Hôm nay 5/7 là kỉ niệm 20 năm ngày sinh của cừu Dolly, động vật có vú đầu tiên được nhân bản vô tính trên thế giới [5/7/1996 - 5/7/2016]. Dolly được tạo ra bởi Ian Wilmut và các cộng sự tại viện Roslin [Edinburgh, Scotland], lấy giống từ cừu Dorset của Phần Lan.
Dolly là động vật nhân bản vô tính đầu tiên được tạo ra từ tế bào sinh dưỡng trưởng thành áp dụng phương pháp chuyển nhân. Việc tạo ra Dolly đã chứng tỏ rằng một tế bào được lấy từ những bộ phận cơ thể đặc biệt có thể tái tạo được cả một cơ thể hoàn chỉnh. Đặc biệt hơn, điều này chỉ ra, những tế bào soma đã biệt hóa và trưởng thành từ cơ thể động vật dưới một số điều kiện nhất định có thể chuyển thành những dạng toàn năng [pluripotent] chưa biệt hóa và sau đó có thể phát triển thành những bộ phận của cơ thể con vật. Cái tên Dolly bắt nguồn từ việc nó được tạo ra từ tuyến vú của một con cừu cái, do đó nó được đặt theo tên của Dolly Parton, nữ ca sĩ nhạc đồng quê nổi tiếng có bộ ngực đồ sộ.
Dolly là kết quả của một quá trình nghiên cứu lâu dài của Viện Roslin dưới sự tài trợ của Chính phủ Anh. Việc tạo Dolly sử dụng công nghệ chuyển nhân tế bào soma, trong đó nhân tế bào từ một tế bào trưởng thành [lấy từ một con cừu cái giống cừu Dorset Phần Lan - Finnish Dorset] được chuyển sang một noãn bào chưa thụ tinh [tức tế bào trứng đang phát triển - lấy từ một con cừu cái giống Blackface]. Tế bào lai sau đó được kích thích phân chia bằng phương pháp sốc điện và phát triển sang dạng phôi bào [blastocyst] rồi được cấy vào tử cung của một con cừu thứ ba. Sau khi được sinh ra, Dolly giống hệt mẹ Finnish Dorset về cả hình dáng lẫn tính tình.
Trong những năm trước đó, nhóm nghiên cứu đã thành công trong việc nhân bản cừu từ tế bào phôi. Tuy nhiên, đó hoàn toàn không phải là một bước đột phá khi mà trước đó đã có hàng loạt các sinh vật được tạo ra từ mô phôi, kể từ năm 1958 với loài ếch Xenopus laevis. Cừu Dolly là sinh vật nhân bản đầu tiên được tạo ra từ một tế bào động vật trưởng thành. Tuy vậy, quá trình nhân bản lại có hiệu suất rất thấp: từ 277 quả trứng thì chỉ có 29 phôi được tạo thành, trong đó chỉ có 3 con cừu được sinh ra và có duy nhất Dolly sống sót. Việc tạo ra Dolly đã được đánh dấu như một bước tiến quan trọng trong sự phát triển của sinh học hiện đại.
Dolly sống đến hết cuộc đời ở Viện Roslin. Nó đã ba lần sinh nở với một con cừu đực giống Welsh Mountain [tên là David] và có tổng cộng sáu đứa con: lần đầu sinh một con mang tên Bonnie vào năm 1998, sau đó là sinh đôi năm 1999 và sinh ba vào năm 2000. Vào mùa thu năm 2001, khi 5 tuổi, Dolly bị mắc chứng viêm khớp và trở nên đi lại khó khăn, nhưng sau đó đã được điều trị bằng thuốc chống viêm thành công.
Vào 14 tháng 2 năm 2003, Dolly đã được tiêm một mũi tiêm gây chết không đau đớn [cái chết êm ái] nhằm thoát khỏi bệnh phổi đang trở nên trầm trọng. Thông thường một con cừu giống Finn Dorset như Dolly có vòng đời từ 12 đến 15 năm, tuy nhiên Dolly chỉ sống được đến 7 tuổi. Một kiểm tra trước đó cho thấy, nó đã mắc một loại ung thư phổi gọi là Jaagsiekte, một bệnh thường gặp ở cừu gây ra bởi virus Retrovirus JSRV. Những nhà khoa học ở Roslin phát biểu rằng họ không nghĩ là có mối liên quan giữa bệnh tật và việc Dolly là một con vật nhân bản, và những con cừu khác trong đàn cũng chết vì bệnh tương tự. Và những bệnh về phổi thì lại đặc biệt nguy hiểm cho những con vật nuôi trong nhà, giống như trường hợp Dolly được nuôi ở bên trong Viện vì lí do bảo mật.
Tuy nhiên, một số người tin rằng tác nhân gây ra cái chết của Dolly là việc nó được sinh ra với bộ gene của một con cừu 6 tuổi, tương đương với tuổi của con cừu Finn Dorset khi được dùng để nhân bản. Cơ sở của ý kiến này là việc phát hiện ra rằng telomere [đoạn cuối của ADN] của Dolly rất ngắn, mà điều này được coi như kết quả của quá trình lão hóa.
Nhà khoa học người Anh dẫn dắt nhóm nghiên cứu tạo ra cá thể cừu nhân bản vô tính đầu tiên trên thế giới đã qua đời.
Ông Ian Wilmut và cừu Dolly - Ảnh: GUARDIAN
Ngày 11-9, Hãng tin AP đưa tin nhà khoa học người Anh Ian Wilmut, “cha đẻ” cừu Dolly - con cừu được nhân bản vô tính đầu tiên, đã qua đời ở tuổi 79.
AP dẫn nguồn tin từ Đại học Edinburgh [Scotland, Vương quốc Anh] cho biết ông Wilmut qua đời một ngày trước đó do bệnh Parkinson [rối loạn thoái hóa thần kinh].
Năm 1996, ông Wilmut cùng cộng sự là Keith Campbell và các nhà nghiên cứu động vật thuộc Viện Roslin của Đại học Edinburgh đã nhân bản vô tính thành công, tạo ra cừu Dolly từ tuyến vú của một con cừu cái khác.
Trước đó, các nhà khoa học đã nhân bản vô tính nhiều loài động vật bằng mô phôi. Tuy nhiên, Dolly là động vật có vú đầu tiên trên thế giới ra đời bằng phương pháp nhân bản vô tính, cụ thể là áp dụng kỹ thuật chuyển nhân tế bào.
Câu chuyện của cừu Dolly đã thúc đẩy các nhà khoa học nhân bản các loài động vật khác gồm chó, mèo, ngựa và bò mộng, đặt ra khả năng nhân bản vô tính con người và các loài đã tuyệt chủng.
Ông Wilmut sau đó tập trung sử dụng kỹ thuật nhân bản để tạo ra tế bào gốc áp dụng vào y học tái tạo, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nghiên cứu điều trị các bệnh di truyền và thoái hóa.
Viện Roslin cho biết ông Wilmut được phong tước hiệp sĩ nhờ những đóng góp cho khoa học vào năm 2008 và nghỉ hưu vào năm 2012. Ông Wilmut đã nghiên cứu về bệnh Parkinson khi được chẩn đoán mắc phải căn bệnh này.
Chia sẻ với Hãng tin AP ngày 11-9, Giám đốc Viện Roslin Bruce Whitelaw cho biết ông “vô cùng đau buồn” trước sự ra đi của ông Wilmut. Ông Whitelaw đã mô tả nhà khoa học người Anh là “cây đại thụ” trong giới nghiên cứu và thành tựu tạo ra cừu Dolly là bước đột phá thúc đẩy nhiều tiến bộ trong lĩnh vực y học tái tạo.
Thành tựu của ông Ian Wilmut được nhiều nhà khoa học xem là một cuộc cách mạng, nhưng cũng có không ít lời chỉ trích cho rằng thí nghiệm này là phi nhân tính.
Chỉ một năm sau khi Dolly ra đời, tổng thống Mỹ thời điểm đó là ông Bill Clinton đã ban hành lệnh cấm sử dụng nguồn quỹ liên bang cho mục đích nhân bản con người.
cừu Dolly được tạo ra bằng phương pháp gì?
Nó được tạo ra bởi Ian Wilmut, Keith Campbell và các cộng sự tại Viện Roslin ở Edinburgh, Scotland. Dolly là động vật có vú được nhân bản vô tính đầu tiên vàn được tạo ra từ tế bào sinh dưỡng trưởng thành nhờ áp dụng phương pháp chuyển nhân.
cừu Dolly giống ai?
Cá thể cừu nổi tiếng nhất của giống này chính là chú cừu Dolly là động vật đầu tiên được hình thành bằng nhân bản vô tính, cừu Dolly chính là chú cừu thuộc giống cừu Dorset Phần Lan.
cừu Dolly chết như thế nào?
Dolly, con vật có vú đầu tiên được nhân bản trên thế giới, đã đi vào giấc ngủ vĩnh hằng hôm qua, bằng một mũi tiêm gây chết không đau đớn [còn gọi là cái chết êm ả]. Các bác sĩ thú y phát hiện thấy nó bị viêm phổi nặng, một căn bệnh thường gặp ở cừu già.
Cừu Đôly được sinh ra từ đâu?
Năm 1996, ông Wilmut cùng cộng sự là Keith Campbell và các nhà nghiên cứu động vật thuộc Viện Roslin của Đại học Edinburgh đã nhân bản vô tính thành công, tạo ra cừu Dolly từ tuyến vú của một con cừu cái khác.