Lựa chọn bất lợi và Nguy cơ đạo đức
Rủi ro đạo đức và lựa chọn bất lợi đều là những khái niệm được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực bảo hiểm. Cả hai khái niệm này đều giải thích tình huống trong đó công ty bảo hiểm bị thiệt thòi do họ không có đầy đủ thông tin về tổn thất thực tế hoặc do họ phải chịu nhiều trách nhiệm hơn đối với rủi ro được bảo hiểm. Hai khái niệm này khá khác biệt với nhau mặc dù chúng bị hiểu sai nhiều. Bài viết sau đây nhằm mục đích cung cấp một cái nhìn tổng quan rõ ràng về từng khái niệm là gì, cùng với giải thích về sự khác biệt của chúng với nhau.
Lựa chọn bất lợi là gì?
Lựa chọn bất lợi là tình huống xảy ra "sự bất cân xứng thông tin" trong đó một bên trong thỏa thuận có nhiều thông tin cập nhật và chính xác hơn bên kia. Điều này có thể khiến cho bên có nhiều thông tin được hưởng lợi hơn bên có ít thông tin hơn. Điều này phổ biến nhất trong các giao dịch bảo hiểm. Ví dụ, có hai nhóm người trong dân số là những người hút thuốc và những người không hút thuốc. Một thực tế đã biết là những người không hút thuốc có cuộc sống khỏe mạnh hơn những người hút thuốc, tuy nhiên, công ty bảo hiểm bán bảo hiểm nhân thọ có thể không biết ai trong dân số hút thuốc và ai không hút thuốc. Điều này có nghĩa là công ty bảo hiểm sẽ tính phí bảo hiểm như nhau cho cả hai bên; tuy nhiên, bảo hiểm đã mua sẽ có giá trị hơn đối với người hút thuốc so với người không hút thuốc vì họ có nhiều quyền lợi hơn.
Mối nguy về đạo đức là gì?
Rủi ro đạo đức là tình huống một bên có lợi cho bên kia bằng cách không cung cấp đầy đủ thông tin về hợp đồng mà các bên đang ký kết hoặc trong tình huống bảo hiểm, đây sẽ là lúc người được bảo hiểm chịu nhiều rủi ro hơn họ thường làm vì họ biết rằng công ty bảo hiểm sẽ thanh toán nếu xảy ra tổn thất. Các lý do dẫn đến rủi ro đạo đức bao gồm sự bất cân xứng của thông tin và sự hiểu biết rằng một bên không phải chính mình sẽ phải chịu trách nhiệm về những tổn thất phát sinh. Ví dụ, một người đã mua bảo hiểm nhân thọ có thể sẵn sàng tham gia các môn thể thao rủi ro cao khi biết rằng bảo hiểm sẽ bảo hiểm mọi tổn thất trong trường hợp có điều gì đó xảy ra với người được bảo hiểm.
Lựa chọn bất lợi và Nguy cơ đạo đức
Lựa chọn bất lợi và rủi ro đạo đức luôn dẫn đến việc một bên được lợi hơn bên kia chủ yếu là do họ có nhiều thông tin hơn hoặc họ chịu mức trách nhiệm thấp hơn, tạo điều kiện cho hành động thiếu thận trọng. Sự khác biệt giữa hai yếu tố này là lựa chọn bất lợi là khi bên cung cấp dịch vụ [chẳng hạn như công ty bảo hiểm] không biết về toàn bộ rủi ro vì tất cả thông tin không được chia sẻ khi giao kết hợp đồng và rủi ro đạo đức xảy ra khi người được bảo hiểm biết rằng công ty bảo hiểm chịu toàn bộ rủi ro tổn thất và sẽ bồi hoàn khoản này cho người được bảo hiểm nếu họ bị tổn thất.
Tóm lược:
Sự khác biệt giữa lựa chọn bất lợi và nguy cơ đạo đức
• Lựa chọn bất lợi và rủi ro đạo đức luôn dẫn đến việc một bên được lợi hơn bên kia chủ yếu là do họ có nhiều thông tin hơn hoặc họ chịu mức trách nhiệm thấp hơn, tạo điều kiện cho hành động thiếu thận trọng.
• Lựa chọn bất lợi là tình huống xảy ra 'sự bất cân xứng về thông tin' trong đó một bên trong thỏa thuận có nhiều thông tin cập nhật và chính xác hơn bên kia.
• Rủi ro đạo đức xảy ra khi người được bảo hiểm biết rằng công ty bảo hiểm chịu toàn bộ rủi ro tổn thất và sẽ bồi hoàn khoản này cho người được bảo hiểm nếu họ bị tổn thất.
Table Of Contents:
Lựa chọn bất lợi so với nguy cơ đạo đức
Nguy cơ về đạo đức và lựa chọn bất lợi là những khái niệm được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực bảo hiểm. Cả hai khái niệm này đều giải thích tình huống mà công ty bảo hiểm gặp khó khăn vì họ không có đầy đủ thông tin về sự mất mát thực tế hoặc vì họ chịu trách nhiệm nhiều hơn về rủi ro được bảo hiểm. Hai khái niệm này khá khác biệt với nhau mặc dù chúng được hiểu sai rộng rãi. Bài viết sau đây nhằm cung cấp một cái nhìn tổng quan rõ ràng về những gì mỗi khái niệm, cùng với lời giải thích về sự khác biệt giữa chúng với nhau.
Lựa chọn bất lợi là gì?
Sự lựa chọn trái ngược là tình huống mà trong đó một "sự không đối xứng thông tin" xảy ra khi một bên tham gia thỏa thuận có nhiều thông tin cập nhật và chính xác hơn bên kia. Điều này có thể khiến cho bên có nhiều thông tin hơn được hưởng lợi từ chi phí của bên có ít thông tin hơn. Đây là điều phổ biến nhất trong các giao dịch bảo hiểm. Ví dụ, trong dân chúng có hai bộ người hút thuốc lá và những người không được hút thuốc lá. Đó là một thực tế được biết rằng người không hút thuốc có cuộc sống khỏe mạnh lâu hơn người hút thuốc, tuy nhiên, công ty bảo hiểm bán bảo hiểm nhân thọ có thể không biết ai trong dân số hút thuốc lá và ai không. Điều này có nghĩa là công ty bảo hiểm sẽ tính phí bảo hiểm tương đương cho cả hai bên; tuy nhiên, bảo hiểm mua sẽ có giá trị hơn cho người hút thuốc hơn so với người không hút thuốc vì họ có nhiều hơn để đạt được.
Nguy cơ về đạo đức là gì?
Nguy cơ về đạo đức là tình huống mà một bên có lợi cho bên kia bằng cách không cung cấp đầy đủ thông tin về hợp đồng mà các bên đang tiến hành, hoặc trong kịch bản bảo hiểm, điều này sẽ xảy ra khi người được bảo hiểm mất nhiều rủi ro hơn thường làm vì họ biết rằng công ty bảo hiểm sẽ thanh toán nếu mất mát xảy ra. Lý do của sự nguy hiểm về đạo đức bao gồm sự không đối xứng của thông tin và hiểu biết rằng một bên không phải là chính mình sẽ phải chịu trách nhiệm về những tổn thất phát sinh. Ví dụ, một người đã mua bảo hiểm nhân thọ có thể sẵn sàng tham gia vào các môn thể thao có nguy cơ cao biết rằng bảo hiểm sẽ bao gồm bất kỳ thiệt hại trong trường hợp có điều gì xảy ra với người được bảo hiểm.
Lựa chọn bất lợi và nguy cơ về đạo đức luôn luôn dẫn đến một bên hưởng lợi từ người khác chủ yếu là vì họ có nhiều thông tin hơn hoặc chịu trách nhiệm thấp hơn để có thể hành động một cách thiếu thận trọng . Sự khác biệt giữa hai là sự chọn lựa bất lợi là khi bên cung cấp dịch vụ [chẳng hạn như công ty bảo hiểm] không biết đến độ dài đầy đủ của rủi ro bởi vì tất cả thông tin không được chia sẻ khi ký kết hợp đồng và nguy cơ về đạo đức xảy ra khi người được bảo hiểm biết rằng công ty bảo hiểm có nguy cơ mất mát hoàn toàn và sẽ hoàn trả cho người được bảo hiểm nếu họ bị lỗ.Tóm tắt:
Sự khác biệt giữa lựa chọn bất lợi và nguy hiểm về đạo đức
Sự lựa chọn không tốt và nguy hiểm về đạo đức luôn dẫn đến một bên hưởng lợi từ người khác chủ yếu vì họ có nhiều thông tin hơn hoặc chịu trách nhiệm dưới mức đó hành động liều lĩnh.
Sự lựa chọn trái ngược là tình huống "bất đối xứng thông tin" xảy ra khi một bên tham gia thỏa thuận có nhiều thông tin cập nhật và chính xác hơn bên kia.
Nguy cơ đạo đức xảy ra khi người được bảo hiểm biết rằng công ty bảo hiểm có nguy cơ mất mát hoàn toàn và sẽ hoàn trả cho người được bảo hiểm nếu họ bị lỗ.
Sự khác biệt giữa đạo đức và đạo đức | Đạo đức và đạo đức
Sự khác biệt giữa đạo đức và đạo đức là gì? Đạo đức đề cập đến các quy tắc ứng xử của xã hội và Đạo đức đề cập đến các hệ thống niềm tin cá nhân.
Sự khác biệt giữa đạo đức và đạo đức | Đạo đức và đạo đức
Sự khác biệt giữa đạo đức và đạo đức là gì? Đạo đức liên quan đến một bộ quy tắc ứng xử được thành lập trong khi đạo đức là một tập hợp các niềm tin.
Sự khác biệt giữa lựa chọn khối lượng và lựa chọn dòng tinh khiết | Lựa chọn hàng loạt hoặc lựa chọn dòng tinh khiết
Sự khác biệt giữa lựa chọn hàng loạt và lựa chọn dòng Pure là gì? Lựa chọn dòng tinh khiết được thực hiện trong các cây trồng tự thụ phấn; Lựa chọn khối lượng được thực hiện ...
Moral hazard hay Rủi ro đạo đức là một hành vi nghiêm trọng trong hoạt động tài chính – một loại rủi ro phát sinh khi đạo đức của chủ thế kinh bị suy thoái. Moral Hazard có nguồn gốc từ sự bất cân xứng thông tin giữa các chủ thể giao dịch khiến một bên thay đổi hành vi gây bất lợi cho bên kia
Moral Hazard – Rủi ro đạo đức mà căn nguyên của nó là từ bất cân xứng thông tin, là một vấn đề nghiêm trọng trong hoạt động tài chính đặc biệt là lĩnh vực ngân hàng. Moral Hazard là một kiểu thất bại thị trường [market failure] gây ra khi đạo đức của chủ thể kinh tế bị suy thoái – đây cũng là điểm kết nối quan trọng cho những tội phạm cổ cồn trắng [White-Collar Crime] thao túng thị trường.
Bạn đang xem: Rủi ro đạo đức
Vậy trong bài này, hoidapthutuchaiquan.vn sẽ cùng bạn tìm hiểu về Moral Hazard, nguồn gốc của vấn đề nghiêm trọng này cũng như những giải pháp để ngăn chặn hiện tượng này trong thị trường tài chính.
1. Hiểu về Moral Hazard – Rủi ro đạo đức
1.1 Moral Hazard – Rủi ro đạo đức là gì ?
Moral Hazard – Rủi ro đạo đức là một thuật ngữ kinh tế học và tài chính được sử dụng để chỉ một loại rủi ro phát sinh khi đạo đức của chủ thể kinh tế bị suy thoái. Moral Hazard nảy sinh khi bên có ưu thế thông tin hành động theo hướng làm lợi cho bản thân bất kể hành động đó có thể làm hại cho bên kém ưu thế thông tin. Hiện tượng này phát sinh sau khi giao dịch được thực hiện, một bên thực hiện những hành động ẩn giấu và ảnh hưởng lợi ích phía đối tác.
Hành vi tha hóa theo hướng như thế của bên có ưu thế thông tin được bên kém ưu thế thông tin cho là không đứng đắn, là một hành vi nguy hiểm có thể gây rủi ro cho mình. Bất kỳ lúc nào một bên trong thỏa thuận không phải gánh chịu những hậu quả tiềm ẩn của rủi ro, thì khả năng xảy ra Moral Hazard sẽ tăng lên. Vấn đề này phổ biến trong ngành cho vay và bảo hiểm nhưng cũng có thể tồn tại trong mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động.
Moral Hazard là một hành vi nguy hiểm
1.2 Các thuật ngữ liên quan
Trước khi đi tìm hiểu chi tiết về tình trạng Moral Hazard, chúng ta cùng tìm hiểu các thuật ngữ liên quan.
Thông tin bất cân xứng
hay bất cân xứng thông tin [Asymmetric information] là trạng thái bất cân bằng trong cơ cấu thông tin – giữa các chủ thể giao dịch có mức độ nắm giữ thông tin không ngang nhau. Hiểu nôm na, bất cân xứng thông tin là một bên có nhiều thông tin hay hiểu biết hơn về một vấn đề, có những hành động gây tổn thất cho bên kia, và rộng hơn là cả xã hội.Lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức [Moral Harzard] chính là hai hệ quả tai hại đáng chú ý của vấn đề này.Lựa chọn đối nghịch [Adverse Selection] là cơ chế lựa chọn hay sàng lọc của thị trường do bất cân xứng thông tin dẫn đến kết cục là thông tin trên thị trường bị che đậy. Lựa chọn đối nghịch xảy ra khi trong 1 thị trường, người bán hoặc người mua biết rõ hơn về tính chất sản phẩm, mà đối tượng kia không biết và là tình huống thông tin bất cân xứng xuất hiện trước khi giao dịch được thực hiện.
Mâu thuẫn Người ủy quyền – người thừa hành hay bên ủy thác – bên được ủy thác [principal – agent problem] là hiện tượng người được giao nhiệm vụ hay được ủy quyền không làm đúng việc được giao và có những hành động trục lợi cho cá nhân gây tổn hại cho bên kia. Đây là một phiên bản của rủi ro đạo đức nhưng nó cũng có những yếu tố của lựa chọn đối ngược.
Tình trạng này nảy sinh do tách biệt quyền sở hữu và quyền điều hành khi những khó khăn nảy sinh trong điều kiện thông tin bất cân xứng khi chủ sở hữu thuê người đại diện để thực hiện lợi ích của mình, nhưng người đại diện có thể không hành động vì lợi ích của chủ sở hữu mà vì bản thân họ.
Agent problem là một dạng đặc biệt của hiện tượng Moral Hazard trong đó bên ủy thác là bên kém ưu thế thông tin, còn bên được ủy thác [đại lý] là bên có ưu thế thông tin. Bên ủy thác không giám sát được đầy đủ hành vi của bên nhận ủy thác, và bên nhận ủy thác hiểu được điều này. Tình trạng này khiến cho bên được ủy thác tự nhiên nảy sinh động cơ hành động theo hướng mà bên ủy thác cho là không phù hợp.
Ví dụ: Những người quản lý ngân hàng được giao nhiệm vụ cấp tín dụng 1 cách thận trọng nhất để có thể thu hồi vốn gốc và lãi cho vay và đảm bảo hiệu quả và an toàn trong hoạt động ngân hàng. Tuy nhiên, nhiều người lại cho vay những dự án rủi ro, có quan hệ để được chia chác hòng kiếm lợi nhuận bất hợp pháp. Khi mất vốn thì ngân hàng và cả nền kinh tế chịu, còn những người này chỉ cần bỏ việc và tìm việc khác là xong.
1.3 Nguồn gốc của thuật ngữ “Moral hazard” – Rủi ro đạo đức
Theo Dembe and Boden, 2000, p. 258 thì thuật ngữ Moral hazard xuất phát từ ngành bảo hiểm được các nhà cung cấp dịch vụ bảo hiểm Anh quốc đặt ra từ thế kỷ 17. Vào những năm 60 của thế kỷ trước, các nhà kinh tế học Hoa Kỳ bắt đầu sử dụng thường xuyên thuật ngữ Moral hazard để chỉ tình trạng kém hiệu suất nảy sinh từ loại rủi ro như trên.
Xem thêm: Lỗ Lũy Kế Là Gì - Cách Tính Lũy Kế Và Lỗ Lũy Kế Như Nào
Sau này, vượt ra khỏi lĩnh vực bảo hiểm thuật ngữ Moral hazard được sử dụng rộng rãi khi các yếu tố tâm lý được nhấn mạnh. Ở nhiều nước, thuật ngữ này được dùng bằng nguyên gốc tiếng Anh hoặc thậm chí phiên âm ra tiếng nước họ. Ở Việt Nam, Moral Harzard được dịch thành “rủi ro đạo đức”, “nguy cơ đạo đức”, “hiểm nguy đạo đức”, “mối nguy đạo đức”, “suy thoái đạo đức”, “tâm lý ý lại”, “tính ỷ lại”, “ỷ thế làm liều”, “chơi lận”, hoặc có thể giữ nguyên là “moral hazard”.
1.4 Các ví dụ về Moral hazard
Moral Hazard được các nhà kinh tế học nhìn thấy trong rất nhiều tình huống cũng như trong nhiều lĩnh vực:
Lĩnh vực ngân hàngHiện tượng này rất phổ biến trong lĩnh vực ngân hàng với lý do chính ở việc thiếu giám sát tài chính [cả từ phía chính phủ lẫn từ phía cổ đông] làm nảy sinh Moral Hazard ở các ngân hàng. Niềm tin rằng chính phủ vì lợi ích của người gửi tiền sẽ cứu các ngân hàng khỏi bị phá sản có thể làm nảy sinh rủi ro đạo đức ở các ngân hàng.
Bản thân các ngân hàng lại có thể gặp phải những rủi ro đạo đức ở người đi vay khi ngân hàng không đánh giá và thẩm định một cách khách quan và chính xác về tính hiệu quả của các phương án kinh doanh của người đi vay mà kích thích người này dùng khoản vay một cách mạo hiểm quá mức.
Ngoài ra, đối với các khoản vay có quy mô lớn cơ chế lại rất khác khi ít ngân hàng dám cho vay những khoản nợ lớn ngay cả với những doanh nghiệp có quan hệ tốt với ngân hàng, nếu chỉ dựa trên hiệu quả và mục tiêu kinh doanh thông thường vì rất rủi ro, nhất là trong bối cảnh chỉ cần một khoản vay xảy ra rủi ro là có thể rơi vào vòng lao lý ngay.
Lúc này, cơ chế lựa chọn đối nghịch và Moral Hazard xảy ra khi những người muốn kiếm lợi nhuận nhận ra rằng chỉ có hai cách thức để có thể có những khoản vay lớn là sở hữu ngân hàng và tạo mối quan hệ thân hữu với những người có quyền quyết định. Kết quả là, trong không gian của những khoản dàn xếp tài chính cho những cuộc chơi lớn, trên “thị trường” chỉ còn lại những ngân hàng hay nói rộng hơn là các tổ chức tài chính với sở hữu chéo chằng chịt và các mối quan hệ thân hữu.
Lĩnh vực bảo hiểmHiện tượng Moral Hazard xảy ra do thiếu thông tin dẫn tới giám sát không đầy đủ của bên cung cấp dịch vụ bảo hiểm ở bên được bảo hiểm, đó là việc họ thay đổi hành vi của mình khác đi so với hành vi mà bên cung cấp dịch vụ bảo hiểm nhận thức được khi ký hợp đồng bảo hiểm.
Chẳng hạn sau khi bạn đã mua bảo hiểm tài sản, bạn có thể không có nhiều động cơ giữ gìn tài sản đó do nghĩ rằng nếu có hư hỏng, mất mát đã được công ty bảo hiểm bồi thường. Thậm chí có những trường hợp cố ý phá hoại xe ô tô để được nhận bảo hiểm ô tô, hay tự làm cháy nhà để được nhận bảo hiểm hỏa hoạn, hay thậm chí giết người thân để được nhận bảo hiểm nhân thọ.
Công ty bảo hiểm không có nhiều thông tin về việc bạn sẽ sử dụng tài sản đó như thế nào nên bạn có thể có những hành động đi ngược lại quyền lợi của công ty bảo hiểm.
2. Những phi vụ nổi tiếng liên quan đến vấn đề Moral hazard trong lịch sử
2.1 Moral Hazard trong cuộc khủng hoảng kinh tế 2008-2009
Cuộc khủng hoảng tài chính 2008/2009 là một trong những ví dụ điển hình về tình trạng Moral Hazard khiến nhiều ngân hàng/tổ chức tài chính lớn rơi vào tình trạng thiếu thanh khoản. Điều này đã tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế, dẫn đến suy giảm cung tiền, giảm sản lượng và gia tăng tỷ lệ thất nghiệp. Tại Anh và Mỹ, các chính phủ đã can thiệp đưa ra các gói cứu trợ quy mô lớn.
Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính này, chính phủ đã ngầm hiểu rằng nên cứu trợ các ngân hàng và bảo lãnh họ khỏi phá sản. Tuy nhiên, vấn đề với việc cứu trợ của chính phủ [goverment Bailout] là nó tạo ra một tiền lệ trong tương lai như một sự đảm bảo ngầm rằng khi ngân hàng rơi vào thời kỳ khó khăn, chính phủ sẽ có mặt để cứu họ.
Điều này dẫn đến tình trạng moral hazard – thay vì thực hiện các hành động hiệu quả để ngăn chặn tình trạng khó khăn trong tương lai, các ngân hàng sẽ ngồi chờ chính phủ giải cứu. Chính điều này khuyến khích các ngân hàng tiếp tục chấp nhận rủi ro nếu làm như vậy mang lại lợi nhuận tạm thời có lợi cho họ.
Xem thêm: Các Loại Ví Bitcoin - Các Loại Ví Lưu Trữ Bitcoin Uy Tín Nhất Hiện Nay
Nếu rủi ro dẫn đến lợi nhuận cao hơn – Ngân hàng được hưởng lợi Nếu rủi ro thất bại và dẫn đến phá sản – Các ngân hàng sẽ được hưởng lợi từ gói cứu trợ của chính phủ.