Sợ lỗi thời là cái bệnh của người lạc hậu năm 2024

Ý nghĩ lạc hậu không chỉ làm khổ nhau mà còn kìm hãm sự phát triển.

Phai nhạt nghĩa tình

Co rúm người đứng trên chính mảnh đất bao đời mình đã sinh sống, làm lụng, ông Đinh Breo (làng Puih Jri, xã Bờ Ngoong, huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai) lấm lét, lớ ngớ như thể mình vừa gây ra tội ác gì ghê gớm lắm. Nguồn cơn nỗi sợ hãi của ông Breo bắt đầu từ việc thấy chiếc bờ nhỏ phân định ruộng lúa nhà mình với hàng xóm là ông Đinh Bê và bà Đinh H’Ngloch đã bị nước làm xẹp đi nên tự ông đóng cọc thay cho đắp bờ mà không báo với làng và gia đình ông Bê.

Biết tin, ông Bê kéo cả làng ra bắt ông Breo nhận lỗi vì tự ý cắm cọc và phải làm thịt một con heo to cúng Yàng (trời). Ngỡ mọi việc đã xong, ông Breo hồ hởi nối lại tình xóm giềng nhưng bỗng bà H’Ngloch đau bụng âm ỉ. Trong đầu ông Bê và người thân sục sôi ý nghĩ chính ông Breo đã yểm, đã bỏ “thuốc thư”, “ám khí” khiến bà H’Ngloch lâm bệnh. Nếu ông Breo không giải thuốc thì bị đánh đuổi khỏi làng. Sợ bị đòn, ông Breo phải dắt díu gia đình cùng đàn bò vào tận rừng sâu để tá túc trong nhà người quen. Mỗi lần về thăm nhà, ông Breo lại phải chạy hộc tốc vì ai thấy cũng chỉ trỏ, quát tháo.

Cũng bỗng nhiên bị hàng xóm ụp lên đầu bao nhiêu thứ lạc hậu, không có thật nên gia đình bà Kpă Hling (làng Kênh Siêu, xã Chư Pơng, Chư Sê) phải bỏ làng ra đi, nhiều đêm nhớ làng, nhớ người thân quen đến quay cuồng cũng không dám về.

Mọi việc cũng chỉ bắt nguồn từ mâu thuẫn nhỏ trong đất đai với ông Hlơr. Dẫu đã hòa giải xong, nhưng đầu năm 2019, một số người thân ho thốc tháo, ông Hlơi xông thẳng đến nhà bà Hling và trút xuống cơn giận dữ, khăng khăng đổ tội cho bà Hlinh đã bỏ “ám khí”, “thuốc thư” cho người thân ông ngã bệnh. Không chịu nổi áp lực, bà Hling phải ngậm ngùi rời làng.

Một thời gian dài đã trôi qua, nhưng đến nay người nhà ông Đinh Khot và Đinh Pot (ở làng Ring Răng, xã Dun, huyện Chư Sê) vẫn lướt qua nhau như những người xa lạ dẫu đi chung trên một con đường làng. Vài lần trong cơn say, ông Khot lời qua tiếng lại với Pot. Khi ông Pot phềnh bụng lên, người xanh như tàu lá rồi tử vong vì xơ gan cổ trướng, thì người thân ông Pot áp tội cho ông Đinh Khot đã bỏ “khí độc”, “thuốc thư” khiến ông Pot chết. Trong sự u mê và kích động, người thân nhà Đinh Pót đã đánh ông Đinh Khot tử vong.

Thêm phần cơ cực

Lặn lội qua nhiều buôn làng, xuyên qua nhiều cánh rừng để vận động người dân từ bỏ ý nghĩ lạc hậu, bà Nguyễn Thị Trang Thanh, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Bờ Ngoong, chia sẻ: Vùng này hầu hết là đồng bào DTTS (chủ yếu người Ba Na). Khi các mâu thuẫn xảy ra chỉ làm cho nhau thêm phần cơ cực. Chúng tôi phải ăn chung, ở chung để nói nhiều, phân tích nhiều nhưng cũng chưa thấm hết được.

Kéo ống quần xỉn màu bùn đất, ông Breo chỉ vào đôi chân chi chít sẹo, gót chân nứt toác, ngậm ngùi: Nào mình có muốn trốn đi nơi khác đâu. Vừa khổ vừa thiếu thốn. Nhiều đêm không ngủ nổi ở chỗ lạ, nhớ nhà lắm. Có lần thấy người nhà ông Đinh Bê định làm lành, hàn huyên, giải thích nhưng sợ mà cũng không biết bắt đầu từ đâu. Từ ngày phải bỏ làng, cơm ăn bữa no, bữa đói.

Nỗi ám ảnh của ông Breo chỉ được xóa dần đi khi tận mắt thấy kết quả của Trung tâm y tế huyện Chư Sê chứng minh, bà Đinh H’Ngloch đau bụng là do viêm dạ dày nặng chứ hoàn toàn không phải “khí ám” hay “thuốc thư” gì cả.

Phải xóa bỏ tư tưởng lạc hậu

Muốn thay đổi được nếp nghĩ lạc hậu của nhiều người trong các buôn làng thì phải giải được bài toán tư tưởng. Ông Đỗ Văn Mạch, Chủ tịch UBND xã Bờ Ngoong, cho biết vấn đề cứ mâu thuẫn với hàng xóm rồi khi bị đau ốm, bệnh tật nghĩ là bị bỏ “khí độc”, “thuốc thư” có giảm mạnh, nhưng vẫn chưa dứt điểm. Điều này đã ăn sâu vào tư tưởng bao nhiêu đời rồi, nên phải từ từ mới xóa được. Phải linh hoạt nếu không bà con khó tiếp nhận.

Như trường hợp ông Breo với Đinh Bê, xã phải huy động nhiều thành phần thay nhau lý giải bằng đủ mọi cách. Khi được chính quyền đứng ra hóa giải mâu thuẫn, trong lòng những người bị đổ tội như ông Breo vẫn thấy sợ và tự cô lập mình. Nên phải động viên nhiều tháng, xem đây là hoạt động thường xuyên, không thì rất khó.

“Dù có khó đến mấy cũng phải quyết tâm bài trừ tư tưởng lạc hậu của đồng bào. Khi có bất cứ mâu thuẫn nào xảy ra là huy động cả y tế, công an, già làng, đoàn thể… cùng xuống phân tích, vận động. Bên cạnh đó, vận động từng người tham gia bảo hiểm y tế để bảo đảm sức khỏe cho mình”.

Nỗi sợ hãi những điều vô hình hay về những điều chưa biết có thể khó diễn tả bởi vì tất cả những cảm giác và suy nghĩ xung quanh nỗi sợ hãi này đều ở trong đầu chúng ta. Những cảm giác và suy nghĩ tiêu cực này tạo ra các khối tinh thần. Chính những khối tinh thần này ảnh hưởng đến cách chúng ta sống và nếu bị buông lỏng có thể có tác động tiêu cực đến sức khỏe. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu hơn về nguyên nhân, triệu chứng, yếu tố nguy cơ của nỗi sợ hãi vô hình trong cuộc sống và cách để vượt qua nó.

Sự không chắc chắn là một phần của trải nghiệm trong mỗi chúng ta. Một số người thể hiện sự mạnh mẽ trong những thời điểm không chắc chắn; trong khi những người khác thậm chí trở nên tê liệt hoặc rối loạn cảm xúc, ám ảnh. Cách mọi người phản ứng với sự không chắc chắn có thể phụ thuộc vào mức độ sợ hãi của họ đối với điều chưa biết.

Nếu một người sợ nhện hoặc rắn, điều đó có thể dựa trên những gì họ đã biết về hai loài này: Chúng có nọc độc và có thể giết chết họ theo đúng nghĩa đen. Nhưng không phải tất cả những lo sợ đều dựa trên những thông tin cụ thể như vậy. Có một số nỗi sợ hãi dựa trên những gì mà chúng ta hoàn toàn không biết không biết.

Lấy ví dụ như Phố Wall. Giá cổ phiếu lao dốc khi các nhà đầu tư lo sợ rằng một sự kiện nào đó sẽ làm tổn hại đến nền kinh tế. Một ví dụ cá nhân hơn? Sợ nói trước đám đông. Một phần của nỗi kinh hoàng mà nhiều người cảm thấy trên sân khấu là không biết khán giả sẽ phản ứng như thế nào. Sợ hãi những điều chưa biết là một phần cơ bản của nhiều lo lắng, sợ hãi và ám ảnh khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các triệu chứng phổ biến, những ai có nguy cơ mắc bệnh và cách vượt qua nỗi sợ hãi này.

Thuật ngữ tâm lý học để chỉ nỗi sợ hãi những điều chưa biết là "bài ngoại". Trong cách sử dụng hiện đại, từ này đã phát triển để có nghĩa là sợ người lạ hoặc người nước ngoài - nhưng nghĩa ban đầu của nó rộng hơn nhiều. Nó bao gồm bất kỳ thứ gì hoặc bất kỳ ai không quen thuộc hoặc không xác định. Các nhà nghiên cứu định nghĩa nỗi sợ hãi về những điều vô hình là xu hướng sợ hãi điều gì đó mà chúng ta không có bất kỳ thông tin nào về vấn đề đó. Đối với một số người, lo sợ về những điều chưa biết có thể khiến họ cảm thấy khó chịu, thậm chí suy sụp.

Nếu một người cảm thấy vô cùng khó chịu và lo lắng khi gặp phải một tình huống không xác định hoặc không quen thuộc, họ có thể đã phát triển một trạng thái tâm trí được gọi là “không chịu đựng được sự không chắc chắn”. Điều này có nghĩa là những người đó cảm thấy không thể chịu đựng được những hoàn cảnh không chắc chắn.

2. Triệu chứng và nguyên nhân của nỗi sợ hãi những điều vô hình

2.1. Những triệu chứng phổ biến nhất của nỗi sợ hãi những điều vô hình

Ảnh hưởng của nỗi sợ hãi đối với những điều vô hình có thể được thể hiện qua một số triệu chứng, bao gồm:

• Nhịp tim nhanh
• Thở nhanh, nông
• Căng cơ
• Cảm giác yếu đuối, thiếu sức sống
• Đường huyết (lượng đường trong máu) tăng đột biến

Khi một mối đe dọa tồn tại trong thời gian ngắn, các triệu chứng này sẽ biến mất nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu chúng ta cảm thấy gần như thường xuyên sợ hãi về những điều chưa biết, điều đó có thể gây hại cho sức khỏe.

Nếu một người có xu hướng lo lắng về những điều chưa biết, họ có thể đã hình thành thói quen tưởng tượng ra các tình huống xấu nhất hay thậm chí là những thảm họa có thể xảy ra. Thảm họa được biết đến như một sự bóp méo nhận thức. Đây là lối suy nghĩ tạo ra cái nhìn không chính xác về thực tế.

Tim đập nhanh, thở nông là những ảnh hưởng phổ biến của nỗi sợ hãi vô hình

2.2. Nguyên nhân của nỗi sợ hãi những điều vô hình

Có một số nguyên nhân có thể khiến chúng ta hình thành nỗi sợ hãi những điều vô hình:

Thiếu khả năng dự đoán : Cảm thấy rằng mình không có đủ thông tin để đưa ra dự đoán chính xác có thể khiến sự lo lắng của chúng ta tăng lên. Một cách để chống lại việc thiếu khả năng dự đoán là tìm kiếm thêm thông tin. Ví dụ: nếu bạn đang cảm thấy sợ hãi về những điều chưa biết liên quan đến trường học hoặc khu vực sinh sống mới, bạn có thể cân nhắc khám phá các khu vực đó trước khi chuyển nhà. Bạn có thể thực hiện các chuyến tham quan trực tiếp hoặc trực tuyến để tìm hiểu thêm về cuộc sống mới của mình sẽ như thế nào.

Thiếu kiểm soát : Cảm thấy rằng mình không thể kiểm soát hoàn cảnh của mình chắc chắn sẽ khiến mức độ lo lắng của chúng ta tăng lên. Tuổi tác và khuyết tật đều có thể làm giảm ý thức tự chủ của mỗi người (niềm tin rằng chúng ta có thể tự lo cho cuộc sống của mình). Để lấy lại cảm giác tự chủ, chúng ta có thể bắt đầu bằng cách phân tích hoàn cảnh của mình và liệt kê những điều mình có thể và không thể kiểm soát. Bạn cũng có thể giảm sự không chắc chắn bằng cách lập một kế hoạch bao gồm các bước mình có thể thực hiện trong các lĩnh vực trong tầm kiểm soát.

3. Yếu tố nguy cơ của nỗi sợ hãi những điều vô hình

Mặc dù bất cứ ai cũng có thể phát triển nỗi sợ hãi về những điều chưa biết, nhưng các nhà khoa học về hành vi đã phát hiện ra rằng một số nhóm người có thể đặc biệt có thể dễ mắc loại lo lắng này. Những yếu tố nguy cơ liên quan đến những nỗi sợ hãi vô hình bao gồm:

3.1. Rối loạn lo âu và sợ hãi

Nếu mắc chứng rối loạn lo âu và sợ hãi, bạn có thể dễ mắc chứng sợ hãi trước những điều vô hình. Trong một nghiên cứu năm 2016, các nhà nghiên cứu của Trusted Source đã kiểm tra phản xạ giật mình bằng cách cho 160 người trưởng thành nghe những âm thanh và cú sốc không thể đoán trước. Họ phát hiện ra rằng những người mắc chứng rối loạn lo âu xã hội và chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể chớp mắt nhiều hơn và nhanh hơn khi họ phải dự đoán một trải nghiệm khó chịu, không xác định.

Điều này khiến các nhà nghiên cứu kết luận rằng những người này nhạy cảm hơn với lo lắng về những điều chưa biết. Trẻ bị rối loạn lo âu dường như đặc biệt dễ bị tổn thương bởi những điều vô hình.

3.2. Phiền muộn

Những người bị trầm cảm cảm thấy lo lắng về sự không chắc chắn hơn những người không bị trầm cảm. Nhưng một số nhà tâm lý học đặt câu hỏi về mối liên hệ giữa nỗi sợ hãi trước những điều chưa biết và trầm cảm, bởi vì trầm cảm được xem như một cảm giác chắc chắn. Chẳng hạn, cảm giác tuyệt vọng đến từ ý nghĩ rằng chắc chắn không có gì tốt đẹp đối với những việc đang và sắp xảy ra.

Một số nhà tâm lý học cho rằng có nhiều khả năng nỗi sợ hãi không rõ ở những người bị trầm cảm xuất phát từ sự lo lắng đi kèm với chứng trầm cảm nặng.

3.3. Rối loạn sử dụng rượu

Dường như có mối liên hệ giữa nỗi sợ hãi về những thứ không rõ và rối loạn sử dụng rượu. Trong một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2016, các nhà nghiên cứu đã sử dụng các điều kiện thí nghiệm tương tự (kích thích điện có thể đoán trước và không thể đoán trước) và phát hiện ra rằng những người tham gia nghiên cứu có tiền sử sử dụng rượu thường nhạy cảm với những nỗi sợ vô hình. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng mọi người có thể đang sử dụng rượu như một cách để đối phó với nỗi sợ hãi về những điều chưa biết.

Những người sử dụng rượu thường nhạy cảm hơn với nỗi sợ vô hình

3.4. Rối loạn tiêu hóa

Các nhà tâm lý học đã nghiên cứu về mối liên quan của chứng sợ những thứ vô hình ở những người mắc chứng rối loạn ăn uống. Họ phát hiện ra rằng những người mắc chứng rối loạn ăn uống có xu hướng cảm thấy khá lo lắng khi nghĩ về những điều chưa biết trong tương lai.

3.5. Sử dụng thiết bị điện tử

Trong một phân tích tổng hợp năm 2017 dựa trên kết quả của nhiều nghiên cứu trước đó, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ tiềm ẩn giữa việc hình thành nỗi sợ hãi những điều vô hình và việc sử dụng điện thoại di động cùng internet cũng như các mạng xã hội ngày càng tăng. Có vẻ như mọi người sử dụng điện thoại của họ như một thứ có thể khiến họ an tâm trong suốt cả ngày. Theo thời gian, thói quen này có thể làm giảm khả năng chịu đựng của những người này đối với những điều không chắc chắn thông thường, gây ra nỗi sợ hãi về những điều chưa biết.

3.6. Chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Không chịu đựng được những sự không chắc chắn là nỗi lo lắng phổ biến đối với những người mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD). Trong một nghiên cứu năm 2013, 603 người tham gia nghiên cứu mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế đã trả lời các câu hỏi về các triệu chứng của họ. Nỗi sợ hãi những thứ vô hình là thứ gây ra bốn trong số các triệu chứng mà họ đã báo cáo:

• Sắp xếp mọi thứ ngăn nắp quá mức
• Thường xuyên kiểm tra lại công việc và các vật dụng
• Thường xuyên rửa tay
• Luôn tránh xa những nơi ô nhiễm

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một trong những yếu tố nguy cơ gây nỗi sợ hãi vô hình

3.7. Rối loạn tích trữ

Những người cảm thấy bị bắt buộc phải thu thập tài sản có thể làm như vậy để phản ứng với nỗi sợ hãi về điều chưa biết. Các nhà khoa học đã nghiên cứu những người mắc chứng rối loạn tích trữ và nhận thấy sự gia tăng khả năng chịu đựng đối với những nỗi sợ vô hình. Trong một nghiên cứu năm 2019, 57 người mắc chứng rối loạn tích trữ đã hoàn thành các buổi trị liệu nhóm. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng khi các nhà trị liệu giải quyết được tình trạng lo sợ những thứ vô hình, kết quả điều trị sẽ được cải thiện.

Sợ hãi những thứ vô hình là xu hướng sợ hãi khi bạn không có bất kỳ thông tin gì về những điều mình phải đối mặt. Nó có thể phát triển thành tình trạng không chấp nhận được những gì không chắc chắn. Một số người có nhiều khả năng gặp phải nỗi sợ hãi về những điều chưa biết, ví dụ người mắc lo lắng và rối loạn tâm trạng, rối loạn ăn uống, rối loạn tích trữ, rối loạn sử dụng rượu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế.... Để kiểm soát nỗi sợ hãi, bạn có thể xác định các khu vực trong tầm kiểm soát của mình, lập kế hoạch từng bước, thực hành chánh niệm để giữ vững bản thân trong hiện tại hoặc nói chuyện với người mà bạn tin tưởng. Một lối sống lành mạnh có thể mang lại cho bạn sức mạnh và trí óc minh mẫn cần thiết để phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh không chắc chắn.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số hoặc đặt lịch trực tiếp . Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Nguồn tham khảo: healthline.com, minimalismmadesimple.com

XEM THÊM:

• Hiểu về nỗi sợ hãi và ám ảnh
• Hội chứng tâm lý FOMO là gì?
• Ảnh hưởng của COVID-19 đến tâm lý xã hội và biện pháp dự phòng tâm lý cho đại dịch corona COVID-19

Bài viết này được viết cho người đọc tại Sài Gòn, Hà Nội, Hồ Chí Minh, Phú Quốc, Nha Trang, Hạ Long, Hải Phòng, Đà Nẵng.