Tại hội thảo Góp ý quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam [VUSTA] tổ chức, TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA nhận định "Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường hàng không có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất tại khu vực châu Á. Trong vòng 10 năm gần đây, thị trường vận tải hàng không có sự phát triển mạnh luôn duy trì mức hai con số với mức tăng trưởng trung bình đạt 16,5%".
RÀ SOÁT, ĐIỀU CHỈNH LẠI QUY HOẠCH
Mạng cảng hàng không, sân bay nước ta hiện có 22 cảng hàng không, sân bay, trong đó có 9 cảng hàng không quốc tế và 13 cảng hàng không nội địa, tổng diện tích hơn 12.400 ha, đóng góp tích cực trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước nói chung và từng vùng miền nói riêng. Ngày 23/2/2018, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 236/QĐ-TTg [QĐ 236] phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển giao thông vận tải hàng không, xác định đến năm 2030 quy hoạch tổng cộng 28 cảng hàng không, sân bay.
Đây là cơ sở quan trọng để ngành hàng không phát triển và các cảng hàng không, sân bay đã và đang được đầu tư, nâng cấp theo đúng quy mô được xác định, đáp ứng nhu cầu vận tải hàng không và nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng.
Vùng thành phố Hồ Chí Minh với cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất và cảng hàng không quốc tế Long Thành với tổng công suất khoảng 170 triệu khách/năm. Các cảng hàng không đều có vai trò quan trọng về kinh tế và quốc phòng, ngoài việc là cửa ngõ thúc đẩy phát triển kinh tế, còn bảo đảm tốt nhiệm vụ an ninh quốc phòng, những hoạt động khẩn cấp như phòng chống dịch bệnh, thiên tai... Tầm nhìn của quy hoạch cấp quốc gia đến năm 2050, vì vậy, Quyết định 236 cần rà soát lại cho phù hợp.
KHÔNG PHÁT TRIỂN Ồ ẠT, THIẾU HỢP LÝ
Thứ trưởng Lê Anh Tuấn cho biết, theo dự báo, giai đoạn 2020-2030, tốc độ tăng trưởng vận tải hành khách sẽ đạt 7,5-8,5%/năm. Năm 2031-2050, tốc độ tăng trưởng vận tải hành khách sẽ đạt 4,2-5%, vận tải hàng hóa 4,7-5,7%/năm. Do đó, tư vấn đã đưa ra đề xuất giai đoạn 2021-2030 sẽ có 26 cảng hàng không, bao gồm 13 cảng hàng không quốc tế, 13 cảng hàng không nội địa, với tổng công suất thiết kế khoảng 654,5 triệu khách/năm. Đến năm 2050, sẽ bổ sung thêm 4 cảng hàng không gồm: Lai Châu, Nà Sản, Cao Bằng và quy hoạch thêm cảng hàng không thứ 2 cho vùng Thủ đô, vị trí sẽ được nghiên cứu, xác định cụ thể sau năm 2040.
Đối với các cảng hàng không mới, căn cứ tính toán hiệu quả kinh tế, kinh nghiệm quốc tế, tư vấn đưa ra 6 tiêu chí chính, bao gồm 22 tiêu chí chi tiết về sự cần thiết và mức độ khả thi đối với cảng hàng không mới. Cụ thể, về nhu cầu sản lượng; kinh tế-xã hội như tăng GDP, việc làm, thúc đẩy du lịch; an ninh quốc phòng về chiến lược, dự phòng chiến lược; khẩn nguy cứu trợ; điều kiện tự nhiên như vùng trời, tĩnh không, thời tiết, đất đai; cự ly bố trí như cự ly tới đô thị trung tâm, cự ly tới cảng hàng không lân cận.
Sau một thời gian ngắn lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương về dự thảo quy hoạch nêu trên, Bộ Giao thông vận tải nhận được khá nhiều đề xuất xây dựng sân bay. Tỉnh nào chưa có thì đề xuất bổ sung quy hoạch, tỉnh đã có vẫn tiếp tục đề nghị nâng cấp, chuyển thành cảng hàng không quốc tế. Trong bối cảnh ngành hàng không đang gánh chịu hàng loạt tác động tiêu cực từ đại dịch Covid-19, đề xuất của nhiều địa phương đã gây ra nhiều tranh luận.
Theo đó, Uỷ ban nhân dân tỉnh Ninh Bình đề xuất Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu, bổ sung sân bay tại huyện Kim Sơn hoặc huyện Yên Khánh, chưa xác định được vị trí cụ thể. Trong khi khu vực này nằm rất gần, chỉ cách cảng hàng không quốc tế Nội Bài 120km và 90km so với cảng hàng không Thọ Xuân, Thanh Hóa. Bắc Giang đề xuất chuyển sân bay quân sự Kép thành sân bay lưỡng dụng, sử dụng cho cả mục đích dân sự tại vị trí xã Hương Lạc, Lạng Giang, để thu hút đầu tư.
Tương tự, tỉnh Ninh Thuận đề xuất quy hoạch sân bay Thành Sơn, ở Tp.Phan Rang kết hợp phục vụ quân sự và dân dụng để tận dụng cơ sở hạ tầng có sẵn. Hà Giang cũng muốn xây sân bay tại huyện Bắc Quang. Hàng loạt địa phương đều đề nghị bổ sung sân bay của tỉnh vào quy hoạch, với lý do tạo bước đột phá làm động lực phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng. Ngoài ra, một số tỉnh đã có sân bay cũng đề xuất chuyển thành cảng hàng không quốc tế như Liên Khương [Đà Lạt], Buôn Ma Thuột [Đắk Lắk], Phù Cát [Bình Định], Tuy Hòa [Phú Yên]...
Dù ủng hộ việc ra đời các sân bay nhỏ là nhằm hỗ trợ cho phát triển kinh tế-xã hội của địa phương và của vùng nhưng theo TS. Trần Quang Châu, Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ hàng không Việt Nam, nếu tính chi li, việc xin xây dựng và phát triển ồ ạt các sân bay hiện nay là chưa hợp lý, nhiều địa phương đề nghị mở sân bay là không phù hợp.
Theo TS. Châu, quy hoạch phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc cần dựa trên rất nhiều yếu tố như xác định nhu cầu hành khách, nhu cầu vận tải, xác định quy mô, mạng đường bay khai thác của hệ thống cảng hàng không, sân bay. Xác định quy hoạch phát triển đối với từng cảng hàng không, sân bay, khả năng trung chuyển... Quy hoạch hàng không không chỉ tính đến hiệu quả kinh tế-xã hội, mà còn phải tính đến sự phù hợp giữa hàng không dân dụng và hàng không quân sự, đảm bảo an ninh hàng không và an ninh quốc phòng.
Vì vậy, "việc xây dựng quy hoạch cảng hàng không, sân bay phải có sự đồng bộ tổng thể quy hoạch của ngành giao thông vận tải, góp phần phát triển kinh tế-xã hội nói chung. Quỹ đất dành cho sự phát triển hệ thống sân bay sẽ rất hạn chế và bị động để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành hàng không Việt Nam trong tương lai gần", ông Châu nhận định.
Hoàn thiện Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch sân bay Việt Nam thời kỳ 2021 – 2030
Vẫn còn nhiều nội dung cần phải chỉnh sửa trong Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không toàn quốc giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050.
| Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất sẽ xây dựng Nhà ga T3 để nâng công suất toàn cảng lên 50 triệu khách/năm |
Bộ GTVT vừa có công văn đề nghị Cục Hàng không Việt Nam khẩn trương hoàn thiện Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050.
Cụ thể, Bộ GTVT yêu cầu Cục Hàng không Việt Nam chỉ đạo Tư vấn rà soát, tính toán cụ thể [kinh tế, xã hội, du lịch,…] để có cơ sở xác định chính xác số liệu dự báo; đồng thời, Tư vấn cần đánh giá cụ thể tiềm năng, lợi thế, cơ hội cạnh tranh, những hạn chế giữa hàng không với các phương thức vận tải khác như đường bộ, đường sắt để đưa ra số liệu dự báo đảm bảo tin cậy, chính xác.
Về điều chỉnh thời điểm đầu tư một số cảng hàng hàng không, Bộ GTVT đề nghị Cục Hàng không Việt Nam chỉ đạo Tư vấn cần phân tích cụ thể nhu cầu vận tải, sự phát triển kinh tế - xã hội và so sánh khả năng phục vụ giữa các phương thức vận tải để chứng minh việc điều chỉnh thời điểm đầu tư các cảng hàng không cho phù hợp, đặc biệt là cảng hàng không Nà Sản và cảng hàng hàng không Lai Châu.
Cục Hàng không Việt Nam cũng sẽ phải làm rõ một số vấn đề tại Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050, trong đó có khái niệm “quốc tế cửa ngõ”; trung tâm Logistics và thành phố sân bay; việc phát triển các phương thức vận tải kết nối với các cảng hàng không có nhu cầu giao thông lớn như: Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng.
Trước đó, vào ngày 16/11/2020, Bộ GTVT] đã nghe Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Tại Báo cáo cuối kỳ Quy hoạch phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Cục Hàng không Việt Nam đề xuất đến năm 2030, cả nước sẽ có 26 cảng hàng không, bao gồm: 14 cảng hàng không quốc tế, 12 cảng hàng không nội địa.
Trong đó, 5 cảng hàng không quốc tế cửa ngõ gồm: Nội Bài, Đà Nẵng, Cam Ranh, Tân Sơn Nhất, Long Thành;
So với mạng cảng hàng không toàn quốc theo Quyết định số 236/QĐ-TTg ngày 23/2/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt quy hoạch phát triển GTVT hàng không giai đoạn đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030, hệ thống cảng hàng không toàn quốc trong quy hoạch lần này giảm từ 28 xuống còn 26, trong đó 2 cảng hàng không gồm Nà Sản, Lai Châu được đề xuất quy hoạch xây dựng trong giai đoạn sau năm 2030.
Trong định hướng đến năm 2050, số lượng các cảng hàng không trong cảng nước sẽ gồm 30 cảng hàng không, bao gồm: 15 cảng hàng không quốc tế, 15 cảng hàng không nội địa, trong đó Cảng hàng không thứ 2 cho Vùng Thủ đô sẽ được nghiên cứu vị trí khi có nhu cầu, dự kiến vào năm 2040.
So với giai đoạn đến năm 2030, hệ thống cảng hàng không toàn quốc được bổ sung thêm 4 cảng hàng không gồm: Nà Sản, Lai Châu, Cao Bằng và Cảng hàng không thứ 2 cho Vùng Thủ đô sẽ được nghiên cứu vị trí khi có nhu cầu, dự kiến vào năm 2040].
Cục Hàng không Việt Nam đề xuất 4 dự án ưu tiên đầu tư trong giai đoạn đến năm 2030 gồm: Xây dựng cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1, công suất 25 triệu khách/năm, từng bước triển khai giai đoạn 2 công suất 50 triệu hàng khách/năm; xây dựng Nhà ga T3 cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất để nâng công suất toàn cảng lên 50 triệu khách/năm; mở rộng cảng hàng không quốc tế Nội Bài xây dựng ga T3 và khu bay phía Nam để đạt công suất 60 triệu hàng không/năm; mở rộng cảng hàng không quốc tế Đà Nẵng và cảng hàng không quốc tế Cam Ranh đạt công suất lên 25 triệu khách/năm.
Ước tính chi phí đầu tư giai đoạn 2020 - 2030 khoảng 365.100 tỷ đồng; uớc tính chi phí đầu tư giai đoạn 2030 - 2050 khoảng 866.360 tỷ đồng. Nguồn vốn thực hiện quy hoạch được huy động tổng hợp các nguồn lực đầu tư khác nhau như: vốn vay ODA, nguồn vốn ngân sách, vốn vay thương mại từ các tổ chức tài chính, vốn từ xã hội hóa đầu tư theo hình thức PPP.