I. CÁC VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP Ở ĐỘNG CƠ ĐIỆN
Động cơ điện là một loại thiết bị tạo ra năng lượng cơ học bằng cách sử dụng năng lượng điện. Sử dụng động cơ điện thường gặp phải một số vấn đề như không thể khởi động, động cơ quá nóng, tiếng ồn và độ rung mạnh.
Động cơ điện được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực: Trong các thiết bị gia đình, Máy móc sản xuất, Các nhà máy công nghiệp như Bơm quạt, Nhà máy nghiền nhựa, Nghiền vật liệu, trong các ứng dụng thương mại...vv. Trong thực tế, bất kỳ thiết bị nào có liên quan đến chuyển động cơ học như quạt , máy bơm, máy vi tính hay nhà lý xử lý nước thải, đều sử dụng động cơ điện. Trước đây khi chưa có dòng điện xoay chiều [ AC], Động cơ điện chủ yếu sử dụng dòng điện một chiều [DC]. Hiện nay, Động cơ điện có nhiều loại, sử dụng cả dòng DC và AC tùy theo cấu hình của máy móc.
Hiểu được những vấn đề cơ bản của những động cơ điện và các bộ phận của chúng sẽ giúp cho việc tìm ra những vấn đề liên quan đến các thiết bị điện dễ dàng hơn. Các bộ phận chính của động cơ bao gồm hai thành phần chính là Roto và Stato. Nguyên tắc làm việc cảu động cơ này là tạo ra chuyển động quay bằng lực điện từ.
II. Các Lỗi Hỏng, Cháy Động Cơ Khi Vận Hành Động Cơ Do Người Sử Dụng
1. Động cơ bị cháy do quá tải
Hiện tượng quá tải của động cơ xảy ra khi người dùng chọn mua động cơ điện thiếu công suất và nhu cầu hoạt động của động cơ. VD khi mua động cơ 5 HP nhưng khi dùng cho việc đòi hỏi động cơ lên tới 7HP vì vậy khi đó motor phải chịu lực quá mạnh, không kéo đi được, kẹt cứng, gây cháy đen toàn bộ các bộ phận dây Ê May [ dây đồng có cách điện], các lớp cách điện bị nóng chảy gây trường hợp chập cháy.
Các hiện tượng quá tải hầu hết xảy ra khi motor bị quá tải thực sự VD: máy xay thịt bị xay quá nhiều thịt, máy ép nhựa bị ép quá nhiều nhựa trong 1 khoảng thời gian ngắn, motor làm quạt, cánh quạt bị mắc vào vật gì đó gây sức nặng lớn, sinh ra quá tải…
Một số hiện tượng khác rất hiếm khi xảy ra là điện 380V bị yếu, hoặc dây dẫn điện từ nguồn vào motor quá nhỏ so với yêu cầu, lượng điện vào motor không đủ để chạy hết công suất, VD motor 4 kW nay lượng điện vào ít chỉ chạy được khoảng 3.6 kW, đây cũng là 1 dạng quá tải.
2. Động cơ bị mất pha [ Phase loss, Phase Failure, Phase missing]
- Nguyên nhân thường do sự tiếp xúc giữa 3 dây điện nguồn vào phần đấu điện của motor không được ổn định do một hoặc các pha bị mất không ổn định dòng điện qua động cơ điện.
3. Motor hỏng do làm việc trong môi trường quá nóng.
Nhiệt độ môi trường làm việc quá cao sẽ làm sản phẩm nhanh hỏng.
Đôi lúc nhiệt độ tăng quá cao, mất tua motor chạy chậm, và cháy theo kiểu quá tải. Do đó cánh quạt làm mát là vô cùng quan trọng. Nhiệt độ tăng tính dẫn điện giảm, từ thẩm yếu hơn nên vòng bi có thể chảy mỡ, phớt chắn dầu có thể co dãn, lỏng, rời ra mắc vào trục motor.
Cánh quạt motor là rất quan trọng phải có nhiều cánh, tạo được nhiều gió, làm bằng nhựa tốt, lâu ngày cũng không bị gãy vỡ ô xi hóa, vậy mới đảm bảo motor được mát.
4. Một vài lỗi trong sản xuất chế tạo hoặc quấn lại mô tơ • Dây emay quá mảnh, khi quấn lực kéo quá lớn làm rạn lớp sơn cách điện bọc ngoài emay.
• Khi lắp cuộn dây vào rãnh của
động cơ điệndo dùng búa cao su đập quá mạnh, có những sợi dây đè lên nhau làm trầy xước lớp sơn cách điện. • Do kích thước rãnh của động cơ điện quá nhỏ, độ rộng không phù hợp làm cho vòng dây lớp trên và lớp dưới chập nhau. • Chất lượng dây emay không ổn, khi quấn dây lớp sơn cách điện bọc bên ngoài dây emay bị tróc. • Lực ép dây quá lớn hoặc có sự cố về cơ khí làm tróc lớp sơn cách điện. • Do chất lượng sơn cách điện chưa tốt, chế tạo cuộn dây không đúng qui cách, khi động cơ điện phát sinh chấn động điện từ do bị ma sát làm cho chất cách điện bị mài mòn.
• Khi tạo khuân cho cuộn dây của
động cơ điệndùng dụng cụ không thích hợp làm cho giữa các vùng dây ép chặt bị xước. • Khi hàn các mối hàn làm rơi thiếc hàn lên chất cách điện hoặc lên các vòng dây làm chập mạch giữa các tổ dây • Khi dây cài lắp trong rãnh của động cơ điện không đầy,ngâm tẩm không tốt, hơi ẩm, bụi xâm nhập vào giữa các vòng dây làm cho lớp sơn cách điện bên ngoài dây emay bị rộp lên gây chập mạch giữa các vòng dây. • Khi cuộn dây quá dài làm cho đầu cuộn dây chạm vào nắp trước hoặc nắp sau motor
• Động cơ điện bị tăng điện áp, quá tải, khởi động đột ngột nhiều lần làm cho giữa các vòng dây quá nóng sinh ra chập điện.
17 thg 3 2021 14:23
Để máy móc, động cơ hoạt động bền bỉ cùng với công suất cao nhất, bạn phải thường xuyên bảo dưỡng và sửa chữa motor điện đúng cách. Dưới đây, mời các bạn tham khảo một số phương pháp và lưu ý khi bảo dưỡng, sửa chữa động cơ điện 3 pha.
1. Khái niệm motor điện
Trước khi đi tìm hiểu cách sửa chữa motor điện, bạn cần biết được motor là gì? Motor chính là một thiết bị dùng để tạo ra chuyển động, có thể sử dụng giống như một động cơ. Do đó, motor điện là 1 thuật ngữ thường được dùng để chỉ 1 động cơ điện hoặc là 1 động cơ đốt trong.
Motor điện là khái niệm thường được dùng để chỉ 1 động cơ điện
Motor điện dùng để chuyển đổi từ năng lượng điện sang năng lượng cơ, ngược lại so với máy phát điện [chuyển từ năng lượng cơ sang năng lượng điện]. Các motor điện thường được sử dụng trong các thiết bị gia dụng, chẳng hạn như quạt điện, tủ lạnh, máy giặt, máy bơm nước, quạt thông hơi, máy hút bụi,…
2. Các lỗi thường gặp của motor điện
Những lỗi sau đây của motor điện nếu không được khắc phục, sửa chữa kịp thời có thể dẫn đến tình trạng cháy nổ thậm chí còn ảnh hưởng đến các thiết bị điều khiển khác, đôi khi còn ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như sinh hoạt:
- Motor điện bị nóng quá mức khi đang vận hành,
- Motor điện khi đang chạy phát ra tiếng kêu to,
- Motor điện lúc thì chạy, lúc lại không chạy, nói chung là không ổn định,
- Tụ điện 3 pha không thể điều khiển được,
- Nguồn điện của động cơ bị mất pha,
- Motor hoạt động phát ra mùi khét [chập điện].
- Cháy cầu chì motor điện, dưới đây là clip về hoạt động của cầu chì:
3. Kiểm tra motor thường xuyên và cách sửa motor điện tại nhà
a] Kiểm tra định kỳ và vận hành động cơ điện 3 pha như thế nào?
- Bạn nên theo dõi thường xuyên và định kỳ tiếng máy chạy của động cơ.
- Kiểm tra nhiệt độ bên trong động cơ điện khi đang vận hành.
- Kiểm tra giá trị công suất tiêu thụ năng lượng của động cơ bằng ampe kế.
- Kiểm tra mức độ tiếp xúc của các bộ phận khác như cầu chì, cầu dao,... cũng như các điểm khởi động khác.
- Lau chùi sạch sẽ bên ngoài của động cơ điện, tránh hiện tượng bám bụi.
- Bảo dưỡng động cơ điện định kỳ theo đúng lịch bảo dưỡng và khuyến cáo của nhà sản xuất.
- Trong điều kiện môi trường làm việc có nhiều bụi bẩn, hóa chất ăn mòn thì bạn nên định kỳ tiểu tu cho động cơ điện 3 tháng/ lần.
b] Cách sửa chữa động cơ điện tại nhà
Quấn roto của motor điện 3 pha
- Động cơ roto quấn dây được chế tạo rất khó khăn, giá thành đắt đỏ, sửa chữa cũng phức tạp hơn động cơ lồng sóc, hơn nữa, hiệu suất và hệ số công suất cũng thấp hơn. Nhưng nó lại có ưu điểm đặc biệt là dễ dàng điều chỉnh tốc độ, cho đặc tính khởi động tốt, dòng điện khởi động cũng thấp, mô men khởi động lại cao, năng lực quá tải cũng tương đối tốt hơn các loại rotor lồng sóc. Bởi vậy nó vẫn được sử dụng phổ biến ở các máy trục, dây quấn, tời,… và những động cơ có công suất lớn.
- Dây quấn roto thông thường sẽ được quấn thành 3 pha cùng với số cực luôn luôn bằng số cực ở stato. Ba dây cuối được nối theo dạng hình sao [Y] ngay trong bộ dây, còn 3 dây đầu từ A B C được nối vào 3 vành trượt để đi qua 3 chổi than nhằm mục đích lấy điện ra biến trở khởi động cũng như biến trở điều chỉnh tốc độ.
- Những motor có công suất nhỏ, chỉ từ 10 15 kW trở xuống, chẳng hạn như động cơ máy bơm nước Hitachi Thái Lan, thì phần roto được làm rãnh kiểu nửa kín [đôi khi là rãnh kín, muốn quấn lại thì phải luồn dây] rồi quấn nhiều vòng dây điện từ hình tròn, bọc sợi dây theo kiểu đồng tâm, thao tác giống như ở stato.
- Những động cơ có công suất motor trung bình và lớn thường sử dụng các rãnh kiểu hở quấn bằng cuộn dây bọc sợi hoặc bọc vải, có kích thước chữ nhật thường gọi là quấn thanh đồng, tương tự như kiểu “quấn sóng”, mỗi rãnh thường có 2 thanh đồng để cho dễ thao tác, sửa chữa và tạo điều kiện làm nguội tốt.
- Đốt sạch lần cách điện của sợi dây cho cháy rồi nhúng nước giúp cho dây mềm lại, sau đó uốn một đầu dây tạo thành hình dạng nhất định và bọc cách điện vào thanh đồng. Tiếp đến mới luồn vào phần rãnh đã được lót cách điện [rãnh nửa kín]. Cuối cùng, uốn đầu kia theo chiều đấu dây đã được lấy mẫu.
Quấn roto của motor điện 3 pha là một công việc khá phức tạp
Phục hồi dây quấn của động cơ đã bị hỏng:
- Dây cũ ở phần rôto thường có cỡ to như d >= 3mm hoặc là thanh đồng, nên khi tháo dây bị cháy cách điện ra, chúng ta có thể tận dụng bằng cách đốt luôn lớp cách điện cũ đã bị hỏng rồi sau đó bọc lại. Vì đây là những cỡ dây điện, thanh đồng đặc chủng nên rất khó tìm được dây mới phù hợp với kích thước dây cũ ở ngoài thị trường.
- Trong trường hợp sửa chữa nhỏ, các bạn có thể dùng bếp lò than để thực hiện việc đốt dây. Trước tiên, cần trải đều cuộn dây hoặc tất cả các thanh đồng ra rồi hơ qua trên bếp lò để đốt cháy lớp cách điện cũ đi.
- Nhiệt độ đốt lúc này vào khoảng 5500 7000C, vì vậy không nên sử dụng than đá quá nóng khiến bạn khó đốt. Chú ý, khi đốt phải liên tục quay trở nhiều lần các mặt của cuộn dây và thanh đồng để lớp cách điện được cháy hết nhưng chất lượng dây thì vẫn đảm bảo.
- Dây đốt xong, bạn hãy đem nhúng vào dung dịch nước với khoảng 4 5% axit H2SO4 khoảng 10 phút để cho tất cả lớp cách điện cũ bị tróc đi rồi sử dụng nước lã để rửa cho thật sạch. Để đề phòng axit vẫn rửa chưa hết, bạn cần ngâm dây vào nước nóng khoảng 1% xà phòng hoặc dung dịch NaOH loãng để có thể trung hòa hết được lượng axit.
- Tiếp tục dùng nước lã để rửa sạch dây 1 lần cuối, sau đó đem phơi nắng cho khô và lấy vải để lau cho thật sạch. Cuối cùng, dùng búa gỗ gõ nhẹ lên dây dẫn để nắn lại những đoạn cong queo, những chỗ bị vênh lên cho thật phẳng, sau đó quấn lại vào giá cuộn dây.
- Khi quấn dây, bạn cần chú ý kiểm tra thật kỹ, nếu có chỗ dây xước gai hay cạnh sắc hoặc bị sùi ra thì cần dùng dũa mịn để sửa lại cho thật phẳng, nhẵn, đoạn nào tiết diện nhỏ thì phải cắt bỏ đi. Tuyệt đối không được sử dụng giấy nhám để tuốt sạch cả đoạn dây hoặc thanh đồng để làm cho dây bé đi, sau này quấn dây đó vào rôto sẽ gây ra tình trạng nóng máy.
- Cuối cùng, tiến hành bọc lại lớp cách điện mới, sau đó đem nhúng vào dung dịch sơn cách điện loãng [sơn 447] rồi sấy cho khô để cho lớp cách điện bám thật chắc vào dây, nếu cần thì phải tuốt paraffin giúp cho dây nhẵn lại để tiến hành quấn vào rôto.
4. Các công việc cần làm trong bảo dưỡng motor định kỳ
Tiểu tu động cơ điện 3 pha gồm các thao tác sau:
- Trước tiên, cần lau chùi sạch sẽ bên ngoài của động cơ điện.
- Kiểm tra điện trở của lớp cách điện.
- Thổi sạch bụi bằng các loại máy nén khí.
- Kiểm tra, tiến hành siết chặt lại các con ốc bulong, đai ốc ở chân đế.
- Kiểm tra mỡ bò trong bạc đạn của động cơ điện, nếu thiếu thì chêm thêm vào.
- Kiểm tra và điều chỉnh tất cả các thiết bị bảo vệ điện.
Kiểm tra, tiến hành siết chặt lại các con ốc bulong, đai ốc ở chân đế
Trung tu động cơ điện 3 pha gồm có các thao tác, công việc cụ thể sau:
- Kiểm tra lại bộ phận bạc đạn,
- Thay mới mỡ bò cho bạc đạn,
- Đo độ cách điện giữa các bối dây [nếu thấy cần thiết hãy tiến hành sấy cuộn dây].
- Sửa chữa các lỗi, hư hỏng phát sinh của động cơ trong quá trình vận hành.
Các lưu ý khi tiến hành vào mỡ bò cho bạc đạn động cơ điện 3 pha:
- Không nhét quá nhiều mỡ bò mà chỉ nên đưa vào khoảng 2/ 3 nắp mỡ.
- Khi vào mỡ bò, bạn nên chú ý tới công năng [khả năng chịu nhiệt, tải năng,...] của motor để vào cho chuẩn.
Thông thường sau khi động cơ 3 pha hoạt động được khoảng 4000 giờ thì nên tiến hành trung tu 1 lần.
5. Các dịch vụ sửa chữa motor điện và giá trung bình thị trường
Các dịch vụ sửa chữa động cơ điện hiện nay bao gồm có:
- Quấn lại dây kích từ
- Thay bạc đạn
- Hàn phiến đồng
- Quấn lại dây rotor
- Phục hồi cổ góp
- Cân bằng động
- Xử lý gối đỡ
- Căn chỉnh lại trục cơ
- Mài bóng và xẻ rãnh cổ góp
- Thay vòng bi
- Đóng sơmi nắp
- Mài cổ góp và tẩm sấy motor
- Sửa chạm stato và các mối dây
- Sơn mới và phục hồi lại động cơ điện
Báo giá dịch vụ sửa chữa, quấn động cơ điện trên thị trường hiện nay
Hiện nay, bảng giá sửa chữa motor điện tại các cơ sở, dịch sửa chữa đồ điện được niêm yết như sau:
Stt | Kw | HP | Đơn giá sửa chữa, quấn roto |
1 | 0.18 | 0.25 | Từ 250.000 – 390.000 VND |
2 | 0.37 | 0.5 | Từ 380.000 – 420.000 VND |
3 | 0.55 | 0.75 | Từ 410.000 – 480.000 VND |
4 | 0.75 | 1 | Từ 440.000 – 500.000 VND |
5 | 1.1 | 1.5 | Từ 470.000 – 600.000 VND |
6 | 1.5 | 2 | Từ 610.000 – 700.000 VND |
7 | 2.2 | 3 | Từ 810.000 – 900.000 VND |
8 | 3.7 | 5 | Từ 910.000 – 1.200.000 VND |
9 | 5.5 | 7.5 | Từ 1.0 40.000 – 1.400.000 VND |
10 | 11 | 15 | Từ 1.710.000 – 2.000.000 VND |
11 | 15 | 20 | Từ 2.210.000 – 2.800.000 VND |
12 | 18.5 | 25 | Từ 2.710.000 – 3.200.000 VND |
13 | 22 | 30 | Từ 3.310.000 – 4.600.000 VND |
14 | 30 | 40 | Từ 4.810.000 – 6.000.000 VND |
15 | 37 | 50 | Từ 5.810.000 – 6.800.000 VND |
16 | 45 | 60 | Từ 7.010.000 – 8.000.000 VND |
17 | 55 | 75 | Từ 8.210.000 – 10.000.000 VND |
18 | 75 | 100 | Từ 10.010.000 – 12.000.000 VND |
19 | 90 | 125 | Từ 13.010.000 – 15.000.000 VND |
Kết luận
Trên đây là những cách bảo dưỡng và sửa chữa motor điện đơn giản dành cho những ai muốn sửa chữa đồ điện tại nhà mà không cần ra tiệm. Các bạn có thể tham khảo và làm theo hướng dẫn để có thể khắc phục được những hư hỏng cho động cơ của mình chạy êm mượt và hiệu quả nhất.
Video kĩ thuật motor 3 pha, cấu tạo motor 3 pha
Nội Dung Có Thể Bạn Quan Tâm:
- Nguyên Nhân Motor Bị Lệch Pha Và Cách Khắc Phục Như Thế Nào?
- Cách Kiểm Tra Motor Bị Cháy: Nguyên Nhân Cháy Motor, Cách Khắc Phục Motor Bị Cháy
- Biến Tần Điều Khiển Tốc Độ Motor 3 Pha, Lợi Ích, Khái Niệm
- Động Cơ Parma, Thương Hiệu Bán Chạy Nhất Việt Nam, Quy Mô Tập Đoàn
- Cách Đấu Điện Motor 1 Pha, Đấu tụ, Đảo Chiều Tùy Ý
- Giá Motor 3 Pha Hitachi Toshiba Mitsubishi Nhật, ABB, Siemens Đức, Giá Quấn Lại Motor Toàn Quốc