Vùng dưới đồi có kích thước rất nhỏ nhưng lại đóng vai trò rất quan trọng. Nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về vị trí cũng như chức năng hoạt động của bộ phận này. Vậy vùng dưới đồi là gì? Hãy cùng tham khảo thông tin trong bài viết sau.
1. Giải đáp thắc mắc vùng dưới đồi là gì?
Vị trí của vùng dưới đồi là nằm ở dưới đáy não, gần tuyến yên, có vai trò giải phóng hormone, điều hòa thân nhiệt cơ thể, duy trì chu kỳ sinh lý, điều chỉnh phản ứng cảm xúc, kiểm soát thèm ăn,…
Vùng dưới đồi có kích thước rất nhỏ
Rất khó để chẩn đoán những căn bệnh ở vùng dưới đồi và chúng thường được gọi là tình trạng rối loạn tuyến yên – hạ đồi. Một số nguyên nhân có thể gây ra những bất thường ở vùng hạ đồi là do chấn thương vùng đầu, xuất hiện khối u ở vùng dưới đồi hoặc do phẫu thuật đầu,… Trong một số trường hợp khác, bệnh dưới đồi có thể do di truyền.
Bên cạnh đó, một số nguyên nhân khác cũng có thể dẫn đến các rối loạn bất thường ở vùng dưới đồi là:
-
Rối loạn ăn uống: Thói quen ăn quá nhiều hoặc ăn quá ít.
-
Tình trạng suy dinh dưỡng.
-
Dư thừa sắt, tích tụ sắt trong cơ thể do di truyền.
-
Do nhiễm trùng, có thể là nhiễm trùng não hoặc nhiễm trùng hệ thần kinh.
-
Một số trường hợp chảy máu quá nhiều cũng có thể dẫn đến thiếu máu nuôi dưỡng vùng dưới đồi.
-
Do một số bệnh lý tự miễn.
2. Tình trạng rối loạn vùng dưới đồi có thể gây ra những vấn đề gì?
- Khi mắc phải những rối loạn ở vùng dưới đồi, bệnh nhân có thể phải đối mặt với một số vấn đề sau:
+Tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo nhạt:
Trong trường hợp vùng dưới đối không sản xuất và giải phóng đủ vasopressin sẽ khiến thận có xu hướng thải nước nhiều hơn, từ đó khiến bệnh nhân đi tiểu nhiều và thường xuyên bị khát nước. Những trường hợp bệnh nhân mắc đái tháo nhạt có đường huyết ổn định.
Bệnh đái tháo nhạt có thể do rối loạn vùng dưới đồi gây ra
+ Hội chứng Prader-Willi:
Những bệnh nhân mắc hội chứng này thường xuyên có cảm giác thèm ăn, có nguy cơ cao bị béo phì, quá trình trao đổi chất trong cơ thể diễn ra chậm hơn. Đây là một dạng rối loạn di truyền ít gặp.
+ Suy tuyến yên:
Vì vùng dưới đồi sản xuất nhiều loại hormone có ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến yên nên khi vùng dưới đồi bị tổn thương thì tuyến yên cũng gặp phải những ảnh hưởng nhất định.
- Tình trạng rối loạn vùng dưới đồi có thể gây ra những triệu chứng như sau:
+ Tăng huyết áp hoặc hạ huyết áp bất thường.
+ Thân nhiệt thường xuyên thay đổi.
+ Tăng cân hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân.
+ Mất ngủ.
+ Khô miệng, giảm cảm giác thèm ăn.
+ Bị táo bón hay tiêu chảy.
+ Vóc dáng thấp.
+ Dậy thì muộn.
+ Thường xuyên đi tiểu.
+ Tinh thần bất ổn: Hay lo lắng, căng thẳng, trí nhớ kém,…
+ Giảm ham muốn tình dục.
+ Tính cách thay đổi, cảm xúc bất ổn.
3. Bí quyết giúp tăng cường sức khỏe vùng dưới đồi
Vùng dưới đồi rất quan trọng đối với các hoạt động của cơ thể, vì thế chúng ta nên giữ gìn để bộ phận này luôn khỏe mạnh. Đối với những trường hợp gặp phải yếu tố di truyền bệnh lý thì không thể tránh khỏi. Nhưng chỉ cần bạn thay đổi, duy trì một lối sống và chế độ ăn lành mạnh, khoa học thì có thể giảm được phần nào nguy cơ bị tổn thương vùng dưới đồi. Dưới đây là một số lời khuyên dành cho bạn:
- Tăng cường ăn các thực phẩm có chứa chất béo không bão hòa đa
Như đã nói ở phía trên, vùng hạ đồi có thể kiểm soát sự thèm ăn của chúng ta. Các chất béo bão hòa như mỡ và thịt động vật cũng như các sản phẩm từ sữa gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và tăng nguy cơ viêm nhiễm. Ngược lại, các chất béo không bão hòa đa như axit béo omega-3 lại có thể cải thiện tình trạng viêm và rất tốt cho vùng dưới đồi. Một số thực phẩm giàu hàm lượng omega-3 nên bổ sung là cá, quả óc chó, rau xanh, hạt lanh.
Quả óc chó rất tốt cho vùng dưới đồi
Bên cạnh đó, có thể bổ sung một số dưỡng chất khác để tăng cường sức khỏe cho vùng dưới đồi như:
+ Các loại trái cây và rau củ giàu chất xơ.
+ Các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin C để tăng cường sức đề kháng, chẳng hạn như ớt chuông, dâu tây, rau cải xanh, súp lơ, dứa, cải xoăn, xoài, kiwi
+ Các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin B với mục đích giúp hệ thần kinh luôn khỏe mạnh. Một số thực phẩm chứa nhiều vitamin B bao gồm cá hồi, rau lá xanh, gan, trứng, sữa, thịt bò, hàu, trai, hến, các loại đậu,… Tuy nhiên, cần lưu ý không nên ăn thực phẩm này quá nhiều, cần ăn đa dạng các loại thực phẩm để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể.
Ngủ đủ giấc rất tốt cho vùng dưới đồi
- Ngủ đủ giấc
Đây là một yếu tố rất quan trọng. Một giấc ngủ ngon sẽ giúp bạn lấy lại năng lượng và có tinh thần sảng khoái để vui chơi, lao động, học tập. Ngược lại nếu thường xuyên thức khuya và không ngủ đủ giấc, cơ thể của bạn sẽ gặp phải rất nhiều vấn đề về sức khỏe và bạn sẽ luôn trong tình trạng uể oải, mệt mỏi, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về thần kinh.
Tình trạng thiếu ngủ cũng có liên quan đến rối loạn chức năng vùng hạ đồi. Do đó, bạn nên ngủ đủ giấc, từ 6 đến 8 tiếng mỗi ngày để có một cơ thể khỏe mạnh và cũng chính là cải thiện sức khỏe vùng dưới đồi.
Thường xuyên tập thể dục là một thói quen rất tốt cho sức khỏe và có thể phòng chống được rất nhiều loại bệnh tật. Tập thể dục cũng khiến cơ thể bạn thoải mái hơn và tăng cường sức khỏe vùng dưới đồi. Vì thế, bạn hãy dành ra khoảng 30 phút mỗi ngày để rèn luyện sức khỏe.
Hi vọng với những thông tin trên, bạn đã hiểu rõ vùng dưới đồi là gì và có kế hoạch chăm sóc sức khỏe bản thân và tăng cường sức khỏe vùng dưới đồi, hạn chế nguy cơ mắc bệnh ở bộ phận quan trọng này.
Mọi thắc mắc về sức khỏe cần được giải đáp hoặc có nhu cầu thăm khám sức khỏe, mời bạn liên hệ đến tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC để được tư vấn chi tiết hơn.
Chức năng tuyến nội tiết ngoại vi được kiểm soát ở mức độ khác nhau bởi các hormon tuyến yên. Một số chức năng [ví dụ, sự tiết insulin bởi tuyến tụy, chủ yếu được kiểm soát bởi nồng độ glucose máu] được kiểm soát chặt chẽ, trong khi nhiều chức năng khác [ví dụ tiết hormon tuyến giáp hoặc hormone sinh dục] biến thiên trong khoảng rộng hơn. Sự tiết hormon tuyến yên được kiểm soát bởi vùng dưới đồi.
Sự tương tác giữa vùng dưới đồi và tuyến yên [trục dưới đồi-tuyến yên] là một hệ thống kiểm soát có phản hồi. Vùng dưới đồi nhận tín hiệu từ hầu như tất cả các khu vực khác của hệ thần kinh trung ương và gửi đến tuyến yên. Đáp lại, tuyến yên tiết ra nhiều hormon kích thích một vài tuyến nội tiết trên cơ thể. Hệ dưới đồi phát hiện ra sự thay đổi nồng độ các hormon trong máu, qua đó sẽ tăng hoặc giảm sự kích thích tuyến yên để duy trì cân bằng nội môi.
Vùng dưới đồi điều chỉnh các hoạt động của thùy trước và sau của tuyến yên theo những cách khác nhau. Các hormon mà tế bào thần kinh tiết ra được tổng hợp ở vùng dưới đồi, đưa tới thùy trước tuyến yên [adenohypophysis] thông qua hệ mạch cửa đặc biệt và điều hòa sự tổng hợp và giải phóng 6 hormon peptide chính của thùy trước tuyến yên tuyến yên và các cơ quan đích của nó . Các hormon thùy trước tuyến yên điều hoà các tuyến nội tiết ngoại vi [tuyến giáp, tuyến thượng thận, và tuyến sinh dục] cũng như sự phát triển và tiết sữa. Không có kết nối thần kinh trực tiếp giữa vùng dưới đồi và tuyến yên.
Ngược lại, thùy sau tuyến yên [neurohypophysis] bao gồm các sợi trục có nguồn gốc từ thân các tế bào thần kinh nằm ở vùng dưới đồi. Những sợi trục này có vai trò là nơi lưu trữ 2 hormon peptide, vasopressin [hormone chống bài niệu] và oxytocin, được tổng hợp từ vùng dưới đồi; các hormon này hoạt động ở ngoại vi để điều hòa sự cân bằng nước, bài xuất sữa, và sự co tử cung.
Hầu như tất cả các hormon sản xuất từ vùng dưới đồi và tuyến yên được giải phóng theo nhịp; pha chế tiết xen kẽ pha không hoạt động. Một số hormon [ví dụ ACTH, GH, prolactin] có nhịp sinh học rõ ràng; những hormon khác [ví dụ LH và FSH trong chu kỳ kinh nguyệt] có nhịp tính bằng tháng và chồng nối nhau.
- 04:00 14/01/2021
- Xếp hạng 4.84/5 với 20504 phiếu bầu
Vùng dưới đồi là một trong những bộ phận cực kỳ quan trọng của cơ thể, nó kết nối hệ thống nội tiết với hệ thống thần kinh và thực hiện công việc chính là kết hợp với tuyến yên để có thể bắt đầu hoặc ngừng sản xuất hormone.
Vùng dưới đồi là một phần của bộ não chứa một số hạt nhân nhỏ với nhiều chức năng khác nhau. Một trong những chức năng quan trọng nhất của vùng dưới đồi là liên kết hệ thống thần kinh với hệ thống nội tiết thông qua tuyến yên. Vùng dưới đồi nằm bên dưới đồi thị và là một phần của hệ thống viền [limbic]. Trong thuật ngữ phẫu thuật thần kinh, nó tạo thành phần bụng của não trung gian. Tất cả các bộ não của động vật có xương sống đều chứa vùng dưới đồi. Ở người, nó có kích thước bằng một quả hạnh nhân.
Vùng dưới đồi chịu trách nhiệm điều chỉnh các quá trình trao đổi chất nhất định và các hoạt động khác của hệ thống thần kinh tự trị. Nó tổng hợp và tiết ra một số loại tế bào thần kinh nhất định được gọi là giải phóng hormone hoặc hormone của vùng dưới đồi. Vùng dưới đồi lần lượt kích thích hoặc ức chế sự tiết hormone từ tuyến yên. Thêm vào đó, nó còn kiểm soát nhiệt độ cơ thể, cảm giác đói, khát, mệt mỏi, ngủ hay nhịp sinh học.
Vùng dưới đồi có vai trò quan trọng trong hệ nội tiết
Vùng dưới đồi kiểm soát hầu hết mọi quá trình sống. Một số vai trò quan trọng của vùng dưới đồi trong hệ thống nội tiết:
2.1. Giải phóng hormone
Giải phóng các tuyến nội tiết ở đầu và cổ của con người. Vùng dưới đồi có chức năng thần kinh trung ương và đáng chú ý nhất là chức năng kiểm soát của tuyến yên trước. Từ đó, điều chỉnh các tuyến và cơ quan nội tiết khác nhau. Các hormone được giải phóng [gọi là yếu tố giải phóng] được tạo ra trong các hạt nhân ở vùng dưới đồi sau đó được vận chuyển dọc theo các sợi trục đến vị trí trung bình hoặc tuyến yên sau. Nơi chúng được lưu trữ và giải phóng khi cần thiết.
2.2. Thuỳ trước tuyến yên
Trong trục dưới đồi-thuỳ trước tuyến yên giải phóng các hormone được gọi là hormone dưới đồi. Hormone được giải phóng từ sự kéo dài của vùng dưới đồi vào hệ thống cổng thông tin của hormone dưới đồi. Các hormone dưới đồi này được kích thích bởi các tế bào thần kinh nằm ở khu vực quanh não của vùng dưới đồi. Sau khi được giải phóng vào các mao mạch của tâm thất thứ ba, các hormone dưới đồi đi qua hệ thống tuần hoàn cổng thông tin dưới đồi-tuyến yên. Khi chúng đến đích của tuyến yên trước, các hormone này liên kết với các thụ thể nằm trên bề mặt của tế bào tuyến yên. Và tuỳ thuộc vào các tế bào được kích thích thông qua liên kết này, tuyến yên sẽ bắt đầu hoặc ngừng tiết hormone còn lại vào trong máu.
Giải phẫu thùy trước tuyến yên
2.3. Tuyến yên sau
Trong trục hạ đồi-thần kinh thực vật, các hormone của thần kinh thực vật được giải phóng từ tuyến yên sau, đây là một sự kéo dài của vùng dưới đồi vào tuần hoàn. Hormone của vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận [HPA] có liên quan đến một số bệnh về da và cân bằng nội môi. Có bằng chứng cho rằng đây là sự liên quan đến tăng động của hormone HPA với các bệnh ngoài da liên quan đến sự căng thẳng và các khối u da.
2.4. Kích thích
Vùng dưới đồi phối hợp nhiều nhịp sinh học nội tiết tố, mô hình phức tạp của đầu ra thần kinh, cơ chế cân bằng nội môi phức tạp. Do đó, vùng dưới đồi phải đáp ứng nhiều tín hiệu khác nhau. Tín hiệu được tạo từ bên trong và cũng có một số tín hiệu được tạo ra từ bên ngoài. Tín hiệu sóng Delta phát sinh ở trong vỏ não có ảnh hưởng đến việc tiết các hormone như tăng trưởng [GHRH], prolactin được kích thích trong khi TRH bị ức chế.
2.5. Kiểm soát lượng thức ăn
Phần cực bên của nhân não thất của vùng dưới đồi chịu trách nhiệm kiểm soát lượng thức ăn. Kích thích khu vực này làm tăng lượng thức ăn. Tổn thương song phương của khu vực này sẽ gây ra sự chấm dứt hoàn toàn lượng thức ăn. Các phần trung gian của hạt nhân có tác dụng kiểm soát phần bên. Tổn thương hai bên của phần trung gian của nhân não thất gây ra chứng phì đại và béo phì ở động vật. Tổn thương thêm của phần bên của nhân não thất trong cùng một động vật tạo ra sự chấm dứt hoàn toàn lượng thức ăn.
Vùng dưới đồi trong hệ thống nội tiết giúp kiểm soát lượng thức ăn
2.6. Kiểm soát tự động
Chức năng quan trọng nhất của vùng dưới đồi là tích hợp hệ thống nội tiết và hệ thần kinh tự trị. Vùng não điều khiển thân nhiệt, cảm giác đói... hoạt động như một trung tâm cao hơn để kiểm soát các chức năng tự trị của thân não và tuỷ sống. Sự kích thích của hạt nhân phía sau và bên của vùng dưới đồi đã được chứng minh là gây ra một phản ứng giao cảm. Mặt khác, sự kích thích của hạt nhân trước và khu vực tiền mãn kinh ảnh hưởng đến các phản ứng giao cảm trong cơ thể.
Nguồn tham khảo: webmd.com, human-memory.net, en.wikipedia.org
XEM THÊM