So sánh nền kinh tế bao cấp và nền kinh tế thị trường
Kinh tế bao cấp là gì?Trước khi so sánh kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường bài viết xin làm rõ hai khái niệm kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường là gì để bạn đọc hiểu vấn đề hơn. Show Sau cuộc chiến tranh dai dẳng và khốc liệt của nhân dân ta với các quốc gia lớn trên thế giới như thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và nhiều quân đội của các nước đồng minh khác khi thông nhất đất nước, toàn thể nhân dân ta bước vào giai đoạn hòa bình, xây dựng đất nước. Thời kì đó gọi là thời kì bao cấp, nước ta xây dựng theo mô hình chủ nghĩa xã hội giống như Liên Xô (cũ). Trong thời kì bao cấp cơ chế quản lý kinh tế của nước ta chính là cơ chế kế hoạch hóa tập trung. Kinh tế tư nhân dần bị xoá bỏ trong nền kinh tế, nhường chỗ cho kinh tế nhà nước chỉ huy. Trong nền kinh tế bao cấp, thương nghiệp tư nhân bị loại bỏ, hàng hoá được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn quyền điều hành, hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do hàng hóa từ địa phương này sang địa phương khác. 1. Khái niệmĐiểm khác nhau giữa kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường chính là khái niệm về hai loại hình này. Ở nền kinh tế thị trường, trong trường hợp lượng cầu hàng hoá lớn hơn lượng cung thì giá cả hàng hoá sẽ tăng lênKinh tế thị trường là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hoá, dịch vụ trên thị trường. Ở nền kinh tế thị trường, trong trường hợp lượng cầu hàng hoá lớn hơn lượng cung thì giá cả hàng hoá sẽ tăng lên, mức lợi nhuận cũng tăng khuyến khích người sản xuất tăng lượng cung. Đơn vị sản xuất nào có cơ chế sản xuất hiệu quả hơn đồng nghĩa với việc có tỷ suất lợi nhuận cao hơn cho phép tăng quy mô sản xuất. Ngược lại, những đơn vị sản xuất có cơ chế sản xuất kém hiệu quả thì sẽ có tỷ suất lợi nhuận thấp, khả năng mua nguồn lực sản xuất thấp dẫn đến khả năng cạnh tranh kém, bị đào thải nhanh chóng. Hàng hoá trong nền kinh tế bao cấp được nhà nước nắm toàn quyền điều hànhTrong khi đó, nền kinh tế bao cấp là nền kinh tế kế hoạch hoá – một đặc điểm của nền kinh tế theo chủ nghĩa cộng sản. Kinh tế tư nhân dần bị xoá bỏ trong nền kinh tế, nhường chỗ cho kinh tế nhà nước chỉ huy. Trong nền kinh tế bao cấp, thương nghiệp tư nhân bị loại bỏ, hàng hoá được phân phối theo chế độ tem phiếu do nhà nước nắm toàn quyền điều hành, hạn chế đến thủ tiêu việc mua bán trên thị trường hoặc vận chuyển tự do hàng hóa từ địa phương này sang địa phương khác. 2. Đơn vị làm chủTrong nền kinh tế thị trường sẽ có sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp được tạo điều kiện để phát triển. Tuy nhiên, trong nền kinh tế bao cấp, nhà nước hoàn toàn độc quyền phối hàng hoá, hạn chế trao đổi bằng tiền mặt. Cụ thể, chế độ hộ khẩu được thiết lập trong thời kỳ này để phân phối lương thực, thực phẩm theo đầu người, tiêu biểu nhất là sổ gạo ấn định số lượng và mặt hàng được phép mua. Đây cũng là một điểm khác nhau khá rõ rệt của kinh tế bao cấp và kinh tế thị trường. Câu trả lời ( 2 )
so sánh kinh tế thị trường và kinh tế tập trung quan liêu bao cấp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (150.38 KB, 38 trang ) ĐỀ BÀI: SO SÁNH KINH TẾ THỊ TRƯỜNG độ lên chủ nghĩa xã hội bởi xét dưới góc độ “một kiểu tổ chức kinh tế”, kinh tế thị trường là phương thức tổ chức vận hành, là phương tiện điều tiết kinh tế lấy kinh tế thị trường làm cơ sở để phân bổ các nguồn lực kinh tế và điều tiết mối quan hệ giữa người với người, kinh tế thị trường chỉ đối lập với kinh tế tự nhiên, tự cấp tự túc chứ không đối lập với các chế độ xã hội. Nhận thức được những vấn đề cơ bản trên đây, Đảng ta đã đề ra đường lối xây dựng một nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước thay cho cơ chế kinh tế tập trung quan liêu bao cấp – một cơ chế được xây dựng trong điều kiện cơ sở vật chất và trình độ phát triển còn lạc hậu đã làm triệt tiêu những động lực của nền kinh tế, gây ra tình trạng lạc hậu trì trệ ở nước ta trước đổi mới. Bởi vậy, đường lối đó của Đảng ta trong thời kì đổi mới đã tạo ra một bước chuyển mình quan trọng đối với kinh tế - xã hội của đất nước. Việc tiến hành xây dựng cơ chế thị trường với nhiều điểm khác biệt so với cơ chế tập trung quan liêu bao cấp là một sự lựa chọn đúng đắn, không phải do ý muốn chủ quan của ai đó, càng không phải là một sự chuyển hướng theo chủ nghĩa tư bản – xuất phát từ quan niệm cho rằng kinh tế hàng hóa, kinh tế thị trường chỉ là của chủ nghĩa tư bản, mà nó phù hợp với quy luật khách quan, phù hợp tất yếu với lịch sử,tạo ra cho đất nước ta cơ hội phát triển, hội nhập với quốc tế dù rằng vẫn còn nhiều khó khăn thách thức. B. Giải quyết vấn đề: I. SO SÁNH NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ NỀN KINH TẾ TẬP TRUNG QUAN LIÊU BAO CẤP: Tiêu thức Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan Nền kinh tế thị trường liêu, bao cấp 1. Cơ chế quản lí kinh tế Nhà nước quản lí nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh chi tiết áp đặt từ trên xuống dưới. Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các chỉ tiêu pháp lệnh được giao. Tất cả phương Thị trường giữ vai trò là công cụ phân bổ các nguồn lực kinh tế. Trong quá trình sản xuất và trao đổi, các yếu tố thị trường như cung cầu, giá cả có tác động điều tiết quá trình sản xuất hàng hóa, phân bổ các nguồn lực kinh tế và tài nguyên thiên nhiên như vốn, tư liệu sản xuất, hướng sản xuất, nguồn vật tư, tiền vốn, định giá sản phẩm, tổ chức bộ máy, nhân sự, tiền lương…đều do các cấp có thẩm quyền quyết định. sức lao động,… Các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp nhưng lại không chịu trách nhiệm gì về vật Các doanh nghiệp làm chủ hoạt động kinh doanh, nền kinh tế xuất hiện dựa trên cơ sở phân công lao động xã hội và các hình thức sở hữu về tư liệu chất và pháp lý đối với các quyết định của mình. Những thiệt hại vật chất do các quyết định không đúng gây ra thì ngân sách nhà nước phải gánh chịu. Các doanh nghiệp không có quyền tự chủ sản xuất, kinh doanh, cũng không bị ràng buộc trách nhiệm đối với kết quả sản xuất, kinh sản xuất. Thị trường có vai trò trực tiếp hướng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn lĩnh vực hoạt động và phương án tổ chức sản xuất, kinh doanh hiệu quả. Doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về hoạt động kinh doanh của mình. doanh. Lỗ thì Nhà nước bù, lãi thì Nhà nước thu. 2. Mô hình nền kinh tế Nền kinh tế khép kín, chủ yếu dựa vào nguồn lực của đất nước, tự cung, tự cấp, tự lực cánh sinh; chưa chú trọng đến sự hợp tác, giao lưu; chưa quan tâm đến việc áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Nền kinh tế phát triển mạnh, mở rộng sự liên thông với các thị trường trong khu vực và trên toàn thế giới. Ra sức tiếp thu những thành tựu khoa hoc kĩ thuật. Sản xuất hiệu quả và có năng suất cao hơn, quy mô rộng rãi hơn. 3. Hình Nền kinh tế Nền kinh tế thức sở hữu chỉ có hai thành phần sở hữu về tư liệu sản xuất là: Sở hữu Nhà nước và sở hữu tập thể, được thể hiện dưới dạng Quốc doanh và Hợp tác xã. có 3 chế độ sở hữu: toàn dân, tập thể, tư nhân.Từ các hình thức sở hữu cơ bản hình thành nhiều thành phần kinh tế với các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh đa dạng, đan xen, hỗn hợp. 4. Thà nh phần kinh tế Nền kinh tế chỉ có 2 thành phần trung tâm và giữ vai trò chủ đạo đó là kinh tế nhà Phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước đi đôi với phát triển mạnh mẽ các thành nước và kinh tế tập thể (hợp tác xã). Nhà nước quản lí, làm chủ và chịu trách nhiệm về mọi mặt. phần kinh tế và các loại hình doanh nghiệp khác. Hình thành một số tập đoàn kinh tế, các công ty đa sở hữu, các công ty có vốn đầu tư từ nước ngoài,…thu hẹp các lĩnh vực độc quyền Nhà nước. 5. Qua n hệ hàng hóa - tiền tệ Quan hệ hàng hóa-tiền tệ bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện vật là chủ yếu. Nhà Nền kinh tế được thực hiện thông qua mối quan hệ hàng hóa- tiền tệ, quy luật cung cầu nước quản lí kinh tế thông qua chế độ “cấp phát - giao nộp”. Được thực hiện chủ yếu dưới 3 hình thức sau: bao cấp qua giá, bao cấp qua chế độ tem phiếu, bao cấp theo chế độ cấp phát vốn. trên thị trường. Đây là thời kỳ mà những phát minh sáng chế, sức lao động cũng được xem như là một hàng hóa có giá trị và được trao đổi trên thị trường. 6. Hình thức phân phối Nhà nước quy định chế độ phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cán bộ, công nhân viên theo định mức Kết hợp chặt chẽ những nguyên tắc phân phối của chủ nghĩa xã hội và nguyên tắc của kinh tế thị qua hình thức tem phiếu. Chế độ tem phiếu với mức giá khác xa so với giá thị trường đã biến chế độ tiền lương thành hiện vật, thủ tiêu động lực kích thích người lao động và phá vỡ nguyên tắc phân phối theo lao động. trường, được thể hiện qua chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, phúc lợi xã hội. Đồng thời để huy động mọi nguồn lực kinh tế cho sự phát triển chúng ta còn thực hiện phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác. 7. Cơ cấu nền Chú trọng chủ yếu là vào nông nghiệp, Phát triển theo hướng công nghiệp kinh tế công nghiệp và dịch vụ đã xuất hiện nhưng chưa phát triển. hóa- hiện đại hóa. Giảm tỉ trọng nông nghiệp, tăng tỉ trọng công nghiệp- dịch vụ. 8. Tác động Nền kinh tế trì trệ, khủng hoảng, không có cạnh tranh, kìm hãm tiến bộ của khoa học kĩ thuật, triệt tiêu động lực kinh tế của người lao động, không kích thích được tính năng động, sáng tạo của đơn vị sản xuất Nền kinh tế trở nên năng động và phát triển hơn, cạnh tranh mạnh mẽ và gay gắt tuân theo quy luật vốn có của thị trườngnhư quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh; doanh nghiệp cũng kinh doanh. Trong thời kỳ này, phân bổ mọi nguồn lực theo kế hoạch là chủ yếu, coi thị trường chỉ là công cụ thứ yếu bổ sung cho kế hoạch. như người lao động có cơ hội thể hiện khả năng, năng lực, cũng như sự sáng tạo của bản thân. II. TÁC ĐỘNG ĐẾN XÃ HỘI: Việc cải tiến nền kinh tế theo hướng thị trường đã có những tác động tới xã hội như sau: Đầu tiên, vấn đề công bằng trong phân phối các yếu tố sản xuất được đảm bảo. Theo đó, mọi thành phần kinh tế, mọi loại hình doanh nghiệp, mọi người lao động đều có quyền bình đẳng trước pháp luật trong việc sử dụng đất đai, tài nguyên, vốn và các tài sản công. Quyền đó đã được thể chế hóa và được bảo đảm bằng pháp luật. Về vấn đề này, Đại hội XI nhấn mạnh: “Đổi mới, hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách về sở hữu toàn dân mà Nhà nước là đại diện đối với đất đai, tài nguyên, vốn và các loại tài sản công khác Đất đai, tài nguyên, vốn, tài sản do Nhà nước đại diện chủ sở hữu được giao cho các chủ thể thuộc mọi thành phần kinh tế sử dụng theo nguyên tắc hiệu quả. Các chủ thể có quyền và nghĩa vụ như nhau trong sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của Nhà nước”. Tiếp đến, đời sống nhân dân được cải thiện hơn, xã hội phát triển hơn.Việc gắn phát triển kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, xóa đói giảm nghèo đạt được nhiều kết quả tích cực, con người có cơ hội tìm kiếm việc làm phù hợp với khả năng của bản than. Ngoài ra, trong nền kinh tế thị trường thì tư liệu sinh hoạt phong phú và đa dạng hơn rất nhiều so với trong nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp. Cùng với đó, y tế và giáo dục phát triển với cở sở hạ tầng cũng như trang thiết bị hiện đại và tối tân hơn thời bao cấp. Mục tiêu của giáo dục đào tạo là đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội trong đó có chú trọng đến việc đào tạo và huấn luyện lực lượng lao động cho các ngành, các lĩnh vực sản xuất vật chất và phi vật chất. Với lĩnh vực giáo dục phổ thông, do chức năng và nhiệm vụ giáo dục là hết sức đặc trưng, nên thành quả của giáo dục là đa phương diện; trong đó, thành quả của giáo dục đáp ứng nhiệm vụ chính trị là quan trọng nhất và mang tính chất quyết định. III. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG: Để thoát khỏi khủng hoảng kinh tế- xã hội, chúng ta đã có những bước cải tiến nền kinh tế theo hướng thị trường, mặc dù còn chưa toàn diện triệt để nhưng đã mang lại những tác động tích cực. Có được những điều này là nhờ sự hình thành và hoàn thiện tư duy của Đảng ta về kinh tế thị trường trong thời kỳ đổi mới, bao gồm những chủ trương cơ bản sau: Thứ nhất, thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: - Kinh tế thị trường là phương tiện xây dựng chủ nghĩa xã hội. - Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường, vừa chịu sự chi phối bởi các quy luật kinh tế của chủ nghĩa xã hội và các yếu tố đảm bảo tính định hướng xã hội chủ nghĩa. Thứ hai, hoàn thiện thể chế về sở hữu: - Tách biệt vai trò quản lý với vai trò chủ sở hữu vốn của nhà nước; tách chức năng chủ sở hữu vốn của nhà nước với chức năng quản trị kinh doanh của DNNN. - Quy định rõ, cụ thể về quyền của chủ sở hữu và những người liên quan đối với các loại tài sản; đồng thời quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của họ đối với xã hội. - Bổ sung luật pháp, cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển sở hữu tập thể. - Tạo cơ chế khuyến khích phát triển chế độ sở hữu cổ phần, sở hữu hỗn hợp trở thành hình thức sở hữu chủ yếu trong nền kinh tế. - Ban hành các quy định pháp lý về quyền sở hữu của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam. Thứ ba, hoàn thiện thể chế về các loại hình doanh nghiệp và các tổ chức sản xuất kinh doanh: - Thực hiện nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, không phân biệt hình thức sở hữu. - Đổi mới, phát triển hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước để phát huy tính chủ đạo, thu hẹp các lĩnh vực độc quyền nhà nước. - Đổi mới, phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác theo cơ chế thị trường, theo nguyên tắc: tự nguyện, dân chủ, bình đẳng, cùng có lợi và phát triển cộng đồng. - Đổi mới cơ chế quản lý nhà nước để các đơn vị sự nghiệp công lập phát triển mạnh mẽ, có hiệu quả. Thứ tư, hoàn thiện thể chế phân phối: - Hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách về phân bổ nguồn lực, phân phối và phân phối lại theo hướng đảm bảo tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển. - Thực hiện phân bổ các nguồn lực xã hội theo cơ chế thị trường và chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế của Nhà nước, đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội. - Thực hiện chính sách phân phối và phân phối lại phải đảm bảo hài hòa lợi ích của nhà nước, của người lao động và của doanh nghiệp, tạo động lực cho người lao động. Thứ năm, hoàn thiện thể chế đảm bảo đồng bộ các yếu tố thị trường: - Hoàn thiện thể chế về giá, cạnh tranh và kiểm soát độc quyền trong kinh doanh; khung pháp lý cho việc ký kết và thực hiện hợp đồng; - Cơ chế giám sát, điều tiết thị trường và xúc tiến thương mại, đầu tư và giải quyết tranh chấp phù hợp với kinh tế thị trường và cam kết quốc tế. Thứ sáu, phát triển các loại thị trường: Phát triển các loại thị trường là việc đa dạng hóa các loại thị trường hàng hóa và dịch vụ theo hướng hiện đại; tự do hóa thương mại và đầu tư phù hợp cam kết Mục lục
|