1. Sinh học của CEA
CEA là một glycoprotein có ở màng bào tương của các tế bào màng nhày [mucosal cells] bình thường nhưng số lượng có thể tăng lên trong các ung thư thể tuyến [adenocarcinoma], đặc biệt là ung thư đại trực tràng [6]. Nồng độ trong mô cao nhất của CEA được thấy ở ung thư biểu mô đại trực tràng nguyên phát [primary colorectal carcinomas] và di căn gan của ung thư này, với nồng độ CEA trong màng nhày đại tràng có thể cao gấp 500 lần giá trị bình thường. CEA cũng thể hiện quá mức trong các ung thư biểu mô khác như ung thư dạ dày, vú, phổi, ... Từ các tế bào ung thư biểu mô, CEA được bài tiết vào máu tuần hoàn và có thể được xác định bằng phương pháp định lượng miễn dịch [immunoassay].
Gen mã hóa cho CEA là một thành viên của gia đình gen gồm ít nhất 17 gen có cấu trúc tương tự nhau. Do sự giống nhau về cấu trúc của các protein kháng nguyên của các gen này, các kháng thể có thể phản ứng chéo với các thành viên khác của gia đình CEA. Các bạch cầu hạt, các đại thực bào và tế bào lát đường mật cũng chứa các kháng nguyên có khả năng kháng chéo này nên có thể gây [+] tính giả. Vì vậy, các kháng thể đơn dòng được sử dụng để định lượng đặc hiệu CEA không được phản ứng chéo với các kháng nguyên khác của các tế bào hoặc mô này.
CEA có thời gian bán hủy [half-life] là khoảng 2 - 8 ngày [8].
2. Sử dụng của CEA
Xét nghiệm CEA có thể được sử dụng để:
- Theo dõi hiệu quả điều trị, xác định giai đoạn, tiên lượng và đánh giá tái phát ung thư đại trực tràng ở bệnh nhân ung thư đại tràng đã được chẩn đoán. Một xét nghiệm CEA ban đầu thường được thực hiện trước khi điều trị như một giá trị “nền”. Nếu mức độ CEA tăng thì có thể được sử dụng để theo dõi đáp ứng đối với điều trị và để xác định xem ung thư tiến triển hoặc tái phát.
- CEA cũng có thể được sử dụng như một dấu ấn của các ung thư tuyến giáp thể tuỷ, phổi, vú, gan, tuyến tụy, dạ dày và buồng trứng.
- CEA trong một mẫu chất dịch cơ thể có thể giúp xác định xem ung thư đã xâm lấn lan rộng đến một khoang cơ thể [ví dụ, dịch phúc mạc, dịch màng phổi hoặc dịch não tủy] [1, 7, 4].
Không phải tất cả các loại ung thư đều sản xuất CEA và một thử nghiệm CEA [+] tính không phải lúc nào cũng do ung thư. Vì vậy, CEA không được khuyến cáo để sàng lọc trong cộng đồng dân cư không triệu chứng.
3. Chỉ định
- Xét nghiệm CEA có thể được chỉ định khi một người đã được chẩn đoán là bị ung thư đại tràng. CEA sẽ được định lượng trước khi bắt đầu điều trị và sau đó được xét nghiệm theo thời gian để đánh giá hiệu quả điều trị, tiên lượng và phát hiện tái phát.
- Đôi khi xét nghiệm CEA có thể được thực hiện khi nghi ngờ ung thư nhưng chưa được chẩn đoán. Đây không phải là một xét nghiệm sử dụng chung cho các ung thư vì CEA có thể tăng trong nhiều bệnh lý khác nhau, tuy nhiên nó vẫn có thể được chỉ định để có thể cung cấp thêm thông tin cho chẩn đoán tùy bệnh cảnh cụ thể của lâm sàng.
- Xét nghiệm CEA dịch cơ thể có thể được chỉ định để phát hiện khối u đã xâm lấn hoặc di căn đến các khong cơ thể [ví dụ, di căn lan rộng đến khoang phúc mạc, màng phổi hoặc não] .
4. Giá trị bình thường
4.1. Mức độ CEA huyết tương
Mức độ CEA huyết tương ở người bình thường không hút thuốc lá là