LCĐT - Bám sát tình hình thực tế của từng giai đoạn cụ thể, ngành tài chính Lào Cai đã làm tốt công tác tham mưu, đề xuất các phương án quản lý và điều hành thu, chi ngân sách, góp phần thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh. Hằng năm, số thu ngân sách của tỉnh đều vượt kế hoạch, số thu năm sau cao hơn năm trước.
| Sản xuất công nghiệp đóng góp lớn cho thu ngân sách địa phương. |
Tạo nguồn và tăng thu ngân sách
Những ngày đầu tái lập, Lào Cai là tỉnh vùng cao, biên giới, điều kiện kinh tế vô cùng khó khăn. Kết cấu hạ tầng bị tàn phá do chiến tranh, xuống cấp nghiêm trọng, chậm được khôi phục. Tỷ lệ đói, nghèo cao; trình độ dân trí thấp, các điều kiện về giáo dục, y tế còn nhiều bất cập… Thu ngân sách hằng năm chỉ đáp ứng 20% - 25% nhu cầu chi của tỉnh, vốn đầu tư chủ yếu phụ thuộc vào nguồn Trung ương cấp.
Trước tình hình đó, ngành tài chính đã đưa ra lộ trình phù hợp với từng giai đoạn, đảm bảo các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra. Để tạo nguồn thu ngân sách, đáp ứng các nhiệm vụ chi, ngành tài chính Lào Cai đã tham mưu với các cấp ủy, chính quyền huy động tối đa các nguồn vốn trong toàn xã hội, các nguồn thu trên địa bàn vào ngân sách tỉnh; xây dựng chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư, xây dựng hạ tầng, tạo thuận lợi thu hút vốn đầu tư trong Nhân dân, trong nước và nước ngoài; khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn vay để phát triển sản xuất...
Theo đó, nguồn thu ngân sách tỉnh đã dần ổn định và đạt mức tăng trưởng cao. Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn năm 2000 đạt 400 tỷ đồng [tăng hơn 11 lần so với năm 1991], đến năm 2010 đạt 4.540 tỷ đồng [tăng 185,5 lần so với năm 1991 và gấp 8,6 lần so với năm 2000]. Năm 2020, thu ngân sách trên địa bàn tỉnh đạt 9.089 tỷ đồng, tăng 500 lần so với năm 1991. Tốc độ tăng thu ngân sách trên địa bàn giai đoạn 1991 - 2000 đạt 68%/năm, giai đoạn 1991 - 2020 bình quân đạt 34,5%/năm, giai đoạn 2011 - 2020 đạt 13,2%/năm.
Ưu tiên nguồn lực cho đầu tư phát triển
Dù trong điều kiện còn nhiều khó khăn nhưng trong những năm qua, tỉnh Lào Cai đã dành nguồn lực thích đáng cho đầu tư phát triển. Ông Ngô Đức Ảnh, Giám đốc Sở Tài chính cho biết: Mỗi kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh đều đánh giá kết quả thực hiện nghị quyết nhiệm kỳ trước và xây dựng nghị quyết nhiệm kỳ tiếp theo. Trải qua các kỳ đại hội Đảng bộ tỉnh [từ Đại hội XII đến Đại hội XVI], Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đều xây dựng chương trình công tác trọng tâm, đề án, kế hoạch, nghị quyết chuyên đề.
Trong nhiệm kỳ gần đây, tỉnh cân đối, phân bổ hơn 9.790 tỷ đồng thực hiện 4 chương trình, 20 đề án trọng tâm của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh giai đoạn 2016 - 2020, tăng 29,12% so với kế hoạch đề ra. Đặc biệt, trong giai đoạn 2016 - 2020, tỉnh tập trung nguồn lực lớn vào lĩnh vực văn hóa, y tế, giáo dục và 2 chương trình mục tiêu quốc gia là xóa đói, giảm nghèo; xây dựng nông thôn mới.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, ngành tài chính và kế hoạch chủ trì Đề án số 5 về “Huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển tỉnh Lào Cai giai đoạn 2020 - 2025” với nhu cầu kinh phí 265 nghìn tỷ đồng, trong đó huy động nguồn vốn nhà nước là 45 nghìn tỷ đồng, tương đương 17% [riêng vốn ngân sách nhà nước gần 37 nghìn tỷ đồng], vốn ngoài nhà nước 220 nghìn tỷ đồng, chiếm 83% tổng đầu tư toàn xã hội.
Nguồn lực cho đầu tư phát triển được huy động từ những tiềm năng, lợi thế sẵn có như trái phiếu Chính phủ, vốn ODA, vốn viện trợ không hoàn lại được các tổ chức chính phủ và phi chính phủ tài trợ, vốn ngân sách nhà nước [ngân sách địa phương, thu tiền sử dụng đất, hỗ trợ có mục tiêu, chương trình mục tiêu quốc gia…]. Phấn đấu đến năm 2025, thu ngân sách nhà nước đạt 15.500 tỷ đồng, đảm bảo cân đối ngân sách.
Nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành ngân sách
Sau 30 năm tái lập tỉnh, Lào Cai đã có được những kết quả ấn tượng về thu ngân sách nhà nước, tăng trưởng kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, thu hút đầu tư... Những kết quả này có đóng góp không nhỏ của việc tập trung đổi mới, hiện đại hóa quy trình công tác quản lý, điều hành nguồn ngân sách nhà nước.
Ông Ngô Đức Ảnh, Giám đốc Sở Tài chính chia sẻ: Trong những năm qua, ngành tài chính luôn coi công tác cải cách hành chính là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Các đơn vị trong ngành tài chính [Sở Tài chính, Cục Thuế tỉnh, Cục Hải quan Lào Cai, Kho bạc Nhà nước Lào Cai] triển khai hiệu quả các giải pháp nhằm cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý; thiết lập hệ thống hạ tầng kỹ thuật thông tin, ứng dụng hiện đại trong công tác quản lý tài chính - ngân sách, phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Đến nay, Sở Tài chính đã cắt giảm 30% thời gian giải quyết các thủ tục hành chính theo quyết định của UBND tỉnh; trình UBND tỉnh công bố thủ tục hành chính thuộc phạm vi chức năng quản lý; thường xuyên rà soát các thủ tục cung cấp dịch vụ công mức độ 3, 4 và cập nhật công khai trên hệ thống dịch vụ công của tỉnh, cổng thông tin điện tử của đơn vị.
Cục Hải quan Lào Cai đã thực hiện hệ thống thông quan tự động [hệ thống VNACCS/VCIS]; hệ thống giám sát tự động tại các kho, bãi, cảng [hệ thống VASSCM]; triển khai hiệu quả cơ chế một cửa quốc gia trên hệ thống nghiệp vụ hải quan, hệ thống dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3, 4.
Kho bạc Nhà nước Lào Cai đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đến ngày 30/6/2020 đã hoàn thành kế hoạch triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 4, là 1 trong 6 đơn vị trong cả nước hoàn thành sớm mục tiêu thực hiện dịch vụ công trực tuyến.
Những kết quả trong công tác cải cách hành chính của ngành tài chính đã góp phần đưa tỉnh Lào Cai nằm trong nhóm 16 tỉnh, thành phố đạt điểm trung bình cao về Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh [PAPI] với tổng điểm 42,96; xếp thứ 14/63 tỉnh, thành phố trên bảng xếp hạng Chỉ số cải cách hành chính [Par Index] năm 2020 với 85,55 điểm.
Để đảm bảo nguồn thu ngân sách và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ngành tài chính tiếp tục làm tốt công tác quản lý, khai thác và nuôi dưỡng các nguồn thu nội tỉnh. Tham mưu cho tỉnh tạo môi trường thuận lợi, chính sách ưu đãi; tích cực xúc tiến, đẩy mạnh thu hút đầu tư; khai thác có hiệu quả nguồn thu từ các vùng, lĩnh vực có thế mạnh của địa phương như kinh tế cửa khẩu, du lịch, thủy điện, khai thác và chế biến khoáng sản, khai thác và chế biến các sản phẩm từ rừng, sản xuất, chế biến và tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp đặc thù. Xây dựng chiến lược phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn. Có cơ chế, chính sách khuyến khích mọi thành phần kinh tế, mọi công dân có điều kiện đầu tư sản xuất, kinh doanh, thu hút lao động, giải quyết việc làm. Điều chỉnh lại việc phân cấp nguồn thu giữa các cấp chính quyền địa phương, trong đó tăng cường phân cấp cho các xã nhằm khuyến khích nuôi dưỡng và khai thác các nguồn thu, chống thất thu ngân sách...
Cơ cấu thu chưa bền vững
Ông Hoàng Thanh Phong, Phó Cục trưởng Cục Thuế tỉnh cho biết, cơ cấu thu nội địa giai đoạn 2016 - 2020 còn nhiều chênh lệch. Ví dụ, thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước đang có xu hướng giảm dần, tăng trưởng âm -0,6% trong giai đoạn 2016 -2020, từ tỷ trọng 26,7% trong tổng thu nội địa năm 2016 xuống còn 17,3% năm 2020...
Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2021, số thu từ khu vực này tại hầu hết các chi cục thuế địa phương đều giảm mạnh. Như tại Yên Sơn, số thu từ doanh nghiệp nhà nước địa phương mới đạt 21%; Sơn Dương đạt 11,48%; Hàm Yên đạt 16,83%; Na Hang đạt 13,29% và Lâm Bình đạt 34,33%...
Số thu từ khu vực ngoài quốc doanh được ngành tài chính nhận định là đóng vị trí quan trọng trong nền kinh tế, tuy nhiên tốc độ tăng thu còn chậm, bình quân giai đoạn 2016 - 2020 chỉ đạt 8,9%, tính ổn định không cao. Nhiều doanh nghiệp, số thu giảm dần qua từng năm. Như Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương năm 2017 nộp thuế 50,9 tỷ đồng, từ năm 2018 - 2020 nộp khoảng 3 tỷ đồng. Công ty TNHH Sao Việt Tuyên Quang năm 2017 nộp 20,1 tỷ đồng, năm 2018 nộp 4,8 tỷ đồng, 2019 nộp 6,8 tỷ đồng và 2020 nộp 8 tỷ đồng.
Nhiều doanh nghiệp sản xuất đang bị ảnh hưởng do dịch bệnh Covid-19, trong đó có Công ty cổ phần chè Sông Lô.
Qua rà soát của ngành thuế, đến năm 2020, trên địa bàn tỉnh chỉ có 4 doanh nghiệp nộp thuế trên 10 tỷ đồng/năm là Công ty cổ phần Giấy An Hòa nộp thuế 91,3 tỷ đồng; Chi nhánh Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng và thương mại Quốc tế - Nhà máy thủy điện ICT Chiêm Hóa nộp 50,6 tỷ đồng; Công ty cổ phần Công nghiệp Việt Mỹ - VMI nộp 38,6 tỷ đồng; Công ty TNHH Đầu tư và xây dựng Thành Hưng nộp 15,6 tỷ đồng. Còn lại, phần lớn các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, nông lâm sản đóng góp rất thấp cho ngân sách nhà nước. Theo số liệu tổng hợp kết quả thu ngân sách nhà nước năm 2020, số thu từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nhóm ngành nông nghiệp, dịch vụ mới chiếm 4,5% trong tổng thu ngân sách nhà nước.
Trong cuộc làm việc giữa Thường trực Tỉnh ủy với các cơ quan khối kinh tế quý II -2021, Giám đốc Sở Tài chính Hà Trung Kiên đã thẳng thắn chỉ rõ, tại nhiều địa phương, mặc dù thu ngân sách luôn đạt kế hoạch, nhưng số thu ngoài quốc doanh vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ, thậm chí nhiều địa phương không đạt mục tiêu. Đây là dấu hiệu cảnh báo, chứng tỏ “sức khỏe” - hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp còn thấp.
Nguyên nhân, theo Cục thuế tỉnh, ngoài vấn đề khó khăn do dịch bệnh, thì năng lực sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp của tỉnh chủ yếu là vừa và nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp. Tổng hợp số liệu nộp thuế năm 2020 trên ứng dụng TMS, trong số 1.653 doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện thuộc khu vực ngoài quốc doanh kê khai nộp thuế thì có đến 668 đơn vị chỉ phát sinh nộp lệ phí môn bài mà không có số nộp thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp hoặc thuế tài nguyên. Bình quân số nộp ngân sách nhà nước của một doanh nghiệp là 486 triệu đồng.
Trong khi đó, giai đoạn này, số thu từ đất đai lại đang đóng góp đáng kể vào thu ngân sách nhà nước của tỉnh. Như số thu từ tiền sử dụng đất, giai đoạn 2016 - 2020 có tốc độ tăng thu cao và chiếm tỷ trọng tăng dần trong cơ cấu thu nội địa [năm 2020 chiếm 17,1%]. Theo nhận định của ngành thuế, mặc dù có tốc độ tăng thu cao, nhưng nếu so với các tỉnh lân cận trong khu vực, thì khoản thu từ tiền sử dụng đất trên địa bàn tỉnh vẫn còn thấp, trong khi ở nhiều địa phương khác, như Yên Bái chiếm 37,3%, Cao Bằng 30,2%, Lào Cai 27,8%...
Có một thực tế là việc xác định giá khởi điểm với giá thực tế thu về đang có sự chênh lệch lớn. Đơn cử như tại Sơn Dương, 6 tháng đầu năm 2021, địa phương này đã đấu giá 47 lô đất với giá khởi điểm khoảng 24 tỷ đồng. Sau đấu giá, số tiền thu về chênh hơn 33 tỷ đồng, với tổng giá trị hơn 57 tỷ đồng.
Giải pháp thu ngân sách bền vững
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đã xác định thu ngân sách nhà nước là một trong 15 chỉ tiêu chủ yếu của nhiệm kỳ 2020 - 2025. Đẩy mạnh thu ngân sách nhà nước gắn với nuôi dưỡng, phát triển nguồn thu trên cơ sở phát huy hiệu quả sản xuất kinh doanh, tối đa hóa các nguồn thu hiện có và gia tăng nguồn thu tiềm năng, ngày 8-6-2021, UBND tỉnh đã có quyết định ban hành đề án phát triển nguồn thu và tăng cường quản lý ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025.
Phó Cục trưởng Cục Thuế tỉnh Hoàng Thanh Phong cho biết, mục tiêu của ngành thuế là đến năm 2025, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh đạt trên 5.300 tỷ đồng, trong đó thu nội địa đạt trên 5.000 tỷ đồng, tăng thu bình quân giai đoạn 2021 - 2025 là 20,3%, tỷ lệ huy động thu nội địa/GRDP đạt trên 9,5% cao hơn so với năm 2020.
Để đạt mục tiêu này, theo ông Hoàng Thanh Phong, giải pháp chủ yếu vẫn là đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh tạo nguồn thu tăng trưởng, bền vững từ khu vực sản xuất kinh doanh. Trong đó, tập trung triển khai đồng bộ các Nghị quyết của Tỉnh ủy, các Đề án về phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021 - 2025; triển khai đồng bộ các Đề án, kế hoạch của tỉnh để thực hiện các khâu đột phá, các nhiệm vụ trọng tâm tạo động lực để phát triển sản xuất kinh doanh góp phần tăng thu ngân sách nhà nước.
Theo Cục Thuế tỉnh, qua rà soát, tính toán đối với các dự án quy mô lớn đã được cấp phép đầu tư triển khai trước năm 2020, thì dự kiến đến năm 2025 góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước trên 480 tỷ đồng.
Giai đoạn này, tỉnh khuyến khích nhà đầu tư ngoài tỉnh nghiên cứu, xem xét thành lập công ty, chi nhánh hạch toán độc lập tại tỉnh Tuyên Quang để thuận tiện trong quá trình triển khai thực hiện dự án, sản xuất kinh doanh và nộp ngân sách cho tỉnh.
Xác định số thu từ các doanh nghiệp ngoài quốc doanh vẫn là nguồn thu chính trong ngân sách nhà nước, tỉnh tiếp tục triển khai có hiệu quả các giải pháp thực hiện trong Đề án phát triển doanh nghiệp tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, qua đó phấn đấu đến 2025 số nộp ngân sách nhà nước bình quân trên doanh nghiệp là 714 triệu đồng/năm [tăng bình quân 8%/năm], số lượng doanh nghiệp hoạt động đạt trên 2.900 doanh nghiệp vào năm 2025, tăng 1.000 doanh nghiệp so với năm 2020.
Đồng thời, phát triển các nguồn thu khác từ đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, chuyển đổi các đơn vị sự nghiệp công lập, nâng cao hiệu quả đóng góp vào ngân sách nhà nước; hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên và gia tăng nguồn thu thuế bảo vệ môi trường; gia tăng hiệu quả các nguồn thu từ các khoản thu từ đất và tài nguyên khoáng sản; nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách nhà nước và chống thất thu thuế…
Giữa bối cảnh dịch bệnh còn kéo dài, việc chủ động xây dựng các giải pháp bền vững để vừa tăng thu ngân sách nhà nước, vừa kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp là nguyên tắc bảo đảm thành công vững chắc của “mục tiêu kép”: Vừa phát triển sản xuất, kinh doanh và chiến thắng dịch Covid-19.