Paracetamol là thuốc cơ bản trong điều trị các cơn đau từ nhẹ đến trung bình, và trong trường hợp cần hạ sốt. Thuốc được sử dụng cho cả người lớn, trẻ em và phụ nữ có thai. Thuốc không được khuyến cáo trong các trường hợp đau do viêm vì thuốc không có tác dụng chống viêm.
Trên thị trường có rất nhiều biệt dược chứa hoạt chất Paracetamol như: Panadol, Hapacol, Mexcold, Dopagan, Paracetamol,….
Tác dụng phụ và liều dùng
Không được tự ý uống thuốc để điều trị cảm sốt, giảm đau quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ em.
Liều thông thường:
- Trẻ em uống 10-15 mg/kg cân nặng, 3-4 lần/ngày. Và liều tối đa không quá 60 mg/kg/ngày.
- Người lớn uống 500 mg - 600 mg/lần, 3 lần/ngày. Không nên quá 4g/ngày.
- Riêng người cao tuổi nên dùng liều thấp hơn do chức năng gan yếu.
- Không uống thuốc ngay sau khi uống rượu. Tránh uống rượu trong thời gian uống thuốc.
- Paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt được cho là khá an toàn. Tuy nhiên, khi sử dụng phải lưu ý tác dụng phụ [có thể gây ra dị ứng thuốc đối với một số người] và độc tính của thuốc, đặc biệt là độc tính ở gan.
Ngộ độc Paracetamol có thể xảy ra khi
- Khoảng cách uống thuốc quá ngắn.
- Uống nhiều loại thuốc có chứa Paracetamol.
- Sử dụng thuốc trong thời gian dài.
- Uống liều quá cao:
- Trẻ em uống 150mg/kg/ngày và khi có bệnh lý về gan thì chỉ cần uống 100mg/kg là có thể bị ngộ độc.
- Người lớn uống 6- 10g/ 24 giờ, khi chức năng gan yếu thì khoảng 3- 4g.
Triệu chứng khi quá liều Paracetamol
- Chán ăn, đau bụng, buồn nôn, nôn, xanh xao thường xảy ra trong vòng 24 giờ.
- Tiếp đó là tình trạng tăng men gan nhanh chóng, có thể dẫn đến hoại tử hoàn toàn và không thể hồi phục, suy giảm chức năng tế bào gan, nhiễm toan chuyển hóa và hội chứng não - gan bao gồm cả tình trạng hôn mê và tử vong.
Những yếu tố nguy cơ làm tăng độc tính của thuốc
- Suy gan, nghiện rượu mạn tính có thể gây viêm gan ở liều điều trị.
- Người cao tuổi, suy dinh dưỡng, dùng chung các thuốc có khả năng gây tăng men gan.
Xử trí khi quá liều Paracetamol
Cần chuyển ngay bệnh nhân đến bệnh viện để điều trị càng sớm càng tốt, có thể sử dụng các thuốc giải độc đặc hiệu của Paracetamol như N-acetylcystein tĩnh mạch hoặc đường uống, nếu có thể trước giờ thứ mười.
Ds. Trần Thị Lời - Khoa Dược, Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long
[Tham khảo: Hiểu và dùng thuốc đúng- Nhà xuất bản Trẻ .
canhgiacduoc.org.vn]
Thuốc giảm đau nhanh là những loại thuốc dùng để điều trị cơn đau do các bệnh lý, chấn thương hay phẫu thuật gây nên. Thuốc có tác dụng ngăn chặn các tín hiệu đau từ não bộ. Mỗi loại thuốc sẽ có cơ chế hoạt động riêng phù hợp với từng cơn đau.
Các loại thuốc giảm đau nhanh từ lâu được xem là một trong những thành tựu to lớn của y học. Sự ra đời của thuốc đã giúp cho rất nhiều bệnh nhân vượt qua được những cơn đau do bệnh tật. Tìm hiểu kỹ về thuốc trước khi sử dụng giúp bạn dùng thuốc an toàn và hiệu quả hơn.
Những chứng bệnh cần dùng thuốc giảm đau nhanh
Những trường hợp cần dùng thuốc là:
- Viêm khớp;
- Nhức đầu;
- Đau cơ;
- Chuột rút;
- Đau lưng do thoát vị đĩa đệm hay chứng hẹp ống sống;
- Cơn đau xuất hiện do chấn thương vật lý, phẫu thuật, sinh đẻ;
- Đau khớp;
- Cảm lạnh và cảm cúm;
Cho dù cơn đau là nhẹ hay nặng thì việc giảm đau bằng thuốc đều mang lại hiệu quả nhanh chóng. Mặc dù chúng không loại bỏ hoàn toàn nguồn gốc gây đau, nhưng chúng giúp bạn giảm cảm giác đau và cảm thấy thoải mái hơn. Thuốc viên thường phát huy tác dụng sau 30 đến 60 phút. Tiêm thuốc thường mang lại hiệu quả nhanh hơn rất nhiều.
Những loại thuốc giảm đau nhanh
Những loại thuốc giảm đau nhức nhanh chủ yếu gồm 2 loại:
- Thuốc giảm đau không gây mê thông thường như Paracetamol và nhóm NSAIDs [bao gồm Aspirin, Ibuprofen, Meloxicam,…] có tác dụng nhẹ
- Thuốc giảm đau gây mê [chẳng hạn như Morphine, Codein] có tác dụng mạnh. Bác sĩ sẽ chỉ định dùng những loại thuốc này khi dấu hiệu đau trở nên nghiêm trọng hơn và không thể dùng thuốc giảm đau không gây mê được.
NSAIDs là gì?
NSAIDs là nhóm thuốc kháng viêm không chứa steroid. Trong quá trình trị đau và viêm, những loại thuốc này được xem là lựa chọn đầu tiên của các bác sĩ. Một số thuốc NSAIDs có thể sử dụng mà không cần kê đơn.
NSAIDs phát huy tác dụng chống viêm và giảm đau hiệu quả trong các trường hợp như:
- Viêm khớp, thoái hóa khớp, viêm khớp mạn tính, viêm cột sống dính khớp, bệnh gút [thống phong], viêm khớp vảy nến, chứng viêm khớp ở tuổi thiếu niên;
- Bong gân và căng cơ;
- Tổn thương nhẹ và đau do chấn thương;
- Chứng nhức đầu, trong đó có nhức đầu căng cơ và chứng nhức nửa đầu;
- Đau mắt và đau tai;
- Đau răng;
- Đau cổ, trong đó có tổn thương mô mềm cổ;
- Đau lưng, trong đó có bong gân, trật khớp lưng, bệnh thoái hóa đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa và chứng hẹp ống sống;
- Đau vai;
- Đau cánh tay và cổ tay, trong đó có chứng đau khuỷu tay và hội chứng ống cổ tay;
- Chứng chuột rút do kinh nguyệt và đau xương chậu;
- Đau chân, đau đầu gối;
- Đau khớp;
- Hội chứng mệt mỏi kinh niên;
- Hội chứng đau vùng phức hợp;
Những sự thật cần biết về thuốc giảm đau
Theo nghiên cứu trên trang eMedExpert về việc sử dụng thuốc giảm đau, việc tăng liều lượng thuốc đồng nghĩa với tăng độc tính và tăng nguy cơ xảy ra tác dụng phụ. Kết hợp càng nhiều loại thuốc với nhau, nguy cơ tương tác thuốc càng cao. Bên cạnh đó, thuốc sẽ không:
- Loại bỏ nguồn gốc gây đau
- Ngăn ngừa chứng nhức đầu
- Tiếp thêm năng lượng.
Khi sử dụng cần chú ý:
- Loại thuốc đang sử dụng
- Liều lượng sử dụng
- Thời hạn sử dụng thuốc
- Tình trạng sức khỏe, dược phẩm khác đang dùng và tiền sử bệnh.
Ngoài ra, hãy đảm bảo rằng bạn nắm rõ những khuyến cáo về sử dụng thuốc. Không nên tự ý kết hợp các loại thuốc giảm đau nhằm tránh tương tác thuốc và tác dụng ngoài ý muốn. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng rất quan trọng.
Sử dụng các loại thuốc giảm đau hỗ trợ một phần không nhỏ trong việc đối phó với nhiều bệnh lý cơ xương khớp và các bệnh khác. Tuy nhiên, bạn cần sử dụng thuốc một cách khoa học để đảm bảo an toàn cho sức khỏe nhé.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Ảnh minh họa. Nguồn: psmag.com
Các loại thuốc giảm đau
Thuốc giảm đau không kê đơn [OTC]:
Những thuốc thuộc nhóm này có tác dụng làm giảm những cơn đau nhẹ như đau đầu, sốt, cảm, cúm, viêm khớp, đau răng và đau bụng kinh.
Về cơ bản, có 2 nhóm thuốc giảm đau không kê đơn: Acetaminophen và thuốc giảm đau kháng viêm không steroid [NSAID].
Acetaminophen là thành phần có hoạt tính của hơn 600 loại thuốc kê đơn và không kê đơn, bao gồm thuốc giảm đau, thuốc ho và thuốc cảm.
NSAID là những thuốc thông dụng dùng để hạ sốt và giảm đau mức độ nhẹ. Nhóm này bao gồm aspirin, naproxen, ibuprofen, và rất nhiều thuốc khác được dùng điều trị cảm lạnh, viêm xoang, và dị ứng.
Thuốc giảm đau kê đơn:
Những thuốc giảm đau kê đơn tiêu biểu bao gồm các thuốc opioid và các thuốc không opioid.
Là dẫn xuất opium, các thuốc opioid có tác dụng rất mạnh. Chúng tác động bằng cách gắn với một "điểm tiếp nhận" trên não, tủy sống và ống tiêu hoá. Opioid có thể làm thay đổi cảm giác đau.
Các loại thuốc giảm đau opioid kê đơn bao gồm:
- Morphine, thường được sử dụng trước và sau khi phẫu thuật.
- Oxycodone, thường được dùng để giảm đau mức độ vừa đến nặng.
- Codeine, thường được phối hợp với acetaminophen hay những thuốc giảm đau không opioid khác và thường được kê đơn trong trường hợp đau nhẹ đến vừa.
- Hydrocodone, thường được phối hợp với acetaminophen hay những thuốc giảm đau không opioid khác và thường được kê đơn trong trường hợp đau vừa đến nặng vừa.
Các thuốc giảm đau không opioid bao gồm ibuprofen và diclofenac, dùng để giảm đau mức độ vừa.
Sử dụng theo chỉ dẫn:
Thuốc giảm đau an toàn và hiệu quả khi được sử dụng đúng chỉ dẫn. Nếu sử dụng không đúng, những thuốc này có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong.
Khi sử dụng thuốc giảm đau, cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ. Nếu thuốc có dụng cụ đo lường đi kèm, cần sử dụng theo hướng dẫn.
Không tự ý thay đổi liều dùng thuốc giảm đau khi chưa có ý kiến bác sĩ. Ngoài ra, không cho bất kỳ người nào khác uống thuốc của bạn.
Lưu ý đối với một số thuốc:
Với acetaminophen [paracetamol]:
- Dùng liều cao hơn liều khuyến cáo không giúp giảm đau mạnh hơn mà còn có thể gây nguy hiểm.
- Dùng quá nhiều có thể gây hại gan và dẫn đến tử vong. Nguy cơ gây hại gan tăng lên ở những người uống đồ uống có cồn trong khi đang sử dụng thuốc có chứa acetaminophen.
- Cần thận trọng khi cho trẻ uống acetaminophen. Thuốc giọt cho trẻ nhũ nhi có thể có hoạt tính mạnh hơn những thuốc thông thường cho trẻ em. Đọc và làm theo hướng dẫn trên nhãn mỗi khi bạn cho trẻ uống thuốc. Cần chắc chắn rằng con của bạn được uống đúng dạng thuốc phù hợp với lứa tuổi.
Với NSAID:
- Uống quá nhiều có thể gây xuất huyết dạ dày. Nguy cơ này tăng lên đối với những người trên 60 tuổi, đang uống thuốc chống đông, đang uống thuốc steroid, có tiền sử xuất huyết hoặc loét dạ dày, và/hoặc có những vấn đề khác về chảy máu.
- Sử dụng thuốc kháng viêm không steroid còn có thể gây hại cho thận. Nguy cơ này tăng lên ở những người trên 60 tuổi, đang uống thuốc lợi tiểu, người bị cao huyết áp, bệnh tim, hay đã có sẵn bệnh thận.
Với opioid:
- Sử dụng opioid có thể gây buồn ngủ. Không sử dụng máy móc hoặc lái xe khi uống thuốc, nhất là khi bạn bắt đầu uống thuốc lần đầu.
- Liều lượng của một thuốc giảm đau opioid ở mức an toàn cho bạn lại có thể là quá liều đối với người khác, đặc biệt là đối với trẻ em.
Hiểu biết về thành phần có hoạt tính:
Một vấn đề liên quan đến những thuốc giảm đau OTC là những sản phẩm được bán cho những mục đích sử dụng khác nhau lại có cùng thành phần hoạt tính. Một phương thuốc trị cảm ho cũng có thể có cùng thành phần hoạt tính với một phương thuốc đau đầu hay một thuốc giảm đau kê đơn.
Để làm giảm đến mức thấp nhất nguy cơ quá liều, người tiêu dùng cần tránh uống nhiều thuốc có cùng thành phần hoạt tính cùng lúc. Xem danh mục thành phần hoạt tính trên bao bì sản phẩm hoặc tở hướng dẫn sử dụng đính kèm.
Cần trao đổi với dược sĩ hoặc nhân viên y tế nếu bạn có những thắc mắc về các thuốc không kê đơn, đặc biệt trước khi dùng thuốc kết hợp với thực phẩm bổ sung, hoặc các thuốc không kê đơn hay kê đơn khác.
Sử dụng opioid an toàn: 3 vấn đề cần nhớ
- Thông tin cho bác sĩ. Báo cho nhân viên y tế khi có bất kỳ tiền sử nào về lạm dụng thuốc. Tất cả các bệnh nhân được điều trị đau với opioid đều cần được theo dõi chặt chẽ bởi nhân viên y tế để ghi nhận những dấu hiệu lạm dụng hay nghiện thuốc và để xác định thời điểm nào bệnh nhân không cần dùng thuốc nữa.
- Tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng. Opioid có nhiều tác dụng phụ đáng kể, bao gồm buồn ngủ, táo bón, và thở yếu thay đổi tùy thuộc liều dùng. Uống quá nhiều có thể gây suy hô hấp nặng hoặc tử vong.. Không cắn hoặc bẻ viên thuốc. Điều này có thể làm thay đổi tỷ lệ thuốc được hấp thu và dẫn đến quá liều hoặc tử vong.
- Giảm nguy cơ tương tác thuốc. Không phối hợp opioid với rượu, thuốc kháng histamine, barbiturate, hoặc benzodiazepine. Tất cả những chất này làm chậm nhịp thở và tác dụng kết hợp của chúng có thể dẫn đến suy hô hấp đe dọa tính mạng./.
Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh