Giáo trình Xã hội học đại cương 2022

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT

HỌC PHẦN: XÃ HỘI HỌC ĐẠI CƯƠNG

[theo yêu cầu tại Thông tư số 08/2011/TT-BGD Đ T ngày 17/2/2011của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo]

1. Tên học phần : Xã hội học đại cương
2. Tổng tín chỉ : 2 tín chỉ
3. Bộ môn phụ trách giảng dạy: Bộ môn Pháp luật Cơ sở
4. Mô tả học phần

Xã hội học là ngành khoa học nghiên cứu các quy luật và quá trình xã hội của các sự kiện, hiện tượng xã hội thể hiện trong hoạt động của các nhóm xã hội bằng các phương pháp định lượng. Đối với xã hội học, mọi cái không phải hình như hay chúng có vẻ là… Từ sự trình bày, phân tích các khái niệm cơ bản như cơ cấu xã hội, phân tầng xã hội, nhóm xã hội, thiết chế xã hội…, cung cấp tri thức, hiểu biết về quy trình tiến hành một cuộc điều tra xã hội học, về các phương pháp thu thập thông tin, môn học đi sâu vào nghiên cứu một số lĩnh vực chuyên biệt như: Xã hội học tội phạm, xã hội học về dư luận xã hội, xã hội học đô thị, xã hội học nông thôn và xã hội học gia đình. Trên cơ sở những thành tựu khoa học về tri thức và công nghệ đã đạt được, xã hội học trang bị cho người học những tri thức khoa học về các lĩnh vực xã hội và kĩ năng vận dụng chúng vào việc nghiên cứu, giải quyết những vấn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra.

5.1. Về kiến thức 

Sau khi học xong học phần này, người học sẽ:

• Trình bày được lịch sử hình thành và phát triển của ngành xã hội học, các quan điểm của một số trường phái xã hội học và một số nhà xã hội học tiêu biểu;
• Phân biệt được khoa học xã hội học với các ngành khoa học xã hội khác;
• Mô tả [so sánh, phân tích] được hệ thống các khái niệm cơ bản của khoa học xã hội học như: Cơ cấu xã hội, hệ thống xã hội, nhóm xã hội, vị thế xã hội, thiết chế xã hội, xã hội hoá…;
• Trình bày được quy trình [các bước] tiến hành một cuộc điều tra xã hội học;
• Xây dựng được bảng câu hỏi [phiếu điều tra] và hiểu được nội dung, bản chất các phương pháp thu thập thông tin [phân tích tài liệu có sẵn, quan sát, phỏng vấn, ankét, thực nghiệm];
• Giải thích được nguồn gốc, nguyên nhân, thực trạng và bản chất của các sự kiện, hiện tượng xã hội, quá trình xã hội như phân tầng xã hội, tính cơ động xã hội, hiện tượng tội phạm, hành vi sai lệch, dư luận xã hội, các đặc trưng cơ bản của cộng đồng xã hội đô thị và cộng đồng xã hội nông thôn…

5.2. Về kĩ năng

• Hình thành thói quen chú ý, quan sát, ghi nhận các sự kiện, hiện tượng diễn ra trong cuộc sống;
• Rèn luyện kĩ năng vận dụng tri thức xã hội học để lí giải tình hình, thực trạng và bản chất của các sự kiện, hiện tượng xảy ra trong đời sống xã hội;
• Kĩ năng sử dụng linh hoạt các công cụ xã hội học [quy trình tiến hành một cuộc điều tra, các phương pháp thu thập thông tin…] để điều tra, nghiên cứu, làm sáng tỏ một vấn đề xã hội nói chung hay một vấn đề pháp luật nói riêng.
• Rèn luyện khả năng nghiêm túc, độc lập, sáng tạo trong nghiên cứu khoa học.

5.3. Về thái độ

• Hình thành sự say mê, hứng thú trong quá trình học tập, nghiên cứu xã hội học;
• Chủ động, tự tin trong lí giải, phân tích một vấn đề xã hội;
• Tôn trọng và biết lắng nghe ý kiến, quan điểm của người cung cấp thông tin và những người cùng làm việc trong nhóm.

7.1. Giáo trình

1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Tập bài giảng xã hội học, Công an nhân dân, Hà Nội, 2010.
2. Ngọ Văn Nhân, Giáo trình xã hội học, Nxb. Lao động-Xã hội, Hà Nội, 2011.
3. Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn – Đại học quốc gia Hà Nội, Phạm Tất Dong – Lê Ngọc Hùng [đồng chủ biên], Xã hội học, Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007.
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Xã hội học đại cương, Thống kê, Hà Nội, 2004.

7.2. Tài liệu tham khảo bắt buộc

1. Ngọ Văn Nhân, Xã hội học pháp luật, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2010.
2. Ngọ Văn Nhân, Tác động của dư luận xã hội đối với ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở – Lý luận và thực tiễn, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011.
3. Ngọ Văn Nhân [Chủ nhiệm đề tài], Phòng chống tệ nạn xã hội trong sinh viên Trường Đại học Luật Hà Nội – Thực trạng và giải pháp, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Hà Nội, 2011.
4. A. Capitonov, Xã hội học thế kỉ XX: lịch sử và công nghệ, Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2000.
5. Hà Ngân Dung, Các nhà xã hội học thế kỉ XX, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001.
6. Phạm Tất Dong, Nguyễn Sinh Huy, Đỗ Nguyên Phương, Xã hội học đại cương, Thống kê, Hà Nội, 2004.
7. Nguyễn Khắc Viện [chủ biên], Từ điển xã hội học, Nxb. Thế giới, Hà Nội, 1994.

7.3. Tài liệu tham khảo lựa chọn

* Sách

1. Chung Á – Nguyễn Đình Tấn, Nghiên cứu xã hội học, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996.
2. Thanh Lê – Tuệ Nhân, Xã hội học chuyên biệt, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000.
3. Tony Bilton, Kenvin Bonnett, Philip Jones, Michelle Stanwett, Ken Sheard và Andrew Webster, Nhập môn xã hội học, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993.
4. Kulcsar Kalman, Cơ sở xã hội học pháp luật, Nxb. Thống kê, Hà Nội, 2004.
5. Lương Khắc Hiếu [chủ biên], Dư luận xã hội trong sự nghiệp đổi mới, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999.
6. Nguyễn Quý Thanh, Xã hội học về dư luận xã hội, Nxb. ĐHQG HN, Hà Nội, 2006.
7. Therese Beker, Thực hành nghiên cứu xã hội, Nxb. CTQG, Hà Nội, 1998.
8. Huỳnh Khái Vinh, Một số vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn giá trị xã hội, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001.
9. Tô Duy Hợp [chủ biên], Định hướng phát triển làng – xã đồng bằng sông Hồng ngày nay, Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003.
10. Vũ Tuấn Huy, Mâu thuẫn vợ chồng trong gia đình và những yếu tố ảnh hưởng, Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003.
11. Từ Điển, Điều tra thăm dò dư luận xã hội [hướng dẫn thực hành], Nxb. Thống kê, Hà Nội, 1996.
12. Nguyễn Đức Truyền, Kinh tế hộ gia đình và các quan hệ xã hội ở nông thôn đồng bằng sông Hồng, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003.

* Bài tạp chí

1. Ngọ Văn Nhân, Vai trò của dư luận xã hội – quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng của Đảng ta trong công cuộc đổi mới, Tạp chí Khoa học xã hội, số 1[77]/2005, tr. 10 – 18.
2. Ngọ Văn Nhân, Sự tác động của dư luận xã hội đối với ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở ở nước ta hiện nay, Tạp chí dân chủ và pháp luật, số 5[158]/2004, tr. 22 – 27.
3. Ngọ Văn Nhân, Ảnh hưởng của lối sống nông thôn đến ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ xã ở nước ta hiện nay, Tạp chí dân chủ và pháp luật, số tháng 2/2006 – Chuyên đề về Văn hoá pháp lý, tr. 11 – 15.
4. Ngọ Văn Nhân, Dư luận xã hội với tư cách là phương thức thực hiện phản biện xã hội ở nước ta hiện nay, Tạp chí Khoa học xã hội, số 5[105]/2007, tr. 3 – 10.
5. Ngọ Văn Nhân, Phát huy vai trò của dư luận xã hội đối với công tác phòng, chống các hành vi tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, công chức cấp cơ sở ở nước ta hiện nay, Tạp chí Luật học, số 8[87]/2007.
6. Ngọ Văn Nhân, Vận dụng phương pháp xã hội học vào việc nghiên cứu tội phạm ẩn dấu, Tạp chí Phát triển Nhân lực, số 6[16]/2009, tr. 46-49.
7. Ngọ Văn Nhân, Phát huy vai trò của dư luận xã hội đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ cấp cơ sở, Tạp chí Luật học, số 05[132]/2011, tr. 21-28.
8. Ngọ Văn Nhân, Giáo dục pháp luật hay giáo dục ý thức pháp luật?, Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 12[295]/2012, tr. 3 – 7.
9. Phương pháp đánh giá học phần

8.1. Đánh giá thường xuyên

Điểm đánh giá thường xuyên bao gồm:

8.2. Đánh giá định kì

Điểm đánh giá định kỳ bao gồm: