Nhắc đến Nhật Bản, người ta thường nghĩ tới điện ảnh, truyện tranh Manga, phim hoạt hình Anime… Đó là những sản phẩm văn hóa hiện đại nhưng mang đậm nét đặc trưng truyền thống trong hình thức, cách thức và nội dung thể hiện. Ngành công nghiệp điện ảnh Nhật Bản được xem là lâu đời nhất thế giới với bộ phim đầu tiên trình chiếu vào tháng 6 – 1899.
Qua thời gian, nhiều bộ phim gây tiếng vang lớn như Oshin, Kiếm sĩ cơ hàn của đạo diễn Yôji Yamada, The Life of Oharu của đạo diễn Kenji Mizoguchi… đã đem đến cái nhìn đầy thiện cảm về văn hóa truyền thống của người Nhật với những biểu tượng của đất nước Mặt trời mọc như võ sĩ Samurai, những cô gái Geisha bí ẩn, hấp dẫn hay đơn thuần là một Oshin mang những nét tính cách đặc trưng phụ nữ Nhật đó là sự kiên nhẫn, không bao giờ chịu khuất phúc kể cả trong những tình huống khó khăn nhất…
Một trong những đặc sản của điện ảnh Nhật Bản phải kể đến Anime [Phim hoạt hình Nhật]. Công chúng nói chung, nhất là trẻ em trên toàn thế giới không thể quên kỷ niệm tuổi thơ với những bộ phim nổi tiếng như Doraemon, Pokemon, Naruto Shippuden, One Piece, Hàng xóm của tôi là Totoro… Những bộ phim hoạt hình Nhật mô phỏng khá chân thực cuộc sống và tính cách của con người Nhật. Đó là lối sống cởi mở, chan hòa, sống vì cộng đồng và đề cao tinh thần đoàn kết.
Nổi tiếng không kém thể loại phim hoạt hình là truyện tranh Nhật Bản. Manga – cụm từ dùng để chỉ các loại truyện tranh có nguồn gốc từ Nhật Bản – không chỉ chiếm lĩnh thị trường toàn cầu mà từ lâu đã được đông đảo bạn trẻ đón nhận trong đó có các bạn trẻ Việt Nam.
Đặc biệt lồng vào những cuốn Manga còn là văn hóa truyền thống Nhật Bản, những món ăn đặc trưng, những lễ hội văn hóa đặc sắc… Người đọc biết được cách mặc bộ đồ Kimono, biết lịch sử và cách mà các võ sĩ kiếm đạo luyện tập, biết được tinh thần bất diệt của một Samurai.
Phim "Oshin" đã gây tiếng vang khi khắc họa được những nét văn hóa truyền thống của Nhật Bản qua hình ảnh người phụ nữ
Để đưa giá trị truyền thống vào các sản phẩm văn hóa, Chính phủ Nhật Bản đã hỗ trợ cho các Japan Foundation [Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản] trong việc đem âm nhạc, phim ảnh ra thế giới. Cụ thể như duy trì hoạt động, đồng thời tạo điều kiện cho nhiều nhà báo nước ngoài tới thăm các đơn vị sản xuất Anime, tổ chức các cuộc trưng bày, giới thiệu về Anime và Manga, tổ chức liên hoan phim Nhật Bản ở một số nước trên thế giới.
Sức mạnh văn hóa có từ những chính sách đúng đắn
Du lịch cũng được coi là một phần không thể thiếu trong chiến dịch quảng bá văn hóa Nhật Bản. Để tiến hành xúc tiến du lịch sâu và rộng, Nhật Bản đã tham gia hầu hết các hội chợ quốc tế về du lịch như: ITE Hồng Kông [Trung Quốc], KOTFA Hàn Quốc, ITF Đài Loan [Trung Quốc], NAS – TAS Travel [Singapore]…
Bên cạnh đó, Tổng cục Du lịch Nhật Bản [JNTO] đã thiết lập mối quan hệ với nhiều cơ quan báo chí, truyền hình nước ngoài nhằm hỗ trợ quảng bá du lịch, đồng thời cho ra mắt nhiều ấm phẩm giới thiệu về Nhật Bản như: Your Guide To Japan [tiếng Anh, Pháp, Đức, Nga, Trung Quốc…] Japan Images & Reflections [tiếng Anh, tiếng Pháp], Your Traveling Companion [tiếng Anh, tiếng Trung]…
Coi văn hóa ẩm thực như một lực hấp dẫn của du lịch tại các hội chợ xúc tiến, JNTO tổ chức giới thiệu văn hóa ẩm thực đặc trưng của Nhật Bản như trà đạo, Sushi, Shasimi và sản xuất các clip phim tài liệu về các món ăn Nhật truyền thống…
Chính những nỗ lực miệt mài đưa giá trị truyền thống vào các sản phẩm văn hóa nhằm quảng bá rộng hơn về hình ảnh đất nước Mặt trời mọc vươn lên mạnh mẽ sau chiến tranh, Nhật Bản đã mang đến bạn bè cái nhìn mới mẻ, năng động, hiện đại nhưng vẫn giữ cho mình một bản sắc riêng không trộn lẫn.
Có thể nói, việc lấy văn hóa truyền thống làm cốt lõi phát triển chính là cách để Nhật Bản trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành một trong những cường quốc trên thế giới.
Manga là từ được dùng để chỉ các thể loại truyện tranh bắt nguồn từ Nhật Bản, còn Anime là phim hoạt hình, có thể được chuyển thể từ Manga hoặc có cốt truyện riêng theo phong cách Nhật Bản. Anime và Manga nói chung để chỉ một phong cách nghệ thuật đặc trưng bắt nguồn từ Nhật Bản, được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nhưng thường được dùng để nói về hai thể loại trên.
Có một nền văn hóa manga/anime
Truyện tranh [manga] và phim hoạt hình [anime] là một ngành công nghiệp mang về cho nước Nhật nhiều tỷ dollar hằng năm và là một phần quan trọng trong nền văn hóa Nhật Bản đương đại. Manga/anime đã mang hình ảnh của nước Nhật đi khắp thế giới qua Songoku, Doraemon, Pokemon hay gần đây hơn là Luffy và Naruto. Mỗi tuần ở Nhật có hàng tá tạp chí truyện tranh được xuất bản trong đó nổi bật là Shounen Jump hay Magazine Special còn anime được phát trên khắp các kênh sóng với rating còn cao hơn các bộ phim truyền hình thông thường. Một số bộ phim của Studio Ghibli còn đem về doanh thu chiếu rạp trên 100 triệu dollar và dành nhiều giải thưởng danh giá.
Anime và Manga có 1 lực lượng fan hâm mộ cuồng nhiệt đông đảo trên toàn thế giới và họ được gọi chung là Otaku. Các hoạt động dành cho Otaku rất đa dạng, nổi bật nhất là 3 sự kiện lớn: Comiket, Otakon và Anime Expo. Comiket là hội chợ quốc tế chuyên về Anime và Manga lớn được tổ chức 2 lần/năm ở Nhật với số gian hàng trưng bày trên 20.000. Otakon cũng là 1 lễ hội cho các Otaku được tổ chức tại thành phố Baltimore, bang
Ở Nhật bạn có thể bắt gặp phong cách vẽ 2D của manga/anime ở khắp nơi: từ những tờ rơi giới thiệu đến những banner treo trên tàu điện hay video quảng cáo trên truyền hình; manga cũng được đặt tại ghế chờ của các phòng khám hay tiệm cắt tóc. Bạn cũng sẽ dễ dàng nhìn thấy hình ảnh của các nhân vật manga/anime được hóa trang bới các otaku ở Akihabara, Shinjuku, Harajuku hay nhiều con phố khác ở khắp nước Nhật. Những mangaka [họa sĩ vẽ manga] cũng được người Nhật kính trọng và gọi là sensei [tiên sinh] như nhà văn, thầy giáo hay bác sĩ. Ngoài ra người ta cũng xây dựng cả một viện bảo tàng lớn ở Kyoto chỉ để triển lãm về văn hóa manga đặc sắc của nước Nhật. Manga được coi như là trái tim của văn hóa đại chúng Nhật Bản bao gồm: manga, anime, phim chuyển thể, game, cosplay,…
Ở Việt Nam, manga được du nhập vào giữa những năm 90 và mau chóng được giới trẻ ưa chuộng; hiếm có người nào thuộc thế hệ 8x và 9x lại không biết đến những Doraemon thân thiện, thám tử Conan thông minh bản lĩnh hay quái kiệt sân cỏ Jindo nghịch ngợm và giỏi võ. Anime được biết đến sau nhưng sớm cũng với manga trở thành “tuổi thơ dữ dội” của giới trẻ: các cô gái thì say mê theo dõi “Thủy thủ mặt trăng”, các chàng trai mải mê tranh luận về sức mạnh của từng chú Pokemon, các em nhỏ thì phiêu lưu cũng những câu chuyện của nhóm bạn Nobita với chú mèo máy Doraemon. Với nhiều người, hình ảnh đầu tiên của nước Nhật trong mắt họ chính là những nét vẽ 2D đặc trưng của manga và anime. Tình yêu với nước Nhật cũng được nuôi dưỡng từ những thước phim hoạt hình, từ những trang truyện tranh gắn liền với tuổi thơ.
Học được gì qua truyện tranh và phim hoạt hình Nhật Bản?
Một trong những điểm đặc sắc của manga/anime là khối lượng kiến thức đa dạng và phong phú. Phần nội dung của manga/anime được đánh giá còn quan trọng hơn cả phần hình ảnh nên các họa sĩ phải đọc rất nhiều tư liệu để có thể xây dựng những cốt truyện hợp lý và hấp dẫn. Mỗi bộ manga thường gắn với một chủ đề hoặc một nghề nghiệp cụ thể nên bạn đọc có thể thu thập được nhiều kiến thức chuyên môn từ manga/anime mộ cách dễ hiểu và sinh động hơn nhiều cách nghe giảng thụ động ở trường học. Ví dụ các truyện tranh trinh thám như Conan hay Kindaichi cung cấp rất nhiều kiến thức về khoa học và hình sự. Các bộ truyện của Adachi Mitsuru miêu tả rất chi tiết các kiến thức về thể thao như bóng chày, boxing hay bơi lội. “Bác sĩ quái dị” thì cung cấp nhiều thông tin y học bổ ích. Truyện tranh không thể thay thế sách giáo khoa nhưng nó giúp cho những kiến thức chuyên môn gần gũi hơn và giúp người đọc có hứng thú hơn với việc tìm hiểu kiến thức.
Người Nhật cũng dùng manga/anime để giúp thế hệ trẻ có thêm tình yêu với lịch sử và văn hóa Nhật Bản. “Rurouni Kenshin”, “Kaze Hikaru”, … giúp cho thanh niên Nhật Bản quan tâm hơn đến những sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước qua những câu chuyện dã sử sinh động và hấp dẫn. Những người anh hùng được 2D hóa như Okita Souji, Date Masamune hay Sanada Yukimura cũng trở nên gần gũi và thú vị hơn. Bên cạnh đõ manga/anime cũng giới thiệu những nét đẹp văn hóa đặc trưng của Nhật như ẩm thực [“Vua bếp Soma”], ninja [“Ninja Hattori”], võ thuật [“Teppi”, “Cậu bé giỏi võ”],… Tình yêu đất nước được xây dựng ngay từ tình yêu đối với văn hóa lịch sử của dân tộc. Với nền văn hóa đặc sắc và lịch sử lâu đời, người Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi cách người Nhật nuôi dưỡng tình yêu văn hóa, lịch sử dân tộc của giới trẻ từ những trang truyện tranh [“Thần đồng Đất Việt” là một ví dụ tiêu biểu và tích cực].
Những thông điệp sâu sắc thông qua những câu chuyện thú vị
Có rất nhiều bộ truyện tranh và phim hoạt hình mang đến những thông điệp sâu sắc qua những cách thể hiện tự nhiên gần gũi mà không hề giáo điều hay cứng nhắc như những bài giảng đạo đức thông thường. Trong Doraemon, nhân vật chính Nobita là một cậu nhóc có tất cả các khuyết diểm của một đứa trẻ bình thường, thông qua những câu chuyện thú vị xung quanh việc Nobita vòi vĩnh bảo bối của Doraemon để giúp mình gian lận thi cử hay chơi nổi với bạn bè , tác giá khiến các độc giả nhỏ tuổi tự biết phê phán những thói xấu của Nobita, bài học đạo đức cho trẻ nhỏ được trình bày một cách hài hước thú vị và dễ thấm.
Những câu chuyện hài hước dở khóc dở cười về gia đình cậu bé hiếu động Shin-chan lại là một ví dụ khác. Shin-chan có thể quấy phá và đôi khi hành động và suy nghĩ không phù hợp với lứa tuổi của mình nhưng lại có thể khóc như mưa khi chị diễn viên hàng xóm thường bị cậu trêu chọc chuyển đi hay bảo vệ bạn bè khi bị bắt nạt. Bố của Shin thỉnh thoảng cũng thích tán tỉnh các cô gái trẻ đẹp giống như con trai mình nhưng thực ra lại luôn làm việc vất vả để chăm lo cho vợ và 2 đứa con. Mẹ của Shin tuy là một bà nội trợ đồng bóng và vụng về nhưng lại là người luôn chăm sóc thương yêu chồng con bằng cả trái tim. Tình cảm gia đình ấm áp hiện ra sau những câu chuyện cười vui vẻ.
Những thầy giáo đặc biệt như Onizuka[GTO] hay Hachisuka Goro[Hammer Session] khiến cho những câu chuyện học đường trở nên thú vị hơn. Thầy giáo xuất thân yankee Onizuka tuy không có kiến thức sư phạm nhưng lại luôn lo lắng và bảo vệ cho học sinh bằng cả trái tím. Với phong cách ngông cuồng của mình,Onizuka tuyên chiến với những thế lực bạo lực học đường, không nể nang những học sinh cậy thế “con ông cháu cha” hoành hành trong trường học, đem lại công bằng cho mọi học sinh. Hachisuka Goro thì là một tên tội phạm lừa đảo vì một chuyện tình cờ mà trở thành thầy giáo tại một trường cấp 3 với lũ học sinh được coi như là hư đốn hết thuốc chữa. Hachisuka dùng những chiêu thức lừa đảo độc đáo của mình để đưa ra các “bài học chấn động” cho cả học sinh lẫn phụ huynh của mình để giúp những đứa trẻ tìm lại được nụ cười cả ở trường học cả ở nhà. Cả Onizuka và Hachisuka đều chỉ cho chúng ta biết: trẻ con hư là do lỗi của người lớn và gia đình là chỗ dựa quan trọng nhất đối với bất cứ ai, nhiệm vụ quan trọng nhất đối với người thầy là giáo dục tâm hồn cho học sinh chứ không phải chỉ dạy cho chúng cách vượt qua các kì thi hay trở thành những kẻ có địa vị cao trong xã hội mà thấp hèn về nhân cách.
Và còn rất nhiều thông điệp cảm động khác xuất hiện rất nhẹ nhàng và cảm động trong manga/anime. Đó là bài học y đức của bác sĩ Black Jack, là bài học về tư cách một võ sĩ và một con người ngay thẳng của Rurouni Kenshin, là bài học về tình anh em sâu sắc của Katchan và Tatchan [Touch], là bài học về tình yêu thiên nhiên và môi trường trong Mononoke-hime, là bài học về tình yêu và sự trưởng thành trong Only Yesterday, … Những bài học ấy sẽ giúp giới trẻ hoàn thiện nhân cách và trở thành những người có ích và biết hi sinh vì người khác.
Bệ phóng cho trí tưởng tượng và ước mơ
Nhiều cầu thủ Nhật nối danh ở Châu Âu như Nakata Hidetoshi cho biết tình yêu bóng đá của họ xuất phát từ bộ truyện tranh “Captain Tsubasa”. Nhiều bộ truyện tranh hay phim hoạt hình khác cũng là cảm hứng cho các cậu bé, cô bé tuổi teen định hướng tương lai của mình hoặc phát huy trí tưởng tượng của họ. Những nhân vật truyện tranh sở hữu đam mê và nhiệt huyết và đạt được thành công bằng nỗ lực của bản thân chính là hình tượng để giới trẻ tự tin lựa chọn con đường phía trước . Bên cạnh đó truyện tranh và phim hoạt hình mang lại những hình ảnh mà cuộc sống thức tế không mang lại cho bạn được, khiến cho trí tưởng tượng của người đọc bay bổng, tăng thêm sức sáng tạo cả về tư duy hình tượng lẫn tư duy khoa học. Ví dụ những bảo bối thần kỳ cho Doraemon chính là nguồn cảm hứng cho các nhà khoa học của thế giới tương lai.
Những điều cần lưu ý
Manga/anime dành cho các đối tượng thuộc nhiều lứa tuổi khác nhau nên bạn đọc nên cân nhắc chọn những tác phẩm phù hợp với lứa tuổi của mình. Và các bậc phụ huynh cũng nên cẩn thận trước một số tác phẩm manga/anime phục vụ cho một nhóm đối tượng nhất định [mà thường bị xã hội coi là bệnh hoạn, biến thái]. Ngoài ra cũng không nên biến mình thành một Otaku chỉ biết cắm đầu vào thế giới ảo 2D mà dẫn tới việc xa lạ với thế giới thực bên ngoài như tình trạng của một bộ phận thanh niên Nhật Bản bây giờ. Hãy nhớ rằng, manga/anime là một phương tiện giải trí thú vị và bổ ích và chúng ta nên biết cách học hỏi từ những điểm tốt đẹp của chúng như học tiếng Nhật qua Anime để giúp cho cuộc sống thực của mình vui vẻ và ý nghĩa hơn.
Nguồn tin tổng hợp