Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Đặng Thị Ngọc Chương - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Các chất dinh dưỡng như glucose, protein và chất béo khi được truyền trực tiếp vào máu qua đường tĩnh mạch gọi là nuôi ăn tĩnh mạch. Đây là cách thức nuôi dưỡng thay thế ở những trẻ sơ sinh non tháng do hệ tiêu hóa chưa trưởng thành hay đang mắc bệnh nặng.
Nhiều trẻ sơ sinh khi chào đời vì một lý do nào đó như sinh non tháng, đang có các bệnh lý bẩm sinh hay mắc phải với mức độ nặng mà không thể đảm bảo có đủ dinh dưỡng bằng đường tiêu hóa thông thường sẽ được hỗ trợ nuôi ăn qua đường tĩnh mạch.
Dinh dưỡng toàn phần qua đường tĩnh mạch là một phương pháp cho ăn mà không can thiệp trên đường tiêu hóa. Chất lỏng dinh dưỡng sẽ được truyền trực tiếp vào tĩnh mạch để cung cấp hầu hết các chất dinh dưỡng và năng lượng mà cơ thể cần phù hợp với tình trạng và các đặc điểm bệnh lý của trẻ. Lúc này, các mục tiêu của nuôi ăn qua đường tĩnh mạch là nhằm thúc đẩy chuyển hóa các sản phẩm nitơ nhưng vẫn tiết kiệm được protein, cung cấp năng lượng cho các quá trình trao đổi chất và đảm bảo khả năng tăng trưởng trong giai đoạn sau.
Tuy nhiên, phương pháp này chỉ được sử dụng khi trẻ không thể nhận được thức ăn đầy đủ qua đường miệng và sẽ được xem xét chấm dứt khi không còn chỉ định.
Hình ảnh trẻ sinh non được nằm trong lồng ấp
- Trẻ sinh non dưới 1500 gam lúc sinh là có chống chỉ định cho ăn qua đường ruột do nguy cơ viêm ruột hoại tử.
- Trẻ sơ sinh non tháng và thể trạng yếu, không đảm bảo hấp thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng, năng lượng cần thiết qua đường ruột
- Trẻ đang: trong bệnh cảnh nguy kịch [sốc , suy hô hấp], hay các bệnh lý không ăn bằng đường tiêu hóa.
Việc nuôi ăn tĩnh mạch sơ sinh sẽ được tiến hành trên hai con đường như sau:
3.1. Đường truyền tĩnh mạch ngoại vi
Đường truyền tĩnh mạch ngoại vi sử dụng các tĩnh mạch nông trên da ở chi của trẻ hay cả trên da đầu.
Các con đường này chỉ được sử dụng khi nuôi ăn qua đường tĩnh mạch một phần hoặc bổ sung, tức là trẻ vẫn còn được nuôi dưỡng song song với đường miệng. Theo đó, các mạch máu ngoại biên chỉ được dùng để hỗ trợ dinh dưỡng ngắn hạn. Lúc này, nồng độ của thành phần dinh dưỡng sẽ không được vượt quá 12,5% đối với dextrose hoặc 3,5% đối với các axit amin. Việc nuôi dưỡng các chất có nồng độ cao hơn bằng tĩnh mạch ngoại vi sẽ làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối và việc thâm nhiễm canxi sẽ gây biến chứng nghiêm trọng nếu dịch dinh dưỡng có chứa canxi.
Các tĩnh mạch vùng chi của trẻ được dùng làm đường truyền
Đường truyền tĩnh mạch trung tâm sẽ được tiếp cận thông qua một ống thông tĩnh mạch ở vị trí trung tâm như tĩnh mạch cảnh, tĩnh mạch dưới đòn hay tĩnh mạch đùi.
Đây sẽ là con đường nuôi dưỡng phù hợp cho những trẻ sơ sinh cần hỗ trợ dinh dưỡng lâu dài hay nuôi tĩnh mạch toàn phần. Do thành của tĩnh mạch trung tâm thường vững chắc hơn và kích thước lòng mạch lớn, con đường này không là chống chỉ định cho bất kỳ nồng độ của dung dịch truyền.
Mặc dù trẻ sơ sinh đang mắc bệnh hay trẻ sinh non thường có nhu cầu calo tăng, việc nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch, nhất là trên đối tượng là trẻ sơ sinh hay khi nuôi dưỡng hoàn toàn với đường tĩnh mạch, cần phải tuân thủ đúng các tiêu chuẩn về cân đối các thành phần và thể tích hợp lý để dung nạp được. Chi tiết của phác đồ nuôi ăn tĩnh mạch sơ sinh được trình bày như sau:
Dung dịch khởi đầu thường bao gồm đầy đủ các thành phần như glucose, ptotein, nitơ, axit amin và các chất khoáng như natri, kali, clo, canxi, phosphor, magne, kẽm... Chỉ định khởi đầu được sử dụng từ ngày 0 đến ngày thứ 2 hay thứ 3 ở trẻ sơ sinh có cân nặng dưới 1000 gam khi chào đời. Thể tích dung dịch khởi đầu tối đa là 30 ml/kg/ngày với tốc độ là 1,25 ml/kg/giờ. Lúc này, trẻ sơ sinh sẽ được cung cấp lượng protein là 2 g/kg/ngày. Do có tính thẩm thấu cao, dung dịch khởi đầu cần phải được đưa vào cơ thể trẻ thông qua đường tĩnh mạch trung tâm.
Dung dịch nuôi trẻ cần đảm bảo đủ chất cần thiết
Dung dịch nuôi dưỡng tiếp nối sẽ có chỉ định được sử dụng ở trẻ sơ sinh lớn hơn hoặc ở những trẻ thiếu tháng nhưng không thể tiếp cận được đường tĩnh mạch trung tâm. Thành phần các chất trong dung dịch nuôi dưỡng tiếp nối nhìn chung là tương đồng với dung dịch khởi đầu nhưng nồng độ các chất thấp hơn, trong khi các loại điện giải cao hơn. Nếu dung dịch tiếp nối được sử dụng trong 2 ngày sau sinh đầu tiên, lượng tối đa cho phép truyền vào cơ thể trẻ là 51 ml/kg/ngày với tốc độ 2.1 ml/kg/giờ. Theo đó, trẻ sẽ được cung cấp lượng protein là 2 g/kg/ngày, tương đương với dung dịch khởi đầu nhưng vẫn có thể can thiệp qua đường tĩnh mạch ngoại vi.
Ngoài ra, đường truyền dextrose đơn độc có thể được bổ sung cùng lúc với một trong hai loại dung dịch nuôi dưỡng nêu trên. Điều này nhằm dự phòng khả năng hạ đường huyết sơ sinh ở trẻ non tháng hay đang mắc bệnh nặng, nhu cầu sử dụng glucose cao.
Nuôi ăn tĩnh mạch sơ sinh là phương pháp đem lại rất nhiều lợi ích trong việc nuôi dưỡng trẻ. Tuy nhiên, cách thức này chỉ đem lại lợi ích lớn cho những trẻ sơ sinh khi không thể có được nguồn dinh dưỡng theo cách tự nhiên. Bởi lẽ, nguy cơ khi nuôi ăn qua đường tĩnh mạch sơ sinh, nhất là trong thời gian dài gây thu hẹp chức năng tiêu hóa của gan, sẽ dẫn đến những rối loạn về chuyển hóa của chất đường, chất béo, chất đạm hoặc các chất điện giải khi chuyển về đường ăn qua miệng.
Đồng thời, thủ thuật truyền dịch cũng khó có thể tránh khỏi tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Hơn nữa, các ngõ vào trực tiếp thông qua tĩnh mạch vào máu có thể tạo điều kiện cho nhiễm trùng huyết và các biến chứng nghiêm trọng đi kèm. Chính vì vậy, việc nuôi ăn qua đường tĩnh mạch sơ sinh chỉ được thực hiện tại bệnh viện và được theo dõi chặt chẽ, đôi khi cần xét nghiệm máu mỗi ngày, nhằm tầm soát các rối loạn chuyển hóa và kịp thời điều chỉnh.
Tóm lại, khi không thể cho trẻ ăn qua đường ruột như thông thường, việc nuôi ăn qua đường tĩnh mạch ở trẻ sơ sinh là rất cần thiết trong việc chăm sóc trẻ, nhất là ở trẻ non tháng hay khi trẻ mắc bệnh nặng. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời, phải tuân thủ đúng phác đồ và theo dõi kỹ lưỡng; đồng thời cần nhanh chóng đưa về nuôi dưỡng theo con đường tự nhiên càng sớm càng tốt nhằm đảm bảo cho trẻ sự phát triển toàn diện bền vững về sau.
Khoa Nhi - Sơ sinh tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec
Khoa nhi tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec chính là địa chỉ được nhiều bậc phụ huynh lựa chọn để thăm khám và điều trị các bệnh lý thường gặp ở trẻ như: Viêm tai giữa, sốt vi khuẩn, sốt virus, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa đầu ngành, giàu kinh nghiệm chuyên môn sẽ giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.
Bác sĩ chuyên khoa I Đặng Thị Ngọc Chương đã từng làm việc tại Bệnh viện Nhi Đồng I, Bệnh viện Thủ Đức và Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM. Với thế mạnh trong việc chẩn đoán, khám bệnh lý sơ sinh - hồi sức sơ sinh, Bác sĩ Chương hiện đang là Bác sĩ Nhi tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park và là thành viên hiệp hội Nhi khoa Thành phố Hồ Chí Minh.
XEM THÊM
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Dấu hiệu cảnh báo trẻ sơ sinh bị đau
XEM THÊM:
Dinh dưỡng tĩnh mạch là phương pháp đang được áp dụng phổ biến cho rất nhiều đối tượng bệnh nhân khác nhau. Nhờ có sự nuôi dưỡng bằng con đường này mà sự sống và sức khỏe của bệnh nhân được duy trì và cải thiện. Tuy nhiên, hầu hết bệnh nhân và người nhà lại chưa hiểu dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì, bài viết sau sẽ cung cấp những thông tin tổng quan về vấn đề ấy.
1. Giải đáp băn khoăn dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì
1.1. Thế nào là dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn
Nuôi dưỡng tĩnh mạch là thuật ngữ dùng để chỉ việc đưa chất dinh dưỡng vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch. Dinh dưỡng tĩnh mạch có thể là một phần hoặc hoàn toàn tùy từng trường hợp bệnh lý.
Dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì - đó chính là thông qua đường tĩnh mạch để cung cấp mọi nhu cầu dinh dưỡng của người bệnh
Vậy dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì? Khi tất cả nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày của người bệnh đều được cung cấp qua đường tĩnh mạch thì nó chính là dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn. Việc nuôi dưỡng này sẽ được thực hiện bằng cách đưa các chất dinh dưỡng như Protid, Glucid, Lipid qua đường truyền tĩnh mạch. Sở dĩ nên chọn tĩnh mạch lớn là vì nó có lưu lượng máu lớn nên sẽ nhanh chóng hoà loãng dung dịch nhờ đó mà tránh gây kích thích nội mạc tĩnh mạch.
1.2. Đối tượng chỉ định và chống chỉ định dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì
1.2.1. Chỉ định
Không phải ai cũng nên áp dụng phương pháp nuôi tĩnh mạch hoàn toàn. Vậy đối tượng được chỉ định dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì, đó là:
- Người bệnh nặng đang cần hồi sức trong những ngày đầu bị rối loạn tiêu hoá khi ăn qua đường ống thông dạ dày.
- Người bệnh không thể nuôi ăn qua đường ống thông dạ dày được. Đây là những trường hợp:
+ Vừa mới phẫu thuật đường tiêu hoá trên.
+ Người tự tử bằng cách uống kiềm hoặc acid mạnh.
+ Người bệnh tâm thần phân liệt thể chán ăn hoặc không chịu ăn.
+ Bệnh nhân bị viêm tụy cấp.
+ Trẻ sinh non.
1.2.2. Chống chỉ định
Nuôi dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn chống chỉ định với các trường hợp:
- Không thể đặt được ống thông tĩnh mạch trung tâm ở người bị: bệnh huyết khối, bệnh đường huyết, bệnh tĩnh mạch cảnh, bị dị dạng tĩnh mạch dưới đòn.
- Người bệnh không hợp tác với phương pháp này.
- Người đang trong tình trạng tuyệt vọng.
2. Những vấn đề khác có liên quan đến dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn
2.1. Hàm lượng dinh dưỡng cần thiết để nuôi qua đường tĩnh mạch
Dung dịch được dùng trong dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn đều phải được chuẩn bị bằng kỹ thuật vô trùng rồi đựng vào bình hoặc túi đo lít. Mặt khác, những dung dịch này cũng có thể thay đổi dựa trên các rối loạn đang có của người bệnh, kết quả xét nghiệm hoặc một số yếu tố khác.
Dung dịch nuôi dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn ở mỗi người bệnh có sự khác nhau dựa trên thực trạng bệnh lý và một số yếu tố khác
Hầu hết năng lượng dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn được tạo ra từ carbohydrate. Những bình dung dịch dạng chuẩn thường chứa khoảng 25% dextrose, còn nồng độ và số lượng thì phụ thuộc vào một số yếu tố khác. Dinh dưỡng tĩnh mạch cung cấp cho cơ thể 30 - 45 kcal/kg/ngày [có thể thay đổi tùy theo sự tiêu hao năng lượng của người bệnh], ngoài ra nó còn có nước, khoáng chất, vitamin, axit béo thiết yếu và axit amin.
Nhu cầu dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch của trẻ em khác với người lớn. Do đó, lượng dịch để nuôi dưỡng qua đường này ở trẻ em cũng sẽ có sự thay đổi. Mỗi ngày, năng lượng cung cấp cho trẻ có thể tới 120 kcal/kg/ cùng với các axit amin khác.
2.2. Các biến chứng có thể xảy ra trong quá trình nuôi qua đường tĩnh mạch
Biến chứng có thể xảy ra khi thực hiện dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì cũng là vấn đề được nhiều người quan tâm. Dưới đây chúng tôi xin liệt kê một số biến chứng điển hình gồm:
- Biến chứng liên quan tới đường vào của tĩnh mạch trung tâm: chiếm khoảng 5 - 10% bệnh nhân.
- Biến chứng nhiễm trùng có liên quan tới catheter: chiếm khoảng ≥ 50% bệnh nhân.
- Rối loạn chức năng gan hoặc bất thường glucose: chiếm khoảng > 90% bệnh nhân. Trong đó phổ biến nhất là bất thường glucose nhưng:
Có khoảng hơn 90% bệnh nhân nuôi dưỡng tĩnh mạch trong thời gian dài bị rối loạn chức năng gan
+ Có thể tránh được việc tăng đường huyết bằng cách thường xuyên theo dõi glucose huyết tương và điều chỉnh liều insulin, có thể là bằng đường tiêm dưới da hay trong dung dịch dinh dưỡng tĩnh mạch tùy từng trường hợp và tùy loại dịch truyền.
+ Có thể điều trị tình trạng tăng đường huyết bằng cách ngừng truyền dung dịch dextrose đậm đặc.
- Biến chứng ở gan: gan to, rối loạn chức năng gan, đau gan,... Biến chứng này phổ biến nhất ở trẻ sinh non vì gan chưa trưởng thành.
- Bất thường về chất điện giải và chất khoáng trong huyết thanh: có thể điều chỉnh được.
- Quá tải thể tích: tình trạng này có thể xảy ra ở những bệnh nhân có nhu cầu năng lượng hàng ngày cao nên cần tới một lượng dịch lớn.
- Biến chứng khử khoáng xương hoặc xương chuyển hóa: chủ yếu xảy ra với những bệnh nhân được nuôi dưỡng tĩnh mạch trên 3 tháng. Sự tiến triển của bệnh lý này có thể gây ra những cơn đau khớp nặng, đau lưng, đau chân.
- Phản ứng phụ với nhũ tương lipid: ít xảy ra nhưng khi đã xảy ra sẽ xuất hiện sớm. Tăng lipid máu tạm thời dễ xảy ra nhất với bệnh nhân bị suy gan, suy thận nhưng việc điều trị là không bắt buộc. Những phản ứng bất lợi có thể xảy ra muộn trong trường hợp này gồm: lách to, tăng men gan ở mức độ nhẹ, gan to, tiểu cầu giảm, bạch cầu giảm, hội chứng suy hô hấp ở trẻ sinh non,... Điều đáng nói là các phản ứng phụ này có thể được xử lý bằng cách ngừng tạm thời hoặc truyền chậm nhũ tương lipid.
- Biến chứng túi mật: viêm túi mật, bùn túi mật, sỏi mật,... Nó có thể xảy ra hoặc nặng hơn khi bị ứ mật trong thời gian dài. Có thể cải tạo tình trạng này bằng cách cung cấp 20 - 30% năng lượng để kích thích co bóp và trong một vài giờ sẽ tạm dừng truyền glucose.
Qua những chia sẻ trên đây chúng tôi hy vọng giúp bạn đọc hiểu hơn dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn là gì để quá trình chăm sóc người thân trở nên dễ dàng hơn. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về việc nuôi dưỡng qua con đường này bạn đọc có thể liên hệ đến tổng đài 1900 56 56 56 để được chuyên viên y tế của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC chia sẻ những thông tin chi tiết.