Ví dục của nghĩa tường minh và hàm ý

KIỂM TRA BÀI CŨ:1.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý?2.Đọc đoạn thoại sau và xác định câu cóchứa hàm ý. Cho biết nội dung của hàm ý.Tài: - Cậu có thích môn cờ vua không?Lộc: - Tớ chỉ thích môn bóng đá thôi.Tài: - Vậy à.Tiết 128:Tiếng việtI. Điều kiện sử dụng hàm ý:Tiết 128:Tiếng việtI. Điều kiện sử dụng hàm ý:Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:Chị Dậu vừa nói vừa mếu:- Thôi u không ăn, để phần cho con . Con chỉ được ăn ở nhà bữa nàynữa thôi . U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, khôngphải nhường nhịn cho u.Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọngluống cuống:- Vậy bữa sau con ăn ở đâu?Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoaivào rổ và òa lên khóc:- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừngđem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.[Ngô Tất Tô, Tắt đèn]Để sử dụng hàm ý cần phải có hai điềukiện sau :- Người nói [người viết] có ý thức đưahàm ý vào câu nói.- Người nghe [người đọc] có năng lựcgiải đoán hàm ý.Tiết 123:Tiếng việtI. Điều kiện sử dụng hàm ý:ghi nhớ [sgk/91]Cho ví dụ về một tình huống hội thoại có chứahàm ý và nhận xét?Ví dụ:A: Tối nay, bạn đi xem phim với mình nhé!B: Tối nay, tớ phải làm bài tập.Nhận xét:- A mời B đi xem phim vào buổi tối nhưng A đã dùnghàm ý để từ chối.- Hàm ý: Tớ bận không đi xem phim cùng bạn được.=> Đây là cách từ chối khéo léo.Tiết 128:Tiếng việtI. Điều kiện sử dụng hàm ý:II. Luyện tập :Bài tập 1: Người nói, người nghe những câu inđậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗicâu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ýcủa người nói không? Những chi tiết nàochứng tỏ điều đó?a] _ Anh nói nữa đi. _ Ông giục._ Báo cáo hết! _ Người con trai vụt trởlại giọng vui vẻ._ Năm phút nữa là mười.Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vàotrong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chínhngười họa sĩ già. Ông theo liền anh thanhniên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượttrước khi ngồi xuống ghế.[ Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa pa]b] _... Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cầnquái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lạilịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhànghèo dùng được tất._ Có gì đâu mà sang trọng! Chúng tôi cần phải bán cácthứ này đi để…_ Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sangtrọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệulớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ!Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng,đứng trầm ngâm._ Ôi dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời mộtđồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có![ Lỗ Tấn, Cố hương]C] Thoắt trông nàng đã chào thưa:“ Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!Đàn bà dễ có mấy tay,Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!Dễ dàng là thói hồng nhan,Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”Hoạn Thư hồn lạc phách xiêuKhấu đầu dưới trướng liệu điều kiêu ca.[ Nguyễn Du, Truyện Kiều]Bài tập 2:Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì? Vì sao em bé không nóithẳng được mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý cóthành công không? Vì sao?Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng.Tôi lên tiếng mở đường cho nó:- Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy.Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !Anh Sáu vẫn ngồi im […][ Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà]Bài 3: Điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sauđây một câu có hàm ý từ chối.A: Mai về quê với mình đi !B:………………………………………A: Đành vậy.Bài 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông sosánh “hy vọng” với “con đường” trong các câusau:Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nóiđâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như nhữngcon đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốnlàm gì có đường. Người ta đi mãi thì thànhđường thôi.[ Lỗ Tấn, Cố hương]Bài tập 5: Tìm những câu có hàm ý mời mọchoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa embé với những người ở trên mây và sóng [ trongbài thơ Mây và sóng của Ta-go]. Hãy viết thêmvào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõhơn.MÂY VÀ SÓNGMẹ ơi, trên mây có người gọi con:“ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọntớ chơi với vầng trăng bạc”.Con hỏi: “ Nhưng làm thế nào mình lên đó được?”Họ đáp: “ Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tậntầng mây”.“ Mẹ mình đang đợi ở nhà” – con bảo- “ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?”Thế là họ mỉm cười bay đi.Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.Con là mây và mẹ sẽ là trăng.Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.Trong sóng có người gọi con:“ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ màkhông biết từng đến nơi nao”.Con hỏi: “ Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?”Họ nói : “ Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi”.Con bảo :“ Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”Thế là họ mỉm cười, nhảy múa lướt qua.Nhưng con biết có trò chơi khác hay hơn.Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ,Con lăn, lăn, lăn mãi rồi cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào.HƯỚNG DẪN CÔNG VIỆC Ở NHÀ Học bài, hoàn tất các bài tập. Học kĩ lại khái niệm về nghĩa tường minh, hàm ý. Tìm thêm những tình huống trong cuộc sống có sử dụnghàm ý. Chuẩn bị: KIỂM TRA 1 TIẾT THƠ HIỆN ĐẠI+ Học kĩ lại tất cả các bài thơ đã học ở học kì II [lưu ý trừnhững bài hướng dẫn đọc thêm, tự học có hướng dẫn]+ Học thuộc tất cả các bài thơ+ Nắm vững tác giả, tác phẩm+ Nắm vững phần phân tích cũng nôi dung, nghệ thuật, ýnghĩa của từng bài thơ.* Chuẩn bị bút mực, giấy kiểm tra.

Khi giao tiếp, hay văn bản, văn nghị luận… thì luôn tồn tại 2 nghĩa song song là nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý. Tùy vào người nói và người nghe hiểu câu chuyện, ý đó như thế nào mà chúng ta xác định nó thuộc nghĩa gì. Để trả lời cho câu hỏi, hàm ý là gì và nghĩa tường minh là gì? Mời bạn cùng đón đọc nội dung dưới đây của chúng tôi.

Định nghĩa nghĩa tường minh, hàm ý

Nghĩa tường minh là gì?

Phần tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu, đây được xem là nghĩa thực và ai cũng có thể hiểu được.

Hàm ý là gì?

Nghĩa làm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.

Mục đích của hàm ý là để:

• Mời mọc, rủ rê
• Từ chối
• Lời thiếu thiện chí, đề nghị kín đáo

Giải thích khác về nghĩa tường minh và hàm ý

Nghĩa tường minh thực chất được hiểu là nghĩa đen. Nó được thể hiện trong câu, thông qua câu chữ người nghe, người đọc có thể thấy và hiểu ngay.

Nghĩa hàm ý hay còn gọi là nghĩa bóng. Khác với nghĩa đen, nghĩa bóng không thể nhìn thấy ngay mà cần người đọc, người nghe phải suy ngẫm và khám phá ý nghĩa sâu xa ẩn chứa trong con chữ.

Trong một câu nhất định phải có nghĩa tường minh. Nhưng nếu câu đó bao gồm cả hàm ý thì đây mới chính là ý nghĩa quan trọng mà người viết, người nói muốn truyền tải.

Những lưu ý quan trọng về nghĩa hàm ý

• Hàm ý có thể đoán và hiểu nghĩa dễ dàng, người nghe nếu tập trung vào câu chuyện có thể dễ dàng hiểu được nghĩa đó.
• Hàm ý có thể chối bỏ được vì người nói sẽ không chịu trách nhiệm với hàm ý đó, nên khi giao tiếp cần lưu ý đến ngôn ngữ biểu đạt và hoàn cảnh cụ thể.
• Nghĩa hàm ý thường dùng trong văn chương và giao tiếp, không nên dùng nghĩa hàm ý trong văn bản hành chính.
• Nhiều khi hành động cũng chứa hàm ý, đây là cách dùng “ hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.

Ý nghĩa của nghĩa hàm ý trong giao tiếp

Giúp lời nói có sức biểu đạt sâu sắc, mạnh mẽ.

Thể hiện thái độ, tình cảm văn hóa ứng xử trong giao tiếp như tế nhị, lịch sự, tôn trọng người khác. Hoặc đôi khi là sự châm biếm chế giễu khi sử dụng cách chơi chữ.

Lưu ý những trường hợp sau không nên sử dụng nghĩa hàm ý gồm:

• Khi cần thông báo về một sự kiện, tin tức hay thông tin cho công chúng vì sử dụng nghĩa hàm ý dễ gây hiểu lầm.
• Trong văn bản hành chính công vụ, văn bản khoa học.
• Những câu khẩu hiệu, tuyên truyền.
• Để sử dụng được hàm ý cần chú ý 2 điều kiện gồm:
• Người nói, người viết có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
• Người nghe có khả năng giải đoán được hàm ý.

Bài tập ví dụ

* Ví dụ 1: “ Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng

– Vô ăn cơm!

Anh sáu vẫn ngồi im giả vờ không nghe, chờ nó gọi” Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra.

– Cơm chín rồi!

Anh cũng không quay lại.”

Trích tác phẩm Chiếc lược ngà – Nguyễn Quang Sáng

Câu hàm ý trong đoạn trích trên là” Cơm chín rồi” và nghĩa hàm ý là ông vô ăn cơm đi.

* Ví dụ 2: Trong các trường hợp trên nên sử dụng nghĩa tường minh hay hàm ý

– Được bạn rủ đi xem phim nhưng em muốn từ chối:

– Mình không đi xem phim đâu.

– Tiếc quá, mình hứa với mẹ làm việc nhà rồi.

– Mình mà đi xem phim với cậu á?

Trong ba câu trên thì câu “ Tiếc quá, mình hứa với mẹ làm việc nhà rồi.” sử dụng nghĩa hàm ý. Ý nghĩa là thể hiện tính lịch sự, tôn trọng người đối thoại.

Vừa rồi, Thư viện khoa học đã đưa ra các khái niệm, tên gọi và bài tập ví dụ để bạn có thể hiểu rõ hơn về nghĩa tường minh và hàm ý. Lời cuối, chúc bạn học tập tốt.