Thức ăn thô xanh chiếm vị trí rất quan trọng đối với đàn trâu bò và chiếm đến 80% khẩu phần thức ăn hàng ngày. Hiện nay có rất nhiều hộ gia đình đã tự dành ra một phần đất nông nghiệp để trồng cỏ chăn nuôi trâu, bò. Nhưng cỏ chỉ sinh trưởng và phát triển tốt trong vụ hè thu và vụ xuân. Do vậy, khi mùa đông đến vấn đề giải quyết thức ăn thô xanh cho trâu, bò vẫn còn hạn chế. Để chủ động nguồn thức ăn thô xanh bổ sung cho trâu, bò trong vụ đông, bà con có thể áp dụng một số phương pháp sau:
I. Ủ Chua thức ăn xanh
Ủ chua là biện pháp bảo quản, dự trữ thức ăn thô xanh thông qua quá trình lên men yếm khí [không có oxi]. Nhờ hệ vi sinh vật lên men, tạo ra a xít lactic và một lượng nhất định các a xít hữu cơ khác, tạo môi trường có ph thấp từ 4-4,5 ức chế hoạt động của các vi khuẩn gây hỏng, thối NL nhờ vậy TA được bảo quản lâu dài.
– Có thể áp dụng với nhiều loại thức ăn thô xanh.
– Bảo quản thức ăn trong thời gian dài hơn thức ăn tươi.
– Nguyên liệu sau khi ủ chua ít bị tổn thất dinh dưỡng và tăng tỷ lệ tiêu hóa so với nguyên liệu trước khi ủ mà lại có thêm vị thơm mùi chua nhẹ xen lẫn vị ngọt nên hấp dẫn vật ăn nhiều hơn.
* Nguyên liệu ủ:
Nguyên liệu làm thức ăn ủ chua rất đa dạng, đó là các phần còn lại sau thu hoạch như thân lá cây ngô, ngọn lá mía, ngọn lá sắn, phụ phẩm dứa, các loại cỏ trồng như cỏ voi, VA06,.. Nhìn chung NL sau khi thu cắt cần được ủ ngay tránh để lâu, dễ bị thối ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm ủ chua, Nếu nguyên liệu nhiều nước có thể phơi tái trước khi ủ đảm bảo độ ẩm trung bình khoảng 65-70%.
Khi ủ cỏ bà con nên cắt cỏ vào giai đoạn trước khi ra hoa. Không nên cắt cỏ quá non, vì chứa nhiều nước, khó ủ. Cũng không chờ cỏ quá già. Đối với cỏ trồng, như cỏ voi chẳng hạn, nên cắt ở lứa tuổi 40 – 45 ngày. Bà con có thể kiểm tra độ ẩm bằng cách: Nắm đầy nắm cỏ đã được băm, cắt nhỏ trong lòng bàn tay khoảng 30 giây, rồi quan sát.
– Nếu dịch cỏ chảy dễ dàng qua kẽ ngón tay: Độ ẩm 75-85% không thích hợp để ủ.
– Khi mở tay ra nắm cỏ giữ nguyên hình dạng, tay ướt, độ ẩm từ 70-75%, cần phơi thêm.
– Khi mở tay ra, nắm cỏ từ từ nở ra, tay không bị ướt, độ ẩm khoảng 65-70%. Độ ẩm thích hợp để ủ.
– Cỏ nắm vào sẽ bung ra ngay khi mở tay: ẩm độ thấp hơn 60%, cần trộn chung với cỏ ướt hay thêm nước hoà rỉ mật.
Nguyên liệu trước khi ủ phải sạch sẽ, rũ bỏ hay rửa sạch đất cát, sau đó chặt hay cắt nhỏ thành những đoạn kích thước khoảng 3 – 7 cm để có thể nén chặt trong quá trình ủ và thuận tiện cho gia súc ăn sau này.
* Công thức ủ:
Tính theo 100kg cỏ xanh bổ sung thêm 6 – 7 kg bột ngô [cám gạo, bột sắn], 0,5kg muối ăn. Nếu nl già nhiều xơ ít đường cần cho thêm 2-5lit rỉ mật.
* Cách ủ chua:
– Lựa chọn dụng cụ chứa nguyên liệu ủ: tuỳ vào điều kiện, quy mô chăn nuôi, nguồn nguyên liệu ủ để chọn dụng cụ ủ thích hợp. Nếu chăn nuôi quy mô nhiều [trên 20 con] bà con có thể xây cố định bể ủ bằng gạch, bê tông hoặc tận dụng chuồng lợn không chăn nuôi, có thể đào hố đất có lót nilon. Nếu quy mô chăn nuôi nhỏ [dưới 20 con] bà con có thể ủ trong túi bạt Nilon, vanh cống,…
– Nguyên tắc ủ: Nguyên liệu càng nén chặt, càng kín khí càng tốt. Khi ủ nên rải thức ăn thô xanh thành từng lớp có độ dày 10 – 15cm, rồi cho nguyên liệu bổ sung là muối và cám theo tỷ lệ từng lượt một và cứ như thế một lượt cám một lượt cỏ cho đến khi đầy dụng cụ ủ. Khi ủ xong tiến hành đậy kín bể, hoặc buộc chặt túi ủ, chú ý đẩy không khi ra hết để tạo môi trường yếm khí.
– Thời gian ủ. Để đảm bảo chất lượng ủ chua thì sau ủ trung bình khoảng 45- 60 ngày bà con có thể lấy ra cho gia súc ăn, thức ăn ủ chua có thể sử dụng được trong 3 – 4 tháng.
– Kiểm tra chất lượng và cách cho trâu bò ăn ủ chua
Cỏ ủ có chất lượng tốt khi mở ra có màu vàng nhạt, mùi thơm [mùi dưa muối].
Trước khi cho ăn cần kiểm tra xem thức ăn có bị thối mốc hay có mùi lạ không nếu thấy có dấu hiệu đó thì không nên cho gia súc ăn.
Khi lấy thức ăn từ bể hoặc túi ủ nên lấy gọn gàng, phần nào ủ trước thì lấy trước, lấy xong thì che đậy lại ngay nhằm hạn chế không khí lọt vào.
Có thể cho gia súc ăn thức ăn ủ chua với định mức 5kg/100kg khối lượng cơ thể bò/ngày, kết hợp chăn thả, ăn thêm cỏ, rơm khô.
II. Xử lý rơm với Ure
– Tăng giá trị dinh dưỡng.
– Bò ăn được nhiều rơm hơn.
– Cung cấp thêm đạm cho bò.
– Ủ rơm khô: 100 kg rơm, 4 kg urê và 80-100 lít nước [tốt nhất là nước vôi trong].
– Dụng cụ: Bao nilon hoặc hố ủ tùy điều kiện nông hộ, bình ozoa.
- Tiến hành xủ lý rơm với ure:
*Rơm khô:
- Hoà urê vào nước [trong bình ozoa].
– Tưới đều lên rơm [rải từng mẻ trên tấm bạt nilon ở ngoài hay theo từng lớp trong túi rồi tưới nước urê cho ướt đều].
- Dùng chân nén chặt từng lớp [chú ý không làm rách bao nilon].
- Sau lớp cuối cùng phủ tấm nilon bịt kín không để thoát khí.
- Nếu ủ trong túi nilon thì dùng dây cao su buộc chặt.
- Cách bảo quản và sử dụng:
- Sau 2 tuần [mùa hè] hay 3 tuần [mùa đông] có thể lấy rơm ủ cho bò ăn.
- Rơm ủ tốt có màu nâu vàng và mùi hắc [amôniac].
- Lấy rơm ra nhanh và buộc kín túi [hố] lại ngay, không để bay mất amôniac.
- Nếu bò ăn chưa quen phải tập:
+ Buổi sáng không cho bò ăn cỏ.
+ Bốc rơm ra, rải mỏng cho bay vợi mùi amoniac [30 – 60 phút].
+ Trộn thật đều rơm vào cỏ tươi và cho bò ăn.
+ Tiến hành như thế 3-4 ngày.
+ Khi bò đã ăn quen thì không phải rải rơm cho bay amoniac nữa.
Trần Văn Luận – TTKN
Thức ăn thô xanh ngoài cỏ gồm rơm, các phụ phẩm công, nông nghiệp và một số loại cây thức ăn chăn nuôi không phải là cỏ. Trong bài viết lần này, xin giới thiệu với bạn đọc một số phương pháp chế biến các phụ phẩm từ nghề trồng ngô.
1. Phương pháp chế biến bột phụ phẩm ngô
Bước 1: Thu gom từng loại phụ phẩm của nghề trồng ngô gồm thân lá sau thu hoạch bắp [chặt cách gốc 30-35 cm], vỏ bắp và lõi ngô.
| Thân, lá ngô | Lõi bắp ngô | Bẹ vỏ bắp ngô |
Bước 2: Sơ chế:
- Với thân, lá ngô sau thu hoạch: Bỏ lá khô già sát gốc; Chặt bỏ gốc 1 đoạn khoản 20 cm; Cắt thái đoạn thân còn lại thành từng đoạn 3-5 cm.
- Với bẹ, vỏ bắp: Bỏ lá khô vàng bên ngoài; Nhặt sạch tạp chất; Băm nhỏ.
- Với lõi bắp: Thái nhỏ 2-3cm
Bước 3: Chế biến và bảo quản
Rải phơi phụ phẩm ngô trên nền sạch. Phơi cho đến khi chỉ cần chạm nhẹ vào lá bất kỳ, lá đã vỡ vụn thì nguyên liệu đã đạt độ ẩm