn giáo chung ở Việt Nam, sự sùng bái tự nhiên của mỗi Phật tử và du khách về Đạo giáo, Phật giáo và Nho giáo.
2.2 Phần hội
Ngoài phần lễ còn có rất nhiều những trò chơi văn hóa, lễ hội nơi đây. Lễ hội chùa Hương là nơi hội tụ của các hoạt động văn hóa dân tộc đặc sắc như chèo thuyền, leo núi và hát chèo, hát chầu văn, v.v.
Hàng trăm con thuyền tấp nập vào ra động Hương TÍch mỗi mùa lễ hội. Nét độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền thưởng cảnh lạc vào non tiên cõi Phật. Chính vì vậy, nhắc đến chùa Hương là nhắc đến con đò – một loại hình thuyền của cư dân Việt từ hồng hoang. Và đến nay, ngày hội du thuyền ở chùa Hương luôn tạo cảm hứng gợi nhớ cội nguồn cho người đi hội.
Rời thuyền, con người bắt đầu hành trình mới lên sườn đồi núi tiên lãng đậm chất chùa chiền – hành trình leo núi. Ngoài ra, hình thức hát chèo đò được thực hiện ở bất cứ nơi nào như sân chùa, nhà tổ.
2.3 Ý nghĩa
Ý nghĩa lễ hội chùa Hương tuy đơn giản nhưng chứa đựng giá trị truyền thống và hào sảng của cả đất nước, nơi địa phương, chốn chùa chiền linh thiêng. Trẩy hội chùa Hương không chỉ dừng ở chốn Phật đài, bầu trời cảnh tiên mà còn là sự hòa quyện giữa con người ở mọi chốn cùng nhau hẹn đến một điểm, một nét đẹp đoàn kết của dân tộc. Bên cạnh đó, lễ hội chùa Hương là hành động giải tỏa hòa hợp giữa thực và mơ, tiên và tục. Thực là nền tảng, mơ là uất vọng trên cái nền mùa xuân tươi sáng mà con người Việt Nam chất phác, nhân ái thuở xưa cảm nhận hành động và trao truyền.
3. Đi du hội chùa Hương cần làm gì?
Du hội chùa Hương là hoạt động đầu năm mới thu hút rất nhiều lượng du khách đổ về. Tuy nhiên, để có một hành trình an toàn và nhiều niềm vui thì nên chú ý một số điều sau:
- Nên chuẩn bị đầy đủ tư trang, lễ vật tại nhà. Nhiều người thường không để ý đến vấn đề này thường không sắm sẵn lễ mang đi. Vì vậy, thường hay bị “chặt chém” nếu mua lễ tại hội.
- Trang phục gọn gàng, lịch sự. Nhắc đến lễ hội chùa Hương là nhắc đến các hoạt động tâm linh, lễ bái ngoài trẩy hội. Vì vậy, khi đến đây, bạn nên lựa chọn trang phục gọn gàng, lịch sự, tránh ăn mặc hở hang. Nên chọn quần áo tối màu, có cổ và tránh đi giày cao gót.
- Bảo quản tư trang. Mùa lễ hội luôn đông đúc, tấp nập khó tránh kẻ gian lợi dụng thời cơ.
- Giữ gìn vệ sinh môi trường. Luôn vứt rác đúng nơi quy định và giữ gìn vệ sinh chung trong suốt chuyến vãn cảnh chùa Hương. Tuyệt đối không vứt tiền lẻ xuống từ cáp treo, vì như vậy cực kì lãng phí. Không những ô uế môi trường mà người chùa cũng khó đi thu gom tiền nơi địa hình hiểm trở.
Trên đây là những thông tin cơ bản về lễ hội chùa Hương mà bạn đọc có thể tham khảo. Hãy dựa vào đây để chuẩn bị cho chuyến du xuân chùa Hương lần sau. Hẹn gặp lại trong các bài viết lần sau tại Hành Trình Trầm Hương!
Xem thêm: Hoa Ưu Đàm trên tượng Phật tiết lộ ý nghĩa gì về bí ẩn Phật Pháp?
Xem thêm: Chuỗi Trầm Hương 108 hạt theo quan niệm Phật giáo
Hội chùa Hương diễn ra trên địa bàn xã Hương Sơn, trong địa phận huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây. Xã gần sáu thôn: Tiên Mai, Phú Yên, Hội Xá, Đục Khê, Yến Vĩ và Hạ Đoàn. Ngày mồng sáu tháng giêng là khai hội. Lễ hội thường kéo dài đến hạ tuần tháng 3 âm lịch. Đỉnh cao của lễ hội là từ rằm tháng riêng đến 18 tháng hai âm lịch. Lễ hội chùa Hương trong phần lễ thực hiện rất đơn giản. Trước ngày mở hội một ngày, tất cả các đền, chùa, đình, miếu đều khói hương nghi ngút, không khí lễ hội bao trùm cả xã Hương Sơn.
Ở trong chùa Trong có lễ dâng hương, gồm hương, hoa, đèn, nến, hoa quả và thức ăn chay. Lúc cúng có hai tăng ni mặc áo cà sa mang đồ lễ chay đàn rồi mới tiến dùng đồ lễ lên bàn thờ. Trong lúc chạy đàn, hai vị tăng ni múa rất dẻo và đẹp mắt qua những động tác ít thấy ở mọi nơi. Từ ngày mở hội cho đến hết hội, chỉ thỉnh thoảng mới có sư ở các chùa trên đến gõ mõ tụng kinh chừng nửa giờ tại các chùa, miếu, đền. Còn hương khói thì không bao giờ dứt. Về phần lễ có nghiêng về "thiền". Nhưng ở chùa ngoài lại thờ các vị sơn thần thượng đẳng với đủ màu sắc của đạo giáo. Đền Cửa Vòng là "chân long linh từ” thờ bà chúa Thượng Ngổn, là người cai quản cả vùng rừng núi xung quanh với cái tên là "tì nữ tuý Hồng" của sơn thần tối cao. Chùa Bắc Đài, chùa Tuyết Sơn, chùa Cả và đình Quân thờ ngũ hổ và tín ngưỡng cá thần.
Lễ hội chùa Hương
Như vậy, phần lễ là toàn thể hệ thống tín ngưỡng gần như là cả một tổng thể tôn giáo ở Việt Nam; có sự sùng bái tự nhiên, có Đạo, có Phật và có cả Nho. Những tính chất tôn giáo có phần bị tình yêu thiên nhiên, tinh yêu nam nữ, tình cảm cộng đồng… tràn đầy chất thẩm mỹ vừa thanh cao, rất trần tục lấn đi. Trẩy hội chùa Hương vì vậy cả tâm hồn và thể xác đều được đắm sâu vào trong mây ngàn cỏ nội. Ngày hội, làng tổ chức rước thần từ đền ra đình. Cờ trống đi trước dàn nhạc bát âm kế theo, trai thanh gái lịch phù kiệu, ông già bà cả thành tâm tiễn thần. Không khí ấy làm tâm linh mọi người sảng khoái. Trong lễ hội có rước lễ và rước văn. Người làng dinh kiệu tới nhà ông soạn văn tế, rước bản văn ra đền để chủ tế trịnh trọng đọc, điều khiển các bô lão của làng làm lễ tế rước các vị thần làng. Trong suốt những ngày hội là sự nồng nhiệt của tuổi trẻ, là sự thành kính của các bậc cao niên, là sự hoan hỷ mà nam phụ lão ai ai cũng có phần riêng của mình. Cả ở những triền núi thấp cao, những rừng cây, rừng mơ… là những đoàn người trẩy hội. Kẻ đi ra, người đi vào, kẻ đi lên, người đi xuống bồng bềnh vào những đám mây nhẹ. Họ gặp nhau, quen hay không quen cũng vui vẻ chào nhau bằng một lời chào: "Nam mô a di đà Phật" nhẹ nhàng. đằm thắm và ấm áp… Du khách đến chùa Hương sẽ có dịp được chứng kiến và may mắn tham dự vào không khí sinh hoạt văn hóa của lễ hội. Cảm nhận tinh thần thiên nhiên của ngày hội lịch sử ấy để từ đó hồi âm về quá khứ của tổ tiên ở một làng quê ven chân núi. Vào những ngày tổ chức lễ hội, chùa Hương tấp nập vào ra hàng trăm thuyền. Nét độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền vãng cảnh lạc vào non tiên cõi Phật. Chính vì vậy, nói đến chùa Hương là nghĩ đến con đò - một dạng của văn hóa thuyền của cư dân Việt ngay từ thuở xa xưa. Và đến nay, ngày hội bơi thuyền ở chùa Hương luôn tạo cảm hứng mãnh liệt cho người đi hội. Rời con thuyền, giã từ sông nước, con người được hòa nhập vào núi vãn cảnh chùa chiền và bắt đầu hành trình mới - hành trình leo núi. Leo núi chơi hang, chơi động lý thú vui nước đông đảo mọi người tham gia và hưởng ứng. Vì vậy mà leo núi Hương Sơn dẫu có mệt nhưng có cảnh có người và có không khí của ngày hội nên ai cũng cảm thấy thích thú với cuộc chơi sông núi của mình. Cuộc leo núi ấy tạo ra trong con người tâm lý kỳ vọng, muốn vươn lên đến cái đẹp. Và sự kỳ vọng cái đẹp hẳn sẽ làm cho con người thêm phần sảng khoái tin yêu cuộc đời này hơn. Có thể thấy, trẩy hội chùa Hương không chỉ dừng lại ở chốn Phật đài hay bầu trời - cảnh bụt, mà trước hết là do ở sự tiếp xúc - hòa nhập huyền diệu giữa con người trước thiên nhiên cao rộng. Đó là vẻ đẹp lung linh của sông nước, bao la của đất trời, sâu lắng của núi rừng, huyền bí của hang động… Và dường như đất - trời, sông núi đẹp hơn nhờ tài sáng tạo hình tượng - trí tưởng tượng này lòng nhân ái của con người. Quan niệm lưỡng hợp biểu hiện ở thế đối ứng hai hiện tượng, hai phạm trù khác nhau mà bên nhau, làm cho cuộc hành trình về nơi thờ Phật dù có lúc vất vả nhưng vẫn đem lại sự cân bằng trong tâm thức và thể lực cho du khách.
Trẩy hội chùa Hương là hành động giải tỏa hòa hợp giữa thực và mơ, tiên và tục - thực là nền tảng, mơ là uất vọng - trên cái nền mùa xuân tươi sáng mà con người Việt Nam chất phác, nhân ái thuở xưa cảm nhận hành động và trao truyền.
Để được tư vấn liên hệ: 0913356679 | email: