Champa xưa bị ảnh hưởng mạnh bởi hệ văn hóa, tín ngưỡng Ấn giáo, từ thế kỷ 15 lại ngả về tín ngưỡng bản địa có dung hòa một số yếu tố Ấn giáo, Hồi giáo. Người Champa xưa không ghi chép sử như các nước chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa, các mảnh ghép lịch sử của họ chủ yếu từ các văn bia khắc trên đá [bia ký] còn lại đến nay và dựa trên sử liệu của một số nước lân cận.
Trong lịch sử của mình, vương quốc Champa được sử Trung Quốc và sử Việt Nam gọi bằng những cái tên Lâm Ấp, Hoàn Vương, Chiêm Thành - tùy theo từng giai đoạn. Trong đó tên Hoàn Vương được sử dụng ngắn nhất, trong khoảng 1 thế kỷ từ giữa thế kỷ 8 đến giữa thế kỷ 9, thời vương triều Panduranga.
| |
| Thánh địa Mỹ Sơn [Quảng Nam] |
Trước tiên phải xác định những cái tên như Lâm Ấp, Hoàn Vương hay Chiêm Thành đều là cách sử Trung Quốc và sử Việt dùng để gọi vương quốc Champa theo cách phiên âm Hán ngữ. Còn người Champa [nếu có] chỉ xưng quốc hiệu của mình là Champa.
Sử Trung Quốc bắt đầu nhắc đến nước Lâm Ấp vào khoảng đầu thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên và danh xưng này được sử dụng trong khoảng 5 thế kỷ, rồi đến năm 758, lần đầu tiên người Trung Quốc sử dụng cái tên Hoàn Vương để gọi vương quốc Champa - theo tài liệu Dân tộc Chàm sử lược [tác giả: Dohamide và Dorohiem, xuất bản năm 1965, chương III – Triều đại Panduranga]. Đây là những năm đầu tiên dưới triều đại vị vua mang tên Prithivindravarman, một vị vua mới chuyển dịch kinh đô Champa từ phía bắc vào phía nam, trên địa phận xứ Panduranga.
Một cách lý giải về tên Hoàn Vương
Hai ông Dohamide và Dorohiem không lý giải được vì sao xuất hiện cái tên Hoàn Vương, họ viết rằng: “Người ta không tìm được một danh từ Chàm tương ứng với Hoàn Vương, vì bia khắc của vị vua đương thời [Prithivindravarman] vẫn dùng quốc hiệu Champa”. Dohamide và Dorohiem có thể có chút nhầm lẫn khi cho rằng bia ký của Prithivindravarman vẫn dùng quốc hiệu Champa, bởi Prithivindravarman không để lại bia ký.
| |
Tháp Bà Po Nagar [TP.Nha Trang, Khánh Hòa] |
Tác giả Georges Maspero trong tác phẩmVương quốc Champa [NXB Khoa học xã hội, 2020] - dựa chủ yếu vào hai nguồn sử liệu quan trọng nhất thời bấy giờ là văn khắc cổ bằng chữ Sanskrit và chữ Chăm cổ được chuyển ngữ bởi các chuyên gia lớn về cổ ngữ thời đó; các thư tịch cổ của Trung Hoa và Việt Nam đề cập tới vùng đất, cư dân thuộc miền Trung Việt Nam ngày nay, đã viết: “Ông không để lại bia ký, nhưng cháu [gọi ông là chú/bác] là Indravarman I đã để lại tên ông, chỉ biết tán tụng thời kỳ ông làm vua: Prithivindravarman nổi tiếng khắp nơi về dòng dõi và vương quyền, trong khi sinh thời, đã hưởng đất đai, và dùng sức mạnh đánh bại mọi kẻ thù - ở trong vương quốc của vị vua chủ tể - người đã hưởng thụ toàn bộ đất đai của Champa, rất nhiều thực phẩm và mọi thứ…”.
Indravarman I là vị vua thứ ba của vương triều Panduranga, kế vị vua Satyavarman - cũng là một người cháu khác của Prithivindravarman, tức là Indravarman I kế vị anh họ của mình. Vương triều Panduranga kéo dài gần 100 năm, khởi nguồn từ Prithivindravarman năm 757, kết thúc bởi vua Vikrantavarman III vào năm 854, sau đó kinh đô Champa lại chuyển ra phía bắc, tại Đồng Dương. Và từ giai đoạn đó, Champa được gọi là Chiêm Thành.
| |
Tháp Po Klaung Garai [TP.Phan Rang - Tháp Chàm, Ninh Thuận] |
Về cái tên Hoàn Vương, TS. Nguyễn Văn Huy trong tài liệu Tìm hiểu cộng đồng Chăm tại Việt Nam, cho rằng năm 757 một vị tiểu vương phía nam nổi lên, hạ bệ vị vua trẻ mới lên ngôi, rồi xưng là Prithi Indravarman [các tài liệu khác thường ghi là Printhivindravarman], dời kinh đô về vùng phía nam Champa. Ông viết trong tài liệu đã dẫn: “Tuy đất nước đã được thống nhất, lãnh thổ này vẫn chưa có tên. Khi sang Trung Hoa triều cống, không biết sứ thần của Prithi Indravarman đã giải thích như thế nào mà sử liệu cổ Trung Hoa đặt tên lãnh thổ mới của người Chăm trong thời kỳ này là Hoàn Vương Quốc, vương quyền trở về quê cũ” - một cách lý giải khá thú vị.
Không biết TS. Nguyễn Văn Huy lý giải có chính xác hay không, nhưng đúng là việc đầu tiên Prithivindravarman làm khi giành được ngôi vua là dời kinh đô vương quốc Champa từ phía bắc [lúc đó đang ở Trà Kiệu] về phương nam. [còn tiếp]
Tin liên quan
1. Sự ra đời và quá trình phát triển của vương quốc Chăm-pa
a, Vương quốc Chăm-pa ra đời
Cuối thế kỷ II, một thủ lĩnh người địa phương tên là Khu Liên đã lạnh đạo nhân dân đánh phá châu thành, giết thức sử Hán, giành được quyền tự chủ, lập nước với tên gọi ban đầu là Lâm Ấp.
b, Chặng đường hơn 8 thế kỉ phát triển
Vương quốc Chăm-pa phát triển qua nhiều giai đoạn, gắn liền với vai trò của những vùng đất khác nhau.
- Nước Champa ra đời sau cuộc khởi nghĩa năm 192 ở huyện Tượng Lâm. Kinh đô đặt tại Shinhapura [ Duy Xuyên, Quảng Nam].
- Về sau, Lâm Ấp tiếp tục mở rộng lãnh thổ về phía Nam, kéo dài đến Ninh Thuận, Bình Thuận ngày nay.
- Cuối thế kỉ IX lãnh thổ Champa mở rộng nhất, bao gồm toàn bộ vùng ven biển, trải dài từ dãy Hoàng Sơn ở phía bắc sông Dinh ở phía nam.
- Cuối thế kỉ X, vương triều III kết thúc.
2. Kinh tế và tổ chức xã hội
- Những hoạt động kinh tế chính của cư dân vương quốc Champa:
+ Nông nghiệp: trồng lúa nước trên nhiều loại ruộng khác nhau, biết sử dụng công cụ lao động bằng sắt và sức kéo của trâu bò
+ Khai thác khoáng sản, lâm sản: vàng, hổ phách,... nhiều loại lâm sản quý như ngà voi, sừng tê giác, nổi tiếng nhất là trầm hương
+ Khai thác lâm thổ sản, làm đồ gốm, đánh cá, buôn bán.
+ Hoạt động nông nghiệp là hoạt động quan trọng nhất.
* Bởi vì: đây còn là ngành nông nghiệp cung cấp lương thực thực phẩm cho nhu cầu xã hội, lương thực thực phẩm là yếu tố đầu tiên, có tính chất quyết định sự tồn tại phát triển của con người và phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
- Xã hội Champa có những tầng lớp:
+ Vua là người đứng đầu.
+ Qúy tộc và tu sĩ là những thành phần thuộc tầng lớp quý tộc
+ Nông dân chiếm số đông, làm nông nghiệp, đánh cá và thu kiếm lâm sản, thợ thủ công và nghệ nhân, đánh cá.
3. Những thành tựu văn hóa tiêu biểu
- Tôn giáo: theo đạo Bà-la-môn và Phật giáo.
- Âm nhạc và múa phục vụ các nghi lễ tôn giáo đặc sắc.
- Nghệ thuật đặc sắc: tháp chàm, đền, tượng, các bức chạm nổi,...
- Kiến trúc: nhiều công trình kiến trúc đặc sắc còn được bảo tồn đến ngày này [di tích Thánh địa Mỹ Sơn].
ND chính
| ND chính: - Sự ra đời và quá trình phát triển của vương quốc Chăm-pa - Kinh tế và tổ chức xã hội Chăm-pa - Những thành tựu văn hóa tiêu biểu của Chăm-pa |
Sơ đồ tư duy vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X
Loigiaihay.com
05/04/2022 55
C. Lâm Ấp.
Đáp án chính xác
Tên gọi ban đầu của vương quốc Chăm-pa có tên là Lâm Ấp.
Đáp án cần chọn là: C
CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
Vương quốc cổ Cham-pa ra đời khi nào?
Xem đáp án » 05/04/2022 29
Hoạt động kinh tế chính của cư dân Champa l?
Xem đáp án » 05/04/2022 28
Vì sao các cuộc nổi dậy của nhân dân Nhật Nam và Tượng Lâm lại được nhân dân Giao Châu ủng hộ?
Xem đáp án » 05/04/2022 27
Chữ Chăm cổ được tạo ra trên cơ sở chữ nào?
Xem đáp án » 05/04/2022 27
Trước thế kỉ VIII, người Chăm-pa đã xây dựng vương quốc ở đâu?
Xem đáp án » 05/04/2022 24
Văn hóa Champa chịu ảnh hưởng đậm nét của nền văn hóa nào trên thế giới?
Xem đáp án » 05/04/2022 24
Kinh đô Vi-ra-pu-ra thuộc vùng đất nào ngày nay?
Xem đáp án » 05/04/2022 23
Người Chăm giỏi nhất là nghề gì?
Xem đáp án » 05/04/2022 23
Nội dung nào không phản ánh đúng đời sống văn hóa của cư dân Cham-pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X?
Xem đáp án » 05/04/2022 21
Dưới vua Chăm-pa là chức quan nào?
Xem đáp án » 05/04/2022 20
Vương quốc Chăm-pa ra đời trên cơ sở nào?
Xem đáp án » 05/04/2022 19
Xã hội Chăm-pa bao gồm những tầng lớp nào?
Xem đáp án » 05/04/2022 18
Khi chuyển kinh đô về Đồng Dương, người Chăm đặt tên kinh đô là gì?
Xem đáp án » 05/04/2022 17
Cư dân bản địa sinh sống ở huyện Tượng Lâm được gọi l?
Xem đáp án » 05/04/2022 16
Anh [chị] có nhận xét gì về quá trình phát triển của nước Cham-pa?
Xem đáp án » 05/04/2022 14