Tài liệu gồm 08 trang, hướng dẫn học chuyên đề phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li [Hóa học 11].
1. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION.
Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng trao đổi ion. Các chất tham gia phản ứng trao đổi các ion với nhau mà không có sự thay đổi số oxi hóa các nguyên tố.
2. ĐIỀU KIỆN XẢY RA PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION.
Phản ứng trao đổi ion chỉ xảy ra trong dung dịch các chất điện li khi trong các sản phẩm tạo thành có ít nhất một trong các chất sau: kết tủa, điện li yếu hoặc khí.
3. CÁCH VIẾT PHƯƠNG TRÌNH ION RÚT GỌN.
Bước 1: Viết phương trình phân tử [có cân bằng].
Bước 2: Viết phương trình ion đầy đủ theo nguyên tắc sau:
+ Chất điện li mạnh thì phân li hoàn toàn thành ion.
+ Chất điện li yếu như H2O, chất kết tủa hoặc bay hơi thì để nguyên dạng phân tử.
+ Triệt tiêu những ion giống nhau của hai vế phương trình ion đầy đủ ta được phương trình ion rút gọn.
4. PHẢN ỨNG THỦY PHÂN CỦA MUỐI.
Phản ứng thủy phân muối: Là phản ứng trao đổi giữa ion muối và nước, làm thay đổi nồng độ H+ trong dung dịch. Có thể xem sự thủy phân là phản ứng xảy ra giữa ion tạo muối với nước.
Điều kiện của muối bị thủy phân: Sự thủy phân muối chỉ xảy ra khi gốc axit hay bazơ trong muối là của axit hoặc bazơ điện li yếu.
Phương pháp viết phương trình phản ứng thủy phân: Phản ứng thủy phân cũng là phản ứng cho – nhận proton với H2O.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM.
[ads]
TÀI LIỆU LIÊN QUAN
- 165 bài tập sự điện li và phản ứng trong dung dịch chất điện li
- 90 bài tập pH của dung dịch
- Kỹ thuật giải bài tập hợp chất tác dụng với HNO3
- 8 dạng bài tập chuyên đề sự điện li Hóa học 11
- Lý thuyết và các dạng bài tập chuyên đề sự điện li
- Chuyên đề tự luận sự điện li – Huỳnh Phương Thảo
- Bài tập chuyên đề sự điện ly, nhóm nitơ, nhóm cacbon
- Đề cương ôn tập HK1 Hóa học 11 năm 2018 – 2019 trường THPT Yên Hòa – Hà Nội
- Đề cương ôn tập HK1 Hóa học 11 năm 2019 – 2020 trường Nguyễn Bỉnh Khiêm – Gia Lai
- Các dạng bài tập hiđrocacbon
Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất 1 trong số các chất sau:
- Chất kết tủa.
- Chất điện li yếu.
- Chất khí.
Mục lục
- 1 Cách viết phương trình thu gọn
- 2 Điều kiện tồn tại dung dịch
- 3 Phản ứng axit - bazơ
- 3.1 Chú ý: Các trường hợp ngoại lệ
- 4 Thứ tự phản ứng axit - bazơ [quy luật cạnh tranh]
- 4.1 Khi cho dung dịch chứa 1 axit vào dung dịch chứa nhiều bazơ
- 4.2 Khi cho dung dịch chứa 1 bazơ vào dung dịch có chứa nhiều axit
Cách viết phương trình thu gọn
- Viết phương trình và cân bằng
- Viết phương trình ion đầy đủ bằng cách chất nào là chất điện li mạnh thì phân li ra ion.
Điều kiện tồn tại dung dịch
Dung dịch các chất điên li chỉ tồn tại được nếu thoả mãn đồng thời cả 2 điều kiện:
- Có sự trung hoà về điện [tổng số mol điện tích âm = tổng số mol điện tích dương].
Số mol[điện tích] = số mol[ion].điện tích[ion]
- Các ion trong dung dịch không có phản ứng với nhau.
Các ion trong dung dịch thường kết hợp với nhau theo hướng: tạo kết tủa, tạo chất khí, tạo chất điện lli yếu [các ion có tính khử có thể phản ứng với các ion có tính oxi hoá theo kiểu phản ứng oxi hoá - khử].
$\begin{array}{l} BaC{l_2} \to B{a^{2 + }} + 2C{l^ - }\\ N{a_2}S{O_4} \to 2N{a^ + } + SO_4^{2 - } \end{array}$
Trong số bốn ion được phân li ra chỉ có các ion $B{a^{2 + }}$ và $SO_4^{2 - }$ kết hợp được với nhau tạo thành chất kết tủa là $BaS{O_4}$ [hình trên], nên thực chất phản ứng trong dung dịch là:
$B{a^{2 + }} + SO_4^{2 - } \to BaS{O_4} \downarrow $ [2]
Phương trình [2] được gọi là phương trình ion rút gọn của phản ứng [1].
Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.
2.Phản ứng tạo thành chất điện li yếu
a] Phản ứng tạo thành nước
- Thí nghiệm:
Màu của phenolphtalein trong môi trường kiềm
Phản ứng như sau:
$HCl + NaOH \to NaCl + {H_2}O$
- Giải thích: NaOH và HCl đều dễ tan và phân li mạnh trong nước:
$\begin{array}{l} NaOH \to N{a^ + } + O{H^ - }\\ HCl \to {H^ + } + C{l^ - } \end{array}$
Các ion $O{H^ - }$ trong dung dịch làm cho phenolphtalein chuyển sang màu hồng. Khi cho dung dịch HCl vào, các ion ${H^ + }$ của HCl sẽ phản ứng với các ion $O{H^ - }$ của NaOH tạo thành chất điện li rất yếu là ${H_2}O$. Phương trình ion rút gọn:
${H^ + } + O{H^ - } \to {H_2}O$
Khi màu của dung dịch trong cốc mất, đó là lúc các ion ${H^ + }$ của HCl đã phản ứng hết với các ion $O{H^ - }$ của NaOH.
Phản ứng giữa dung dịch axit và hiđroxit có tính bazơ rất dễ xảy ra vì tạo thành chất điện li rất yếu là ${H_2}O$. $Mg{\left[ {OH} \right]_2}$ ít tan trong nước, nhưng dễ dàng tan trong dung dịch axit mạnh:
$Mg{\left[ {OH} \right]_2}\left[ r \right] + 2{H^ + } \to M{g^{2 + }} + 2{H_2}O$
b]Phản ứng tạo thành axit yếu
- Thí nghiệm: Nhỏ dung dịch HCl vào ống nghiệm đựng dung dịch $C{H_3}COONa$, axit yếu $C{H_3}COOH$ sẽ tạo thành:
$HCl + C{H_3}COONa \to C{H_3}COOH + NaCl$
- Giải thích: HCl và $C{H_3}COONa$ là các chất dễ tan và phân li mạnh:
$\begin{array}{l} HCl \to {H^ + } + C{l^ - }\\ C{H_3}COONa \to N{a^ + } + C{H_3}CO{O^ - } \end{array}$
Trong dung dịch, các ion ${H^ + }$ sẽ kết hợp với các ion CH3COO- tạo thành chất điện li yếu là $C{H_3}COOH$ [mùi giấm]. Phương trình ion rút gọn:
${H^ + } + C{H_3}CO{O^ - } \to C{H_3}COOH$
3. Phản ứng tạo thành chất khí
Thí nghiệm:
Phản ứng tạo thành chất khí ${CO_2}$
Phương trình ion rút gọn: $2{H^ + } + CO_3^{2 - } \to C{O_2} \uparrow + {H_2}O$
Phản ứng giữa muối cacbonat và dung dịch axit rất dễ xảy ra vì vừa tạo thành chất điện li rất yếu là ${H_2}O$, vừa tạo ra chất khí ${CO_2}$ tách khỏi môi trường phản ứng. Chẳng hạn, các muối cacbonat ít tan trong nước nhưng tan dễ dàng trong các dung dịch axit. Đá vôi [$CaC{O_3}$] tan rất dễ trong dung dịch HCl:
$CaC{O_3}\left[ r \right] + 2{H^ + } \to C{a^{2 + }} + C{O_2} \uparrow + {H_2}O$
II. KẾT LUẬN1.Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2.Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất một trong các chất sau: