Tìm hiểu ngay bài viết dưới đây được tham vấn chuyên môn bởi BS. Mai Thị Diệu Trinh – Bác sĩ Khoa Tiêu hóa Phòng Khám Đa khoa Quốc tế Sài Gòn để giải đáp mọi thắc mắc về bệnh lý này.
Trào ngược dạ dày thực quản có tên khoa học là Gastroesophageal Reflux Disease [GERD] còn được gọi là trào ngược dạ dày hay trào ngược axit đây là tình trạng dịch ở dạ dày bao gồm men tiêu hóa, thức ăn, hơi,…bị trào ngược lên thực quản.
Theo sinh lý ở người bình thường, khi thức ăn được đưa vào miệng và nuốt xuống thực quản, các cơ thực quản sẽ tự động giãn ra để đưa thức ăn xuống dạ dày rồi đóng lại. Tuy nhiên ở những người bị trào ngược dạ dày, thức ăn sau khi xuống dạ dày sẽ gặp tình trạng axit từ dịch vị dạ dày đi ngược lên phần thực quản [phần ống nối giữa miệng và dạ dày]. Do đó khiến cho lớp niêm mạc thực quản bị kích thích và tổn thương gây ra nhiều phản ứng khó chịu cho người bệnh.
\>>> Bên cạnh GERD, còn các bệnh về dạ dày khác mà bạn không nên lơ là, xem ngay bài viết sau để biết thêm chi tiết các bệnh dạ dày thường gặp: và những điểm quan trọng cần lưu ý
Đối tượng nào dễ mắc bệnh trào ngược dạ dày
Tất cả các độ tuổi từ trẻ sơ sinh, người lớn và người già đều có thể mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Tuy nhiên có một vài nhóm đối tượng nằm trong diện nguy cơ cao có thể mắc bệnh như:
- Người bị béo phì, thừa cân làm tăng áp lực lên bụng.
- Phụ nữ mang thai ở những tháng cuối của thai kỳ.
- Người bệnh đang dùng một số loại thuốc như: thuốc hen suyễn, thuốc giảm đau nhóm NSAIDs, thuốc an thần, chống trầm cảm, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc kháng histamin,…
- Người đang bị thoát vị cơ hoành, xơ cứng bì, liệt dạ dày.
- Những người có thói quen hút thuốc lá hoặc sống trong môi trường nhiều khói thuốc lá. Khi khói thuốc vào cơ thể qua đường thực quản xuống dạ dày gây kích ứng niêm mạc dạ dày
- Người trẻ thường xuyên căng thẳng, mệt mỏi
- Những người có chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh như: ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, chua, thức khuya, lười vận động…
Ở trẻ sơ sinh có thể gặp một số yếu tố bẩm sinh gây khò khè, nôn trớ, khó nuốt. Hầu hết các triệu chứng trên sẽ giảm hoặc biến mất hoàn toàn sau khi trẻ lớn lên. Tuy nhiên đối với những trẻ thường xuyên gặp tình trạng này thì cần đưa trẻ tới bác sĩ để được thăm khám và can thiệp kịp thời.
Triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản [GERD]
Thường khi bị trào ngược dạ dày thực quản, bệnh nhân thường có các dấu hiệu điển hình như:
- Nôn và có cảm giác buồn nôn: Người bệnh dễ bị nôn và có cảm giác buồn nôn sau khi ăn quá no hoặc nằm ngay sau khi ăn. Khi đi tàu xe, ốm nghén hay dùng một số loại thuốc cũng dễ bị nôn hơn.
- Ợ hơi, ợ chua và ợ nóng:Thường xảy ra cùng lúc và tăng lên sau khi ăn no, uống nước, khi ngủ hoặc khi đang trướng bụng, khó tiêu.
- Cảm giác đau tức ở ngực: Người bệnh thường có cảm giác bị bóp nghẹt, đau thắt ở ngực lan ra sau lưng và cánh tay. Triệu chứng này thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý về tim mạch.
- Nuốt nghẹn ở cổ: Khi bị trào ngược với tần suất lớn dễ gây sưng tấy, phù nề niêm mạc thực quản. Do đó khiến không gian trong cổ họng bị thu hẹp khiến bệnh nhân có cảm giác khó nuốt và vướng nghẹn ở cổ.
- Ho nhiều và khàn giọng.
- Đắng miệng, ăn không ngon: Người bệnh có cảm giác đắng miệng là do khi dịch vị trào lên thường đi kèm với dịch mật. Đây là biểu hiện của rối loạn thần kinh dạ dày, van môn vị mở quá mức và dịch mật trào ra.
- Phản xạ tiết nhiều nước bọt: Miệng khi gặp acid dạ dày sẽ tự động tiết nhiều nước bọt để trung hòa lượng acid dịch vị.
- Ngoài ra trào ngược dạ dày thực quản vào ban đêm có thể dẫn đến ho mãn tính, viêm thanh quản, gián đoạn giấc ngủ và bệnh hen suyễn mới hoặc xấu đi.
Nôn ói là một trong các dấu hiệu bệnh trào ngược dạ dày
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trào ngược dạ dày thực quản [GERD]
Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh trào ngược dạ dày thực quản đa số đến từ chính những tổn thương ở dạ dày, thực quản hoặc ảnh hưởng từ các cơ quan khác trong cơ thể:
- Do tổn thương ở thực quản
- Thoát vị hoành
- Các nguyên nhân từ phía dạ dày
- Tác dụng phụ của thuốc tây như là Holecystokinine, Glucagon, Aspirin, Ibuprofen
- Nhiều nguyên nhân khâc
Do tổn thương ở thực quản
Tình trạng suy cơ thắt dưới thực quản là một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản. Cơ thắt dưới thực quản chính là cơ thấp nhất nối trực tiếp thực quản và dạ dày. Bình thường cơ này chỉ mở ra khi có phản xạ nuốt và đóng lại ngay khi thức ăn xuống đến dạ dày. Tuy nhiên khi trương lực cơ bị giảm khó đóng mở dẫn đến dịch axit từ dạ dày bị trào ngược lên thực quản. Lúc này xảy ra sự trung hòa giữa dịch nhầy thực quản, nước bọt và axit dạ dày làm tăng nhu động của thực quản đẩy dịch trào ngược quay lại dạ dày.
Thoát vị hoành
Do cơ hoành là bộ phận phân chia giữa khoang ngực và khoang bụng.Thoát vị hoành khiến cho một phần dạ dày bị co lên cơ hoành làm cho cơ thắt dưới thực quản không nằm cùng một mức với cơ hoành nên dễ xảy ra hiện tượng trào ngược.
Nguyên nhân nằm ở dạ dày
Các bệnh lý dạ dày như: viêm dạ dày, hẹp môn vị, ung thư dạ dày…khiến thức ăn khó tiêu hóa, không thể xuống ruột và ứ đọng lại. Từ đó làm tăng áp lực trong dạ dày gây ra hiện tượng trào ngược. Mặt khác khi ho, hắt hơi hoặc gắng sức quá mức làm tăng áp lực ổ bụng cũng có thể gây trào ngược dạ dày.
Tác dụng phụ của thuốc tây
Lạm dụng các loại thuốc Holecystokinine, Glucagon, Aspirin, Ibuprofen và một số loại thuốc huyết áp khác có thể gây ra tác dụng phụ là trào ngược dạ dày.
\>>> Viêm dạ dày làm tăng áp lực trong dạ dày gây ra hiện tượng trào ngược. Xem ngay ? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa trị
Các nguyên nhân khác
Ngoài ra trào ngược dạ dày còn do một số nguyên nhân sau:
- Stress, căng thẳng quá mức làm tăng tiết cortisol gây tăng acid dày, tăng trương lực cơ đẩy dịch dạ dày đi ngược lên thực quản.
- Chế độ ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh ảnh hưởng đến cơ thắt thực quản khiến cơ này bị yếu, đóng mở bất thường gây trào ngược.
- Những yếu tố liên quan đến bẩm sinh như: Sa dạ dày, cơ thắt dưới thực quản bị yếu, chấn thương tai nạn…
- Vùng bụng bị tăng áp lực do béo phì, mang thai.
\>>> , nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị nhanh chóng
Trào ngược dạ dày thực quản để lại biến chứng nào? Có nguy hiểm không?
Trào ngược dạ dày thực quản được xem là một bệnh lý bất thường về sức khỏe. Nếu người bệnh chủ quan không điều trị kịp thời bệnh có thể tiến triển nặng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:
- Biến chứng khá phổ biến thường gặp ở 50% số bệnh nhân.
- Hẹp thực quản do trào ngược dạ dày trong thời gian dài khiến lớp niêm mạc thực quản bị ăn mòn, gây ra những tổn thương, mô sẹo không thể phục hồi bên trong thực quản. Nếu không có phương án điều trị kịp thời hẹp thực quản sẽ kéo theo nhiều biến chứng nguy hiểm khác, có thể kể đến như thực quản Barrett.
- Thực quản Barrett là biến chứng cực kỳ nguy hiểm và không có dấu hiệu đặc trưng, chỉ xảy ra ở 8-15% bệnh nhân. Đây là căn bệnh rất khó phát hiện nên khi nghi ngờ các bác sĩ sẽ chỉ định nội soi và sinh thiết tế bào để chẩn đoán chính xác. Người bị thực quản Barrett cần được phát hiện và điều trị kịp thời vì biến chứng này có thể tiến triển thành ung thư biểu mô tuyến thực quản.
- Ở những bệnh nhân lớn tuổi thường xảy ra biến chứng ung thư biểu mô tuyến thực quản có khả năng gây tử vong cao. Đây là biến chứng rất nguy hiểm chỉ đến giai đoạn bệnh phát triển mới xuất hiện các triệu chứng.
- Gây đau khi nuốt và thậm chí là xuất huyết thực quản. Chít hẹp thực quản gây khó nuốt đồ đặc. Loét dạ dày thực quản gây đau giống loét dạ dày hoặc tá tràng nhưng đau thường khu trú ở mũi ức hoặc ở vùng cao sau xương ức. Loét dạ dày thực quản lành chậm, có xu hướng tái phát và thường gây chít hẹp khi lành
\>>> Bên cạnh những biến chứng trên, trào ngược dạ dày còn có thể gây viêm họng. Đọc ngay bài viết , nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa trị
Phương pháp chẩn đoán
Các bác sĩ có thể dựa vào những phương pháp sau để chẩn đoán chính xác bệnh trào ngược dạ dày thực quản:
- Chẩn đoán sơ bộ qua thăm khám lâm sàng.
- Tiến hành nội soi dạ dày, thực quản theo kinh nghiệm cho các bệnh nhân không đáp ứng với điều trị.
- Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm độ pH nâng cao bằng đầu dò đối với những bệnh nhân có các triệu chứng trào ngược dạ dày điển hình nhưng kết quả nội soi bình thường.
- Xét nghiệm đo lực thực quản hay còn gọi là đo cử động ở thực quản bằng ống thông từ mũi xuống thực quản.
Sau khi có kết quả nội soi, bác sĩ có thể đánh giá độ nặng nhẹ của viêm thực quản trào ngược thông qua 4 mức độ sau:
- Viêm thực quản độ A: Kết quả nội soi cho thấy một hoặc nhiều vết rách niêm mạc ≤ 5mm và không vượt qua đỉnh của 2 nếp niêm mạc. Tỷ lệ tái phát của viêm thực quản độ A khá cao nên cần chú ý điều trị để hạn chế tối đa biến chứng.
- Viêm thực quản độ B: Một hoặc nhiều vết rách gây tổn thương niêm mạc có độ dài > 5mm nhưng không vượt qua đỉnh của 2 nếp gấp niêm mạc.
- Viêm thực quản độ C: Một hoặc nhiều vết rách niêm mạc xâm phạm < 75% chu vi thực quản và cắt ngang ≥ 2 nếp gấp niêm mạc.
- Viêm thực quản độ D: Một hoặc nhiều vết rách niêm mạc gây tổn thương đến > 75% chu vi thực quản.
Hệ thống Đa khoa Quốc tế Sài Gòn thực hiện phẫu thuật nội soi
Phương pháp điều trị
Phương pháp nội khoa [dùng thuốc]
Theo thống kê cho thấy trào ngược dạ dày thực quản là căn bệnh có tỉ lệ tái phát rất cao. Thông thường có khoảng 70% số bệnh nhân bị tái phát lại nhiều lần trong một năm. Do đó các bác sĩ cần dựa vào từng giai đoạn của bệnh để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Khi khám bệnh trào ngược dạ dày bác sĩ chuyên môn có thể kê đơn thuốc như sau:
– Thuốc kháng thụ thể H2 [Anti H2]
– Thuốc ức chế bơm proton [PPI]
– Thuốc tăng cường cơ vòng dưới thực quản
Không tự ý sử dụng các bài thuốc nam gia truyền không rõ nguồn gốc, được quảng cáo tràn lan trên mạng. Một số loại thảo dược có khả năng giúp hỗ trợ làm giảm các triệu chứng trào ngược. Tuy nhiên nó cũng có thể gây dị ứng đối với những người có cơ địa nhạy cảm hoặc gây tương tác với thuốc điều trị. Vì vậy người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hay thảo được kết hợp.
Phương pháp ngoại khoa [phẫu thuật]
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh nhân mà bác sĩ có thể cân nhắc đưa ra phương án điều trị ngoại khoa [phẫu thuật] phù hợp đối với các trường hợp sau:
- Người bị viêm thực quản trào ngược cấp độ C & D
- Người gặp các biến chứng như chít hẹp thực quản, Barrett’s thực quản
- Trường hợp ung thư thực quản
Có 2 phương pháp phẫu thuật chính là: phẫu thuật Nissen và phẫu thuật LINX.Trong đó phẫu thuật Nissen còn được gọi là phẫu thuật Toupet thực hiện bằng kỹ thuật mổ nội soi hoặc mổ mở được sử dụng khá phổ biến. Mục đích là để thắt chặt cơ dưới thực quản ngăn tình trạng trào ngược dạ dày.
Điều trị tại cơ sở y tế uy tín
Khi đến cơ sở chuyên khoa, thời gian để thăm khám bệnh rất ngắn nhưng lại có nhiều vấn đề cần giải đáp vì thế bạn cần chú ý những điều sau để đảm bảo quy trình diễn ra tốt nhất có thể.
- Khi đặt lịch khám bệnh bạn nên hỏi bác sĩ có cần kiêng cữ gì không như là có cần nhịn ăn hay không hoặc ngưng các thuốc đang sử dụng không.
- Đem đầy đủ các loại giấy tờ cần thiết trước khi đi khám
- Liệt kê chi tiết nhất các triệu chứng mình đang gặp phải
- Liệt kê đầy đủ các vấn đề bản thân đang mắc phải ví dụ như stress, những thay đổi trong thói quen sinh hoạt hằng ngày,…
- Liệt kê các loại thuốc đang sử dụng bao gồm thuốc điều trị theo toa, vitamin, thuốc bổ,…
- Khi đi khám bạn nên đi cùng người thân hoặc bạn bè để hỗ trợ bạn trong quá trình thăm khám và ghi nhớ các thông tin được cung cấp bởi bác sĩ chuyên môn.
- Chuẩn bị trước các câu hỏi cần thiết để hỏi bác sĩ chuyên môn
Hỗ trợ điều trị
Ngoài các phương pháp được liệt kê trên, người bệnh có thể áp dụng các cách sau để hỗ trợ việc điều trị diễn ra hiệu quả hơn:
- Sử dụng trọng lực để hỗ trợ bằng cách dùng miếng gỗ hoặc vài khối xi măng đặt dưới chân giường sao cho đầu giường cao tầm 15 – 23cm. Nếu không thể nâng cao đầu giường có thể dùng miếng nêm được bán ở các cửa hàng vật tư y tế sau đó chêm giữa tấm nệm và giường để nâng cao phần trên eo. Lưu ý dùng gối để nâng cao đầu sẽ không có tác dụng tương đương.
- Giảm cân cho người béo phì [Giữ cân nặng ở mức bình thường với chỉ số BMI = 18.5 – 22.9]
- Xây dựng lỗi sống lành mạnh, hạn chế các chất kích thích, đồ ăn độc hại
Phòng ngừa bệnh hiệu quả
Những điều nên làm
Để phòng ngừa và cải thiện bệnh trào ngược dạ dày, bạn nên thay đổi thói quen, lối sống không lành mạnh và ăn uống khoa học hơn.
- Bổ sung thực phẩm giúp tăng tác dụng trung hòa acid như: bột yến mạch, bột ngũ cốc, các loại bánh mì,…
- Bổ sung chất đạm dễ tiêu có trong thịt lợn nạc, thịt lợn thăn, thịt vịt.
- Ăn các loại đậu chứa nhiều chất xơ như: đậu đỏ, đậu đen, đậu xanh, đậu hà lan,…
- Ăn nhiều sữa chua giúp bổ sung lợi khuẩn tốt cho tiêu hóa.
- Dùng các thực phẩm hỗ trợ như: mật ong, nghệ…
- Xây dựng thói quen tập luyện thể dục, thể thao mỗi ngày.
- Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường nên đến gặp bác sĩ ngay để thăm khám và chữa trị kịp thời.
Những điều hạn chế làm
- Các thói quen xấu như: bỏ bữa, ăn quá no, thức khuya, nằm ngay sau khi ăn…
- Uống nhiều rượu bia, sử dụng các chất kích thích, chất gây nghiện như: thuốc lá, cà phê,…
- Thường xuyên ăn đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, không đảm bảo vệ sinh.
- Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm trong thành phần chứa lượng acid cao như: đồ chua, đồ ăn cay nóng, nước ngọt có gas…
\>>> Xem video về sống khỏe – Trào ngược dạ dày của BS Mai Thị Diệu Trinh
Những câu hỏi thường hay gặp về bệnh trào ngược dạ dày thực quản
Khi bị trào ngược dạ dày nên nằm ở tư thế nào?
Theo nhiều nghiên cứu đã chứng minh tư thế nằm ngủ có thể giúp người bệnh giảm bớt các triệu chứng khó chịu. Khi bị trào ngược người bệnh nên nằm ngửa, gối đầu cao giúp hạn chế tình trạng dịch dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản. Hoặc cũng có thể nằm nghiêng sang trái khi đó dạ dày được giữ ở vị trí thấp hơn thực quản giúp hạn chế trào ngược.
Trào ngược dạ dày thực quản có gây hôi miệng không?
Nhiều bệnh nhân bị trào ngược dạ dày kéo dài thường gặp tình trạng hơi thở có mùi. Nguyên nhân là do thức ăn chưa kịp tiêu hóa kết hợp với dịch vị dạ dày và dịch mật bị trào lên thực quản, vòm họng và cả miệng gây hôi miệng. Đây được xem như triệu chứng ngoài thực quản. Tình trạng hôi miệng sẽ hết khi bệnh nhân kiểm soát được các triệu chứng trào ngược dạ dày.
Viêm thực quản trào ngược có gây nguy hiểm cho người bệnh không?
Viêm thực quản trào ngược nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe thậm chí là tử vong. Vì vậy không được xem nhẹ bệnh, khi có các dấu hiệu của bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay để thăm khám và chữa trị.
Tóm lại, bệnh trào ngược dạ dày thực quản không quá đáng sợ và hoàn toàn có thể điều trị được. Vì thế ngay khi có các dấu hiệu đặc trưng của bệnh cần đến ngay bệnh viện để được thăm khám và chữa trị kịp thời.