cao của lực lượng sản xuất xã hội với phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa. Thực chất đây là quá trình xã hội hoá lực lượng sản xuất phát triển
mạnh đã vượt quá hình thức tư sản của việc sử dụng chúng, làm nảy sinh
xung đột giữa các lực lượng sản xuất và phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa. Sự xung đột ấy theo Mác -Ăngghen là có thật, khách quan bên
ngoài con người. Để minh chứng cho điều này, Ăngghen bắt đầu đi vào
phân tích từ nền sản xuất trước tư bản [thời trung cổ]. Theo Ăngghen,
trước nền sản xuất tư bản chủ nghĩa khắp nơi đều có nền sản xuất nhỏ,
nền sản xuất này dựa trên cơ sở quyền tư hữu của những người lao động
đối với những tư liệu sản xuất của họ, đó là những tư liệu lao động của
các cá nhân chỉ nhằm cho việc sử dụng của cá nhân, do đó nó nhỏ bé,
manh mún và thường thuộc về bản thân người sản xuất. Phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa xuất hiện, mà kẻ đại biểu cho nó là giai cấp tư sản.
Giai cấp tư sản đã biến những tư liệu sản xuất từ chỗ do cá nhân sử dụng
thành những tư liệu sản xuất xã hội, chỉ có thể sử dụng bởi số đông người.
Thay cho những lao động thủ công, phân tán, nhỏ lẻ là những lao động
bằng máy móc, kỹ thuật diễn ra trong các công xưởng, nhà máy.
Rõ ràng quá trình sản xuất tự nó, theo quy luật tự nhiên của nó, đã
dần được xã hội hoá và tính chất xã hội hoá của sản xuất được quy định
bởi sự hoàn thiện công cụ lao động và quy mô của sản xuất.. chính quá
trình này ngày càng làm gia tăng sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành
viên trong xã hội. Chủ nghĩa tư bản đã tỏ ra ưu việt hơn so với phong kiến
trong việc kích thích nền sản xuất phát triển và ngày càng làm cho nó có
tính xã hội cao.
Mâu thuẫn giữa sản xuất xã hội và sự chiếm hữu tư bản chủ nghĩa
biểu hiện ra thành sự đối kháng giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản.
Mâu thuẫn đó ngày càng nổ ra một cách dữ dội. Điều đó nói lên rằng một
mặt, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã tự thừa nhận là nó không
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
5
còn đủ sức tiếp tục quản lý những lực lượng sản xuất đã được xã hội hoá
ấy nữa. Mặt khác, bản thân những lực lượng sản xuất ấy, với một sức
mạnh ngày càng tăng, cũng mong muốn đạt tới chỗ thủ tiêu mâu thuẫn ấy,
đến chỗ tự giải thoát khỏi cái tính chất tư bản của chúng, đến chỗ thực tế
thừa nhận tính chất của chúng là những lực lượng sản xuất xã hội:
Chế độ tài sản tư hữu có được bằng lao động của bản thân, có thể nói
là dựa trên sự gắn liền người lao động cá thể, độc lập, với những điều kiện
lao động của người đó, đã bị thay thế bằng chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa
dựa trên sự bóc lột lao động của người khác, nhưng về hình thức là một
lao động tự do. Một khi quá trình chuyển hoá đó đã làm tan rã xã hội cũ
khá sâu và khá rộng, một khi những người lao động đã biến thành những
người vô sản, còn điều kiện lao động của họ thì đã biến thành tư bản. Một
khi phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã đứng vững trên cơ sở bản
thân nó rồi, thì khi đó việc tiếp tục xã hội hoá lao động, việc tiếp tục biến
ruộng đất và các tư liệu sản xuất khác thành những tư liệu sản xuất được
khai thác theo kiểu xã hội, nghĩa là thành tư liệu sản xuất chung, và do đó
việc tiếp tục tước đoạt những kẻ tư hữu sẽ mang một hình thức mới. Bây
giờ kẻ cần phải bị tước đoạt không phải là người lao động kinh doanh độc
lập nữa mà là nhà tư bản đang bóc lột một số đông công nhân.
Mác và Ăngghen cũng chỉ rõ con đường dẫn tới sự diệt vong tất yếu
của chủ nghĩa tư bản và khẳng định vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp
công nhân. Chính sự phát triển của lực lượng sản xuất với tính chất xã hội
hoá ngày càng cao, kết hợp với hình thức chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản
xuất của chủ nghĩa nghĩa tư bản, đã làm đẩy nhanh sự diệt vong của chủ
nghĩa tư bản. Bằng cách biến đại đa số ngày càng đông của dân cư thành
vô sản, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo ra một lực lượng buộc
phải hoàn thành cuộc cách mạng ấy nếu không thì bị tiêu vong. Bằng cách
bắt phải biến ngày càng nhiều những tư liệu sản xuất lớn đã xã hội hoá
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
6
thành sở hữu nhà nước. Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa tự nó đang
chỉ ra con đường để hoàn thành cuộc cách mạng ấy. Giai cấp vô sản chiếm
lấy chính quyền nhà nước và biến các tư liệu sản xuất trước hết thành sở
hữu nhà nước.
Điều đó cũng có nghĩa là, mục đích cuối cùng của giai cấp công
nhân là phải Giành lấy chính quyền làm phương tiện để xã hội trực tiếp
chiếm lấy toàn bộ tư liệu sản xuất, đất đai, đường sắt, hầm mỏ, máy móc
v.v và để toàn thể mọi người cùng sử dụng chung các tư liệu sản xuất ấy
vào những lợi ích chung.
Như vậy, xã hội hoá sản xuất theo quan niệm của Mác - Ăngghen
chính là sự phát triển trình độ nói chung và tính chất xã hội của sản xuất
được quy định bởi sự hoàn thiện công cụ lao động, sự phát triển của lực
lượng sản xuất và quy mô sản xuất.. Trong tiến trình phát triển trình độ xã
hội hoá sản xuất dưới chủ nghĩa tư bản những tiền đề vật chất cho bước
chuyển lên chủ nghĩa xã hội sẽ được tạo ra. Đây là sự vận động tất yếu,
khách quan của lịch sử xã hội loài người, là con đường, là nguyên nhân
sâu xa dẫn đến sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản.
3. Xã hội hóa sản xuất và vai trò của nó đối với sự phát triển sức
sản xuất.
Sản xuất bao giờ cũng mang tính chất xã hội. Ngay trong buổi bình
minh của lịch sử, trong quá trình hái lượm, săn bắt theo bầy, đàn không có
hoạt động sản xuất nào diễn ra độc lập. Tính xã hội của sản xuất không chỉ tồn
tại trong buổi đầu hình thành xã hội con người, mà còn phát triển cao hơn
trong điều kiện xã hội hiện đại. Tính xã hội hoá của sản xuất phát triển từ thấp
lên cao gắn liền với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất trong tiến trình
phát triển của lịch sử. Trong các xã hội gắn liền với nền sản xuất nhỏ, kinh tế
tự nhiên tự cung tự cấp, các hoạt động kinh tế trong xã hội thường được tiến
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
7
hành bởi các đơn vị kinh tế độc lập với nhau, hoặc nếu có quan hệ với nhau
cũng chỉ là quan hệ tập hợp theo số cộng đơn thuần, chưa có quan hệ hữu cơ
với nhau. Nền sản xuất ở đây tuy mnag tính chất xã hội nhưng nền sản xuất
vẫn chưa xã hội hoá. Bởi vậy, nếu xem xét xã hội hoá sản xuất với tư cách là
một hệ thống hữu cơ, thì xã hội hoá sản xuất trực tiếp gắn liền với sự ra đời và
phát triển của nền sản xuất lớn trong lịch sử.Từ đó có thể hiểu: xã hội hoá sản
xuất là sự liên kết nhiều quá trình kinh tế riêng biệtt hành quá trình kinh tế xã
hội, tồn tại hoạt động và phát triển liên tục như một hệ thống hữu cơ. Đó là
quá trình kinh tế khách quan phù hợp với trình độ phát triển cao của lực lượng
sản xuất, phản ánh xu thế phát triển tất yếu mang tính chất xã hội của sản
xuất. Việc tạo nên những tổ chức, những quan hệ kinh tế mới đáp ứng yêu cầu
và phản ánh quá trình kinh tế khách quan kể trên là sự xã hội trên thực tế. Xã
hội hoá sản xuất là quá trình kinh tế khách quan của sự phát triển tính xã hội
hoá của sản xuất. Sự vận động và phát triển của xã hội hoá sản xuất được quy
định bởi sự phát triển biện chứng giữa lực lượng sản xuất xã hội và quan hệ
sản xuất xã hội. Xã hội hoá sản xuất được biểu hiện ở trình độ phát triển của
phân công và hiệp tác lao động. Phân công lao động phát triển cùng với sự
phát triển của lực lượng sản xuất xã hội, phân công lao động tạo ra sự trao đổi
và hợp tác lao động. Hình thức đầu tiên, đơn giản nhất là hiệp tác giản đơn.
Với hình thức này lần đầu tiên lao động được xã hội hoá, "người lao động,
tổng hợp" xuất hiện. Tiếp đến là sự phân công trong công trường thủ công gắn
liền với sự chuyên môn hoá công cụ thủ công dựa trên tay nghề của người lao
động. Máy móc ra đời là một nấc thang mới của sự phát triển lực lượng sản
xuất, là nền sản xuất dựa trên lao động cơ khí, khi mà hiệp tác lao động thực
sự trở thành "tất yếu kỹ thuật" lấy máy móc làm chủ thể. Đến lượt mình, đại
công nghiệp cơ khí thúc đẩy sự phân công lao động và hiệp tác lao động lên
trình độ mới cao hơn. Xã hội hoá sản xuất biểu hiện ở mối quan hệ giữa các
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
8
ngành, các vùng, các khu vực ngày càng cao và chặt chẽ. Mối liên hệ này
không chỉ diễn ra trên lĩnh vực lưu thông mà còn diễn ra trong lĩnh vực đầu
tư, hợp tác khoa học - công nghệ, phân công và hợp tác sản xuất dưới các hình
thức liên doanh, liên kết phong phú đa dạng. Sự liên kết này có tính liên kết xí
nghiệp, liên ngành và liên quốc gia. Xã hội hoá sản xuất biểu hiện ở các hình
thức sở hữu, từ sở hữu riêng độc lập tới sở hữu chung, sở hữu tập thể, sở hữu
Nhà nước, của các hình thức tổ chức sản xuất từ công ty tư nhân tới công ty
liên doanh, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, các hợp tác xã, các
doanh nghiệp Nhà nước. Xã hội hoá sản xuất còn biểu hiện ở tính chất xã hội
hoá của sản phẩm. Trong nền sản xuất xã hội hoá sản xuất sản phẩm sản xuất
ra phải qua tay nhiều người, nhiều công đoạn sản xuất. Ngày nay, trong điều
kiện phân công chuyên môn hoá và hợp tác quốc tế, thì một sản phẩm không
chỉ do một quốc gia một công ty sản xuất ra mà có thể do nhiều công ty thuộc
nhiều mức sản xuất ra. Xã hội hoá sản xuất là xu hướng khách quan của sự
phát triển tính xã hội của sản xuất, chịu sự chi phối của trình độ phát triển và
tính chất của lực lượng sản xuất, của quan hệ sản xuất. Khi nền kinh tế còn
mang tính chất tự cung tự cấp thì trình độ xã hội hoá sản xuất rất thấp. Khi
xuất hiện sản xuất hàng hoá thì trình độ xã hội hoá sản xuất của nền sản xuất
xã hội tăng lên. Cho đến khi sản xuất hàng hoá trở thành tổ chức sản xuất
thống trị trong nền kinh tế cũng là lúc hình thành kinh tế thị trường thì trình
độ xã hội hoá sản xuất mới đạt trình độ cao, đặc biệt trong nền kinh tế thị
trường hiện nay. Bởi vậy, trình độ phát triển, tính chất và đặc điểm của xã hội
hoá sản xuất gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế trên các mặt: sự phát
triển của lực lượng sản xuất của cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế, của
hệ thống công cụ và tư liệu lao động, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, của
trình độ phát triển của phân công lao động xã hội. Các yếu tố trên càng phát
triển, trình độ càng hiện đại thì tính chất xã hội hóa sản xuất càng cao. Tính
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
9
chất và trình độ phát triển của quan hệ sản xuất mà trước hết là các hình thức
và quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất, sở hữu càng được giải thoát khỏi sở
hữu tư nhân, cá thể, càng hình thành và phát triển các hình thức sở hữu xã hội
như sở hữu tập thể, sở hữu Nhà nước thì quy mô của sở hữu càng lớn, tính
chất xã hội hoá của sản xuất càng cao.
4. Xã hội hoá lao động
Mác vạch rõ sự vận động tất yếu của quá trình xã hội hoá lao động
trong nền sản xuất tư bản đã biến lao động cá thể thành lao động xã hội
trên tất cả các phương diện từ công cụ lao động đến quá trình lao động và
sản phẩm lao động. Mác cho rằng giai cấp tư sản
Thay cho guồng quay sợi, khung cửi dệt tay, búa thợ rèn là máy xe
sợi, máy dệt, búa chạy bằng hơi nước; thay cho xưởng thợ cá thể công
xưởng đòi hỏi lao động chung của hàng trăm, hàng nghìn công nhân.
Cũng như tư liệu sản xuất, bản thân sự sản xuất cũng biến đổi, từ chỗ là
một loạt động tác cá nhân thành một loạt động tác xã hội và sản phẩm
cũng từ sản phẩm cá nhân biến thành sản phẩm xã hội. Sợi, vải, hàng kim
loại hiện nay do các công xưởng sản xuất ra, đều là sản phẩm chung của
nhiều công nhân, tức là những sản phẩm phải tuần tự qua tay của họ thì
mới hoàn thành. Về những sản phẩm ấy, không một cá nhân nào có thể
nói được rằng: cái này là do tôi làm ra, đó là sản phẩm của tôi.
Nhờ cải tiến mau chóng công cụ sản xuất và làm cho các phương
tiện giao thông trở nên vô cùng tiện lợi, giai cấp tư sản lôi cuốn đến cả
những dân tộc dã man nhất vào trào lưu văn minh. Giá rẻ của những sản
phẩm của giai cấp ấy là trọng pháo bắn thủng tất cả những bức vạn lý
trường thành và buộc những người dã man bài ngoại một cách ngoan
cường nhất cũng phải hàng phục. Nó buộc tất cả các dân tộc phải thực
hành phương thức sản xuất tư sản, nếu không sẽ bị tiêu diệt; nó buộc tất
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
10
cả các dân tộc phải du nhập cái gọi là văn minh, nghĩa là phải trở thành tư
sản. Nói tóm lại nó tạo ra cho nó một thế giới theo hình ảnh của nó.
Trong Tuyên ngôn của Đảng cộng sản, Mác và Ăngghen không chỉ
phân tích, làm rõ tính chất xã hội hoá của nền sản xuất tư bản, mà còn
vạch ra nguyên nhân dẫn tới việc đẩy nhanh quá trình này [cả về mặt quy
mô, tốc độ và tính chất]... vì luôn luôn bị thúc đẩy bởi nhu cầu về những
nơi tiêu thụ mới, giai cấp tư sản đã xâm lấn khắp toàn cầu. Nó phải xâm
nhập vào khắp nơi, khai thác khắp nơi và thiết lập những mối liên hệ ở khắp
nơi. Do bóp nặn thị trường thế giới, giai cấp tư sản đã làm cho sản xuất và
tiêu dùng của tất cả các nước mang tính chất thế giới.
Hệ quả tất yếu của quá trình xã hội hoá sản xuất, xã hội hoá lao động
dưới chủ nghĩa tư bản là sự phát triển thực sự các mối quan hệ xã hội, sự
phụ thuộc mang tính phổ biến giữa các cá nhân, nhóm xã hội không chỉ
trong một quốc gia mà còn là sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các dân tộc trên
thế giới, ..Thay cho tình trạng cô lập trước kia của các địa phương và dân
tộc vẫn tự cung, tự cấp, ta thấy phát triển những quan hệ phổ biến, sự phụ
thuộc phổ biến giữa các dân tộc. Theo Mác- Ăngghen tình trạng này
không chỉ diễn ra trong lĩnh vực sản xuất vật chất, mà còn diễn ra trong cả
lĩnh vực tinh thần... Những thành quả của hoạt động tinh thần của một dân
tộc trở thành tài sản chung của tất cả các dân tộc. Tính chật hẹp và phiến
diện dân tộc ngày càng không thể tồn tại được nữa; và từ những nền văn
học dân tộc và địa phương, muôn hình muôn vẻ, đang nảy nở ra một nền
văn học toàn thế giới.
Tóm lại: Quá trình xã hội hoá lao động theo tinh thần của Mác Ăngghen có thể hiểu là, khi chưa có công nghiệp hiện đại, mỗi người lao
động riêng lẻ có thể sử dụng công cụ thủ công để sản xuất ra sản phẩm
cho mình. Với công cụ sản xuất thô sơ như vậy, không bắt buộc phải tập
trung nhiều người để cùng sản xuất ra một sản phẩm, mà chỉ cần một
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
11
người vẫn có thể sản xuất được, cho nên lực lượng sản xuất có tính chất
cá thể. Nhưng một khi máy móc xuất hiện, đòi hỏi phải sản xuất dây
truyền, phải có nhiều người cùng lao động theo sự vận động của máy
móc, làm những phần việc khác nhau, do đó đòi hỏi quá trình lao động
phải xã hội hoá thì mới tạo ra được sản phẩm. Sản phẩm làm ra không thể
nào chỉ là kết quả của một người, mà là của nhiều người. Lao động lúc
này đã thay đổi tính chất, đó là tính chất xã hội hoá của nó... một khi xã
hội nắm lấy các tư liệu sản xuất và sử dụng những tư liệu đó để sản xuất
dưới hình thức trực tiếp xã hội hoá; thì lao động của mỗi người, dù tính
chất có ích đặc thù của lao động có khác nhau đến đâu chăng nữa, cũng
ngay từ đầu và trực tiếp trở thành lao động xã hội.
Như vậy, xã hội hoá lao động là biến quá trình lao động từ lao
động cá thể thành lao động xã hội do việc áp dụng các tư liệu sản xuất
đòi hỏi hoạt động lao động mang tính tập thể và với sự phát triển của
việc phân công lao động. Xã hội hoá lao động là sự phát triển thực sự
các mối quan hệ xã hội, là sự tác động qua lại, ràng buộc lẫn nhau, phụ
thuộc vào nhau của các thành viên trong quá trình sản xuất, sự phụ thuộc
này ngày càng gia tăng trên quy mô lớn, không chỉ trong phạm vi Quốc
gia mà còn là phạm vi Quốc tế. Quá trình xã hội hoá dưới chủ nghĩa tư
bản bắt đầu từ việc xã hội hoá tư liệu sản xuất, dẫn đến chuyên môn hoá
và xã hội hoá lao động, từ đó kéo theo một loạt các quá trình xã hội hoá
khác như: xã hội hoá thị trường, văn hoá, xã hội...
Quá trình chuyển từ nền kinh tế tự nhiên sang kinh tế hàng hoá phản
ánh sự phát triển trình độ xã hội hoá sản xuất. Tiến trình phát triển của
kinh tế hàng hoá từ kinh tế hàng hoá giản đơn lên kinh tế hàng hoá tư bản
chủ nghĩa, kinh tế thị trường hiện đại là tiến trình phát triển từ thấp lên
cao của trình độ xã hội hoá sản xuất. Mà để có thể phát triển được kinh tế
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
12
thị trường thì tất yếu nó phải xuất phát từ quá trình phân công lao động xã
hội. Như vậy phân công lao động xã hội phản ánh trình độ xã hội hoá sản
xuất. Xã hội hoá sản xuất không ngừng được tăng lên cùng với sự phát
triển của kinh tế thị trường. Trình độ của xã hội hoá thể hiện ở trình độ
phát triển kinh tế thị trường và đến lượt mình kinh tế thị trường càng phát
triển càng phá vỡ tính chất khép kín, biệt lập của các chủ thể kinh tế, của
các vùng, các địa phương và của các quốc gia, thu hút chúng vào quá trình
kinh tế thống nhất tức là phân công lao động xã hội càng phát triển cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu. Sự phát triển kinh tế thị trường là sự thể hiện xã
hội hoá sản xuất và trình độ xã hội hoá sản xuất cao do kinh tế thị trường
tạo ra lại đòi hỏi phải có sự quản lý Nhà nước phân công lao động xã hội
một cách hợp nhất.
Phần 2: GIÁ TRỊ THỰC TIỄN CỦA LÝ LUẬN XÃ HỘI HÓA
SẢN XUẤT ĐỐI VỚI VIỆT NAM TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY
1. Quan điểm về lý luận xã hội hóa sản xuất của Đảng ta qua các
kỳ đại hội:
Để thực hiện mục tiêu dân giàu nước mạnh theo con đường xã hội
chủ nghĩa, điều quan trọng nhất là phải cải biến căn bản tình trạng kinh tế xã
hội, phải xây dựng một nền kinh tế xã hội thật tiên tiến. Muốn vậy một trong
vấn đề đảng và nhà nước ta phải quán triệt đó là vận dụng quan điểm của Mac
về mối liên hệ giữa phân công lao động và xã hội hoá sản xuất trong thời kỳ
đổi mới. Xã hội hoá sản xuất, phát triển lực lượng sản xuất được coi là nhiệm
vụ trọng tâm của thời kỳ quá độ nhằm xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của
chủ nghĩa xã hội, phát triển lực lượng sản xuất. Công nghiệp hoá hiện đại hoá
là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội từ sử
dụng sức lao động thủ công là chính sang việc sử dụng một cách phổ biến sức
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
13
lao động với khoa học và công nghệ hiện đại tiên tiến, tạo ra năng suất lao
động cao. Đây là nhiệm vụ có tính quy luật của sự quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở những nước kinh tế lạc hậu. Tuy nhiên, chiến lược, nội dung, hình thức,
bước đi, tốc độ, biện pháp còn phụ thuộc vào quá trình phân công lao động và
xã hội hoá của đất nước. Xây dựng một xã hội có quan hệ sản xuất phù hợp
với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Và trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, chế độ sở hữu tất yếu phải đa dạng, cơ
cấu kinh tế tất yếu phải có nhiều thành phàn: kinh tế Nhà nước; kinh tế cá thể
và tiểu chủ; kinh tế hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã; kinh tế tư bản Nhà
nước, kinh tế tư bản tư nhân; kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Đường lối
phát triển một nền kinh tế nhiều thành phần có ý nghĩa chiến lược lâu dài, có
tác dụng to lớn trong việc động viên mọi nguồn lực cả bên trong lẫn bên
ngoài, lấy nội lực làm chính để xây dựng kinh tế phát triển lực lượng sản xuất
chỉ có thể xã hội hoá sản xuất một cách dần dần, bởi vì không thể làm cho lực
lượng sản xuất hiện có tăng lên ngay lập tức đến mức cần thiết để xây dựng
một nền kinh tế công hữu thuần nhất một cách nhanh chóng. Hội nghị lần 14
của Trung ương [11/1958] chủ trương đẩy mạnh xã hội hoá sản xuất, lấy hợp
tác hoá nông nghiệp làm khâu trung tâm trong công cuộc cải tạo xã hội chủ
nghĩa. Đại hội lần thứ VI thực sự là đại hội của những quyết sách lớn, đưa ra
đường lối đổi mới toàn diện mà vấn đề trung tâm là vượt qua mô hình chủ
nghĩa xã hội để xác lập mô hình mới về chủ nghĩa xã hội nước ta. Đẩy mạnh
phân công lao động xã hội, chuyên môn hoá sản xuất, phát triển đa dạng các
thành phần kinh tế, thực hiện xã hội hoá sản xuất. Qua các Đại hội VII, VIII,
IX của Đảng và từ cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội, đặc trưng cơ bảnhiệm vụà chủ yếu thể hiện trong chủ trương,
đường lối của Đảng về mối quan hệ giữa phân công lao động xã hội và xã hội
hoá sản xuất trong thời kỳ đổi mới đó là: chuyển nền kinh tế từ hiện vật, bao
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
14
cấp sang nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trường dưới sự quản
lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuỳ theo trình độ lực
lượng sản xuất đạt được trong thực tế mà xã hội hoá sản xuất dưới những hình
thức phù hợp với trình độ khác nhau của lực lượng sản xuất để mở đường cho
lực lượng sản xuất phát triển hơn nữa, tiến dần đến trình độ xã hội hoá nền
kinh tế trên cơ sở công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu dưới những hình
thức thích hợp từ thấp đến cao. Thực tiễn đất nước từ khi chuyển sang mô
hình kinh tế mới đã và đang chứng minh tính khách quan khoa học, tính hiệu
quả của mô hình kinh tế đó. Chỉ trong một thời gian ngắn đã đem lại những
thành tựu rất quan trọng góp phần tích cực đưa đất nước thoát khỏi cuộc
khủng hoảng kinh tế - xã hội và tạo ra những tiền đề cho thời kỳ phát triển
mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
2. Yêu cầu xã hội hóa sản xuất trong thời đại ngày nay
Trong thời đại ngày nay, với xu thế toàn cầu hóa, cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ đang có những bước phát triển nhanh như vũ bão,
với trình độ ngày càng cao, làm tăng nhanh lực lượng sản xuất, đồng thời
thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế thế giới, quốc tế hoá nền
kinh tế và đời sống xã hội. Hiện nay, lực lượng sản xuất ở các nước tư bản
phát triển đã chuyển từ giai đoạn công nghiệp cơ khí là chủ đạo sang giai
đoạn công nghệ tin học, kinh tế tri thức là chủ đạo. Thực tế đó cho thấy
nền sản xuất tư bản hiện nay mang tính xã hội hoá cao chưa từng thấy.
Chính điều này, dưới góc độ của hình thái kinh tế xã hội chúng ta càng
thấy rõ, mặc dù cuộc cách mạng khoa học công nghệ đang tăng cường thế
lực cho tư bản độc quyền, nhưng mặt khác trong sâu xa, về lâu dài, cuộc
cách mạng khoa học và công nghệ làm cho những mâu thuẫn nội tại của
chủ nghĩa tư bản phát triển nhanh chóng, đặc biệt là mâu thuẫn giữa lực
lượng sản xuất xã hội hoá cao và chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ
Học viên: Nguyễn Anh Văn Lớp KTCT-23B
15