Mùa hè đã đến, những cơn mừa ngày một lớn và kéo theo là những trận giông sét dữ dội. Và sau đây chúng tôi sẽ giúp bạn giải thích rõ hơn về sự nguy hiểm của việc đi xe máy trong lúc trời giông sét và cách phương pháp sơ cứu tạm thời.
Trong khi bạn đang đi giữa thành phố với nhà cửa san sát bạn vẫn có thể bị sét đánh trúng vì thực tế lúc này bạn vẫn đang đi ngoài trời. Khi trời xảy ra dông, biện pháp tránh sét tốt nhất là nên ở nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là tòa nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét đã được kiểm định.
Trong trường hợp bất khả kháng, nếu ở trong thành phố thì nên đi men bên dưới những nhà cao tầng vì sét bao giờ cũng đánh những vật ở vị trí cao nhất. Đừng bao giờ để mình ở vị trí cao nhất. Đặc biệt tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa. Phần tiếp xúc của người với mặt đất càng ít càng tốt. Tuyệt đối không đứng gần những vật có chiều cao như: cây cao trơ trọi, cột thu lôi, cột ăng-ten, cột điện, cột cờ, tháp đài truyền hình, truyền thanh; không đi đứng gần bờ biển, bờ hồ, bờ sông, bờ suối, kênh mương và nơi đất ẩm ướt; không đứng gần hoặc chạm vào vật dẫn điện như: dây điện, dây ăng-ten truyền hình, ống nước, ống khói, hàng rào kẽm gai, thép; không tụ tập nhau ngoài trời mưa; không gọi và nghe điện thoại, kể cả điện thoại di động… vì đây là đối tượng “ưa thích” của sét. Nếu ở giữa nơi trống trải, không có chỗ trú ẩn thì phải ngồi xuống, chụm hai chân sát nhau để tránh điện áp bước. Tránh xa các vật bằng kim loại như xe máy, xe đạp, xe hơi, cuốc, xẻng, dao… vì chúng là vật nhiễm điện nên là đối tượng của sét. Tránh xa sông suối, hồ bơi vì nước là môi trường dẫn điện tốt. Không được tập trung đông người cùng một chỗ vì sẽ tạo thành khối dẫn điện tương hỗ lớn, sẽ là đối tượng của phóng điện sét. Tốt nhất nên ngồi trên vật cách điện như gỗ, cao su, nhựa, ni lông…
Nếu đang ở trong nhà: Không sử dụng điện thoại hoặc bất kỳ thiết bị điện nào vì sét có thể đi theo đường dây bên ngoài để vào thiết bị và gây giật. Rút tất cả các chấu điện ra khỏi ổ cắm, gỡ ăng-ten ra khỏi tivi và nối vào cọc thép chôn sâu trong đất. Nếu để đầu nối lơ lửng thì khi sét đánh vào ăng- ten, toàn bộ năng lượng sét sẽ tạo thành tia lửa điện rất mạnh phóng vào các vật xung quanh gây cháy nổ. Không dùng vòi sen tắm, lau chùi trong nhà; không nằm trên nền nhà, tắt máy lạnh, tránh xa các cửa sổ vì khung cửa bằng kim loại có thể bị nhiễm điện, kính cửa sổ có thể bị vỡ do áp suất của tiếng sấm ở gần.
Phương pháp sơ cấp cứu
Người bị sét đánh thường chết ngay tức khắc, nhưng cũng có trường hợp nhẹ, có thể thoát chết. Biểu hiện lâm sàng của người bị sét đánh giống như bị điện giật. Người bị sét đánh cần được cấp cứu ngay tức khắc. Tìm những nơi bị gãy xương, không di dời nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống và tìm cách nhanh nhất để nhân viên y tế đến. Khi nạn nhân tỉnh lại, cần đưa ngay đến bệnh viện để tiếp tục theo dõi.
Nếu nạn nhân bị ngất phải thực hiện cứu chữa bằng phương pháp hà hơi thổi ngạt, kết hợp xoa bóp tim ngoài lồng ngực. Phải thực hiện tốt phương châm “Nhanh chóng, tại chỗ, kiên trì, liên tục, đúng phương pháp”. Sau đây là hà hơi thổi ngạt kết hợp xoa bóp tim ngoài lồng ngực
Để nạn nhân nằm ngửa, nới rộng quần, áo, thắt lưng, moi rớt rãi trong mồm nạn nhân ra, đặt đầu nạn nhân hơi ngửa ra phía sau. Người cứu đứng [hoặc quỳ] bên cạnh nạn nhân, đặt chéo 2 bàn tay lên ngực trái [vị trí của tim] rồi dùng cả sức mạnh thân người ấn nhanh, mạnh, làm lồng ngực nạn nhân bị nén xuống 3- 4 cm. Sau khoảng 1/3 giây thì buông tay ra để lồng ngực nạn nhân trở lại bình thường. Làm như vậy khoảng 60 lần/phút.
Đồng thời với động tác ép tim, phải có người thứ hai để hà hơi. Tốt nhất nếu có miếng gạc, hoặc khăn mùi soa đặt lên mồm nạn nhân, người cứu ngồi bên cạnh đầu, lấy một tay bịt mũi nạn nhân, một tay giữ cho mồm nạn nhân há ra, hít thật mạnh để lấy nhiều không khí vào phổi rồi ghì sát mồm vào mồm nạn nhân mà thổi cho lồng ngực phồng lên và hà hơi thật mạnh
Phải kết hợp 2 động tác nhịp nhàng với nhau, nếu không, động tác này sẽ phản lại động tác kia. Cách phối hợp, cứ thổi ngạt 1 lần thì làm động tác xoa bóp [ép] tim 4 nhịp [phù hợp với mỗi nhịp thở khoảng 4 giây và mỗi nhịp đập của tim là 1 giây]. Làm liên tục cho đến khi nạn nhân tự thở được hoặc có ý kiến của y, bác sỹ mới thôi. Nếu chỉ có một người cứu thì có thể làm như sau, lần lượt thay đổi các động tác, cứ 2- 3 lần thổi ngạt thì lại chuyển sang 4- 6 lần ấn vào lồng ngực.
Nhiều người bị sét đánh chết khi đi, đứng ở khu vực cánh đồng. [Ảnh minh họa]
Trong thời gian vừa qua, nhiều địa phương đã ghi nhận thông tin có người bị sét đánh chết khi đang đi ngoài đường. Gần đây nhất là vụ việc xảy ra ở tỉnh Nghệ An. Theo đó, chiều ngày 27/5, chị Nguyễn Thị Thảo [43 tuổi, xã Thanh Tiên, huyện Thanh Chương] cùng gia đình đi gặt lúa ở cánh đồng thuộc xóm 10, xã Thanh Tiên thì gặp trời mưa giông. Chị Thảo cùng mọi người nhanh chóng trở về nhà, nhưng khi đang đi trên đường thì chị bị sét đánh trúng chết tại chỗ.
Trước đó, ở tỉnh Điện Biên, anh Lò Văn Chung [31 tuổi, xã Thanh Luông, huyện Điện Biên] cũng là nạn nhân xấu số bị sét đánh chết khi đang gặt lúa trên đồng.
Không chỉ với người đi bộ, người điều khiển xe gắn máy cũng có thể là đối tượng gặp nguy hiểm khi đang đi ở ngoài trời có sấm sét. Vụ việc xảy ra ở Nghệ An hơn một năm về trước là một ví dụ. Vào chiều ngày 25/4, ông Nguyễn Trọng Hoạt [SN 1957, Hà Tĩnh] chở bà Dương Thị Thủy [SN 1968, Hà Tĩnh] trên xe gắn máy theo hướng từ Nghệ An về Hà Tĩnh. Khi hai người đi đến địa điểm tiếp giáp giữa xã Trường Sơn và xã Nam Kim [huyện Nam Đình, tỉnh Nghệ An] thì bị sét đánh tử vong. Từ thực tế các vụ sét đánh chết người ở ngoài đường cho thấy nguyên nhân chủ yếu là do nạn nhân đang đi ở khu vực cánh đồng [khi đó, người là vị trí cao nhất] hoặc do người đi đường lưu thông gần đến nơi có các đường dây điện, dây cáp… Để phòng tránh khả năng bị sét đánh ở ngoài đường, người đi đường cần chú ý những điều sau:
Hiểu biết về sét
Theo thống kê, sét đánh thẳng là nguy hiểm nhất, cứ 10 người bị sét đánh thẳng thì 8 người chết. Sét đánh tiếp xúc hay tạt ngang cũng rất nguy hiểm. Khi sét đánh xuống cây, một tia sét có thể giết chết ngay vài người xung quanh. Độ nguy hiểm phụ thuộc vào bản chất của vật bị sét đánh và vị trí tương đối với nạn nhân. Trong một số trường hợp, năng lượng tia sét không tiêu tán ngay tại chỗ mà truyền theo mặt đất và khi nạn nhân đứng trên đường truyền đó có thể bị liệt...
Trong thực tế, sét lan truyền xuất hiện khi nạn nhân nói chuyện điện thoại bàn [có dây dẫn], cầm vào các dây cáp, dây ăng- ten dẫn từ ngoài vào. Sét có thể gây thương tích cho con người bằng nhiều cách như đánh thẳng vào vị trí nạn nhân từ trên đám mây xuống; khi nạn nhân đứng cạnh vật bị sét đánh… Khi bị sét đánh, người thường bị cháy, bỏng, tổn hại hệ thần kinh, gãy xương, mất thính giác, thị giác, hay trí nhớ. Thông thường sét đánh vào những vật cao nhất so với xung quanh. Khi người dân đi làm đồng, gần như người dân là vật cao nhất, do vậy dễ bị sét đánh. Nếu người dân lại chọn tránh sét ở dưới gốc cây cũng rất nguy hiểm, bởi sét dễ đánh vào cây [vật cao nhất] và tạt ngang hay lan truyền sang người ở gần.
Hạn chế ra đường khi trời có mưa giông
Vào mùa mưa bão, bạn nên thường nghe dự báo thời tiết để sắp xếp thời gian, tránh ra đường vào thời điểm theo dự báo là có mưa giông, sấm chớp. Nếu như đang ở nhà, thấy ngoài trời đang đổ mưa giông, bạn nên không ra ngoài đường khi không thực sự quá cần thiết.Nhận biết vị trí sét đánh
Tìm chỗ trú an toàn
Khi bạn thấy hiện tượng mây giông thì tốt nhất nên về nhanh, tránh sét ở các công trình an toàn, nơi đã lắp đặt hệ thống chống sét. Nếu không thể về kịp các vị trí an toàn, tuyệt đối không trú mưa dưới tán cây, nơi gần cột điện, đường dây diện, dây cáp, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật cao, vật dụng kim loại như xe đạp, xe máy, hàng rào sắt.., tránh đi vào khu vực cánh đồng. Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh. Ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương. Đặc biệt, không đứng thành nhóm người gần nhau.Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.
Khi thấy điều kiện thời tiết nguy hiểm, bạn không nên gắng đi về đến tận nhà, mà cần tìm chỗ trú mưa gần nhất an toàn ở trên đường.
Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hoả, ô tô, ...nếu không thò người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn. Ngược lại đối vơi các ô tô, tàu thuỷ để hở hay không có vỏ bọc kim loại thì lại nguy hiểm. Sau khi nghe thấy tiếng sét tầm 30 phút thì bạn có thể đi tiếp trên đường bình thường.
* Thông tin bài viết tham khảo từ trang web của Phòng Vật lý khí quyển, Viện Vật lý Địa cầu, Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia.