Triết học có vai trò rất quan trọng trong đời sống xã hội của con người. Những không phải ai cũng biết rõ về vai trò của nó. Vậy nên hôm nay chúng tôi sẽ giới thiệu cho các bạn về vai trò của triết học trong đời sống xã hội qua những thông tin dưới đây.
Triết học ra đời trong cùng một khoảng thời gian vào thế kỷ VIII đến thế kỷ VI trước công nguyên ở cả phương Đông và phương Tây. Tại một số trung tâm có nền văn minh cổ đại của nhân loại như Trung Quốc, Hy Lạp, ấn Độ,….
Tóm lại, ngay từ đầu, dù cho là ở phương Đông hay phương Tây thì triết học cũng đều là một hoạt động tinh thần biểu hiện khả năng nhận thức và đánh giá của con người. Nó tồn tại với tư cách là một hình thái ý thức của xã hội.
Triết học là hoạt động tinh thần biểu hiện cho khả năng nhận thức, đánh giá của con người. Nó tồn tại với tư cách là một hình thái ý thức của xã hội. Thực tế có rất nhiều định nghĩa khác nhau về triết học, nhưng chúng đều bao hàm những nội dung cơ bản giống nhau như: Triết học nghiên cứu thế giới quan với tư cách là một chỉnh thể, tìm ra được những quy luật chung nhất chi phối sự vận động của các chỉnh thể đó nói chung, xã hội loài người và con người trong cuộc sống cộng đồng nói riêng. Đồng thời thể hiện nó một cách có hệ thống ở dạng duy lý.
Theo định nghĩa Giáo trình Những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin đưa ra thì “Triết học là hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới, vị trí và vai trò của con người ở trong thế giới ấy”. Triết học ra đời là do hoạt động nhận thức của con người nhằm phục vụ cho nhu cầu sống của họ.
Vai trò của triết học trong đời sống xã hội được thể hiện rõ nhất qua chức năng của triết học. Triết học có rất nhiều chức năng như: Chức năng nhận thức, chức năng đánh giá, chức năng giáo dục,…. Nhưng quan trọng nhất vẫn là hai chức năng thế giới quan và phương pháp luận.
Thế giới quan là toàn bộ những quan điểm về thế giới, về vai trò của con người trong thế giới đó. Chức năng này đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong cuộc sống của con người và xã hội của loài người. Tồn tại trong thế giới dù có muốn hay không thì con người cũng phải nhận thức được thế giới và bản thân mình. Chức năng thế giới quan đóng vai trò là nhân tố định hướng cho quá trình hoạt động sống của con người.
Từ thế giới quan đúng đắn, con người sẽ nhận thức, quan sát và nhìn nhận được mọi vấn đề trong thế giới xung quanh. Từ đó giúp họ định hướng được thái độ và cách thức hoạt động sinh sống phù hợp. Triết học ra đời với tư cách là hạt nhân lý luận cho thế giới quan, làm cho thế giới quan phát triển giống như một quá trình tự giác, dựa trên sự tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và tri thức do khoa học mang lại.
Phương pháp luận chính là lý luận về phương pháp, là hệ thống các quan điểm để chỉ đạo việc tìm tòi, lựa chọn, xây dựng và vận dụng các phương pháp. Đây là hệ thống những quan điểm chung nhất, đóng vai trò xây dựng, lựa chọn và vận dụng các phương pháp.
Phương pháp luận được chia thành nhiều cấp độ khác nhau như: Phương pháp luận ngành, phương pháp luận chung nhất và phương pháp luận chung. Tuy không phải là một ngành khoa học độc lập nhưng phương pháp luận lại là một bộ phận không thể thiếu được trong bất kỳ ngành khoa học nào. Phương pháp luận triết học có vai trò là chỉ đạo, định hướng trong quá trình tìm kiếm, lựa chọn và vận dụng nó sao cho hợp lý, có hiệu quả tối đa để có thể thực hiện được hoạt động nhận thức và thực tiễn.
Bên trên là những thông tin chúng tôi chia sẻ cho các bạn về nội dung vai trò của triết học trong đời sống xã hội. Hy vọng bài viết sẽ mang đến cho các bạn những kiến thức bổ ích và thời gian thư giãn nhất. Nếu có bất cứ thắc mắc gì về nội dung bài viết hãy bình luận ở bên dưới bài viết để được giải đáp nhé!
||Bài viết liên quan khác:
Câu 4: Vai trò của triết học trong đời sống xã hội. Vai trò của triết học Mác – Lênin đối với hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người.
1. Vai trò của triết học trong đời sống xã hội
+ Thế giới quan là toàn bộ những quan niệm của con người về thế giới, về vị trí con người trong thế giới cũng như về bản thân cuộc sống con người. Thế giới quan có vai trò quan trọng trong việc định hướng hoạt động của con người trong cuộc sống của mình ; bởi lẽ trong thế giới quan bao gồm không chỉ yếu tố tri thức mà trong đó còn có cả yếu tố tình cảm, niềm tin, lý tưởng, biểu hiện thái độ sống của con người.
Trong thế giới quan, mặc dù có cả các yếu tố khác như niềm tin, lý tưởng nhưng yếu tố tri thức đóng vai trò quyết định. Bởi lẽ, tri thức chính là nền tảng, cơ sở của sự xác lập niềm tin và lý tưởng. Niềm tin của con người cần phải dựa trên cơ sở tri thức. Nếu niềm tin không được xây dựng trên cơ sở tri thức thì niềm tin đó sẽ biến thành niềm tin mù quáng. Tương tự, lý tưởng cũng phải dựa trên cơ sở tri thức. Nếu lý tưởng không dựa vào tri thức thì lý tưởng đó sẽ biến thành sự cuồng tín.
Tuy nhiên, tự bản thân tri thức chưa phải là thế giới quan. Tri thức chỉ gia nhập thế quan, trở thành một bộ phận của thế quan chừng nào nó chuyển thành niềm tin và cao hơn, chuyển thành lý tưởng sống của con người, mà vì lý tưởng sống đó, người ta sẵn sàng hy sinh bản thân mình. Bởi lẽ, chỉ khi nào tri thức chuyển thành niềm tin, lý tưởng thì tri thức đó mới trở nên bền vững, trở thành cơ sở cho mọi hoạt động của con người.
Như vậy có thể nói, thế giới quan có một kết cấu khá phức tạp, trong đó các yếu tố tri thức, niềm tin, lý tưởng của thế giới quan không tách rời nhau mà hoà quyện vào nhau, tạo thành một thể thống nhất trên cơ sở của tri thức để định hướng mọi hoạt động của con người. Thế giới quan đúng đắn là tiền đề quan trọng để xác lập một nhân sinh quan tích cực, biểu hiện bằng thái độ sống tích cực. Vì thế, trình độ phát triển của thế giới quan là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá về mức độ phát triển, trưởng thành của một cá nhân cũng như một cộng đồng nhất định. Chẳng hạn, thời kỳ nguyên thủy, con người nguyên thủy có thế giới quan huyền thoại chứa đựng nhiều tư tưởng phi thực tế, phi khoa học, điều đó cho thấy trình độ quá lạc lậu, mông muội của họ.
+ Khi nói tới tri thức trong thế giới quan, người ta cần phải nói tới toàn bộ tri thức ở mọi lĩnh vực, bao gồm tri thức khoa học tự nhiên, tri thức khoa học xã hội và cả tri thức triết học, cũng như cả kinh nghiệm sống của con người. Tuy nhiên, trong tất cả các tri thức đó, tri thức triết học chính là nhân tố cốt lõi nhất, trực tiếp nhất tạo nên thế giới quan. Sở dĩ vậy bởi lẽ, xuất phát từ bản chất của mình, triết học và chỉ có triết học mới đặt ra, một cách trực tiếp, rõ ràng để rồi tìm lời giải đáp cho các vấn đề mang tính thế giới quan như bản chất thế giới là gì? Con người có quan hệ thế nào với thế giới? Con nguời có vị trí và vai trò gì trong thế giới này? v.v… Mặt khác, với nét đặc thù của mình là một loại hình lý luận, triết học đã cho phép diễn tả thế giới quan của con người dưới dạng một hệ thống các phạm trù trừu tượng, khái quát. Qua đó, triết học đã tạo nên một hệ thống lý luận bao gồm những quan điểm chung nhất về thế giới như một chỉnh thể, trong đó có con người và mối quan hệ giữa con người với thế giới xung quanh.
Như vậy, có thể khẳng định rằng, mặc dù trong thế giới quan ngoài yếu tố tri thức còn có niềm tin, lý tưởng v.v..., hơn nữa trong yếu tố tri thức của thế giới quan không phải chỉ có tri thức triết học mà còn có cả các tri thức khác [bao gồm tri thức khoa học cụ thể và tri thức kinh nghiệm], song tri thức triết học đóng vai trò là hạt nhân lý luận của thế giới quan.
+ Triết học, với tư cách là hạt nhân lý luận của thế giới quan, khi ra đời đã đem lại cho thế giới quan một sự thay đổi sâu sắc. Với những đặc điểm đặc thù của mình, triết học đã làm cho sự phát triển của thế giới quan chuyển từ trình độ tự phát, thiếu căn cứ thực tiễn, phi khoa học, nặng về cảm tính, lên trình độ tự giác, có cơ sở thực tiễn và cơ sở khoa học, giàu tính trí tuệ, lý tính. Điều đó tạo cơ sở để con người có thể xây dựng, một thái độ sống đúng đắn, tích cực, biểu hiện ở việc giải quyết các vấn đề thực tiễn nảy sinh trong cuộc sống của mình.
Có thể khẳng định, việc tìm hiểu, học tập triết học là một tiền đề quan trọng để nâng cao hiểu biết, trình độ và năng lực tư duy lý luận để từ đó xây dựng được một thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn, phù hợp với sự phát triển của thế giới và của thời đại.
b] Vai trò phương pháp luận
+ Phương pháp luận được hiểu ngắn gọn là lý luận về phương pháp. Phương pháp luận biểu hiện là một hệ thống những quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người.
+ Triết học với tư cách là hệ thống quan điểm lý luận về thế giới, không chỉ biểu hiện là một thế giới quan nhất định mà còn biểu hiện là một phương pháp luận phổ biến chỉ đạo mọi hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người. Bởi vì, bất kỳ một lý luận triết học nào ra đời, thể hiện một quan điểm, một sự lý giải nhất định về các sự vật, hiện tượng thì đồng thời cũng bộc lộ một phương pháp xem xét cụ thể [biện chứng hay siêu hình] về sự vật, hiện tượng đó. Hơn nữa, lý luận triết học đó còn biểu hiện là một quan điểm chỉ đạo về phương pháp. Nói cách khác, mỗi một quan điểm lý luận triết học đồng thời là một nguyên tắc trong việc xác định phương pháp, là lý luận về phương pháp. Một học thuyết triết học đồng thời là một hệ thống các nguyên tắc chung, cơ bản nhất, là xuất phát điểm chỉ đạo mọi hoạt động nhận thức và thực tiễn.
Vai trò, chức năng phương pháp luận của một học thuyết triết học đối với đời sống con người càng to lớn khi học thuyết đó phản ánh đúng đắn, khoa học trạng thái tồn tại của thế giới khách quan. Việc tìm hiểu, học tập triết học không chỉ góp phần xây dựng một thế giới quan đúng đắn mà còn có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành một phương pháp luận chung thật sự đúng đắn, có thể đem lại kết quả tích cực trong hoạt động nhận thức và thực tiễn của mỗi con người.
Tóm lại, triết học đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của đời sống xã hội. Việc tìm hiểu, vận dụng triết học là một điều kiện không thể thiếu của việc nâng cao hiểu biết và năng lực tư duy lý luận, là điều kiện quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng dân tộc. Ph.Ăngghen đã từng khẳng định: “Một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì không thể không có tư duy lý luận” [ ]. Đồng thời ông cũng chỉ rõ “Nhưng tư duy lý luận chỉ là một đặc tính bẩm sinh dưới dạng năng lực của con người ta mà có thôi. Năng lực ấy cần phải được phát triển hoàn thiện, và muốn hoàn thiện nó thì cho tới nay, không có một cách nào khác hơn là nghiên cứu toàn bộ triết học thời trước” [ ].
2. Vai trò của triết học Mác - Lênin
- Triết học Mác - Lênin là triết học do Mác và Ăngghen xây dựng vào giữa thế kỷ XIX trên cơ sở kế thừa và phát triển những thành tựu quan trọng nhất của tư duy triết học nhân loại, đồng thời được Lênin phát triển, hoàn thiện vào đầu thế kỷ XX. Triết học Mác - Lênin không phải là một lý luận thuần túy mà là một lý luận triệt để, mang tính khoa học cao do chỗ nó cũng được xây dựng trên cơ sở tổng kết, khái quát các thành tựu quan trọng của khoa học cụ thể lúc đó.
- Trong triết học Mác - Lênin, thế giới quan và phương pháp luận thống nhất chặt chẽ với nhau. Thế giới quan trong triết học Mác - Lênin là thế giới quan duy vật biện chứng. Phương pháp luận trong triết học Mác - Lênin là phương pháp luận biện chứng duy vật. Điều đó biểu hiện, mỗi luận điểm của triết học Mác - Lênin vừa mang tính thế giới quan vừa mang tính phương pháp luận. Do đó, triết học Mác - Lênin có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc trang bị cho con người thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn chỉ đạo mọi hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người. Việc tìm hiểu, vận dụng triết học Mác - Lênin chính là tìm hiểu, tiếp thu và vận dụng một thế giới quan khoa học và một phương pháp luận đúng đắn. Điều đó thể hiện ở thái độ khách quan trong đánh giá sự vật, biết tôn trọng sự vật khách quan, cũng như biểu hiện ở một phương pháp tư duy biện chứng, xem xét, đối xử với sự vật một cách linh hoạt, mềm dẻo. Nói cách khác, việc bồi dưỡng thế giới quan duy vật và rèn luyện tư duy biện chứng trong quá trình nhận thức và vận dụng triết học Mác - Lênin chính là mục đích và cũng là kết quả cao nhất để có thể tránh rơi vào chủ nghĩa chủ quan và phương pháp tư duy siêu hình.
- Với tư cách là cơ sở thế giới quan và cơ sở phương pháp luận phổ biến, triết học Mác - Lênin có mối quan hệ hữu cơ với các bộ môn khoa học cụ thể. Nó vừa là kết quả của sự tổng kết, khái quát các thành tựu của khoa học cụ thể lại vừa là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận phổ biến đúng đắn cho sự phát triển của các khoa học cụ thể. Vì vậy, việc hợp tác chặt chẽ giữa triết học Mác - Lênin và các khoa học cụ thể là đòi hỏi tất yếu khách quan đối với sự phát triển của cả hai phía. Nhà bác học vĩ đại của thế kỷ XX A.Anhxtanh đã khẳng định: “Các khái quát hóa triết học cần phải dựa trên các kết quả khoa học. Tuy nhiên, một khi đã xuất hiện và được truyền bá rộng rãi, chúng thường ảnh hưởng đến sự phát triển của tư tưởng khoa học khi chúng chỉ ra một trong rất nhiều phương pháp phát triển có thể có” [ ]. Trong điều kiện cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại làm nảy sinh nhiều vấn đề mới, một mặt đòi hỏi triết học Mác - Lênin phải có sự tổng kết, khái quát kịp thời, mặt khác đòi hỏi khoa học cụ thể phải đứng vững trên lập trường thế giới quan duy vật biện chứng và phương pháp tư duy biện chứng duy vật của triết học Mác - Lênin.
- Trong thời đại ngày nay, cùng với sự bùng nổ của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, thế giới cũng có sự thay đổi vô cùng sâu sắc. Để có thể đạt được mục tiêu tiến bộ xã hội do thời đại đặt ra, đòi hỏi con người phải được trang bị một thế giới quan khoa học vững chắc và năng lực tư duy sáng tạo. Việc nắm vững triết học Mác - Lênin sẽ giúp chúng ta tự giác trong quá trình trau dồi phẩm chất chính trị cũng như năng lực tư duy sáng tạo của mình. Điều đó đặc biệt có ý nghĩa đối với sự nghiệp xây dựng CNXH nói chung, công cuộc đổi mới đất nước hiện nay nói riêng.