Cách chữa khô mắt

Thống kê cho thấy, nước ta có khoảng 4 đến 8 triệu người bị bệnh khô mắt ở các mức độ khác nhau. Khô mắt do thiếu nước mắt ở cả hai mắt, diễn biến mạn tính. Các triệu chứng bao gồm ngứa, cộm xốn, kích thích và sợ ánh sáng. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng, test Schirmer có thể hữu ích. Điều trị bằng bổ sung nước mắt nhân tạo và đôi khi là nút lỗ lệ.

Mắt khô gây cảm giác khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt và làm việc của người bệnh

Khô mắt là sự rối loạn của màng phim nước mắt vốn được cấu tạo bởi 3 lớp: lớp mỡ, lớp nước và lớp nhầy. Lớp mỡ giúp hạn chế sự bốc hơi nước mắt. Lớp nước cung cấp oxy cho biểu mô giác mạc, có tính sát trùng nhẹ, giúp rửa trôi bụi bẩn cho giác mạc trơn nhẵn. Lớp nhầy giúp dàn đều nước mắt trên giác mạc. Ba lớp này cùng “hợp lực” bảo vệ nhãn cầu khỏi những tác động xấu bên ngoài. Tuy nhiên, khi bị mất cân bằng, khả năng bảo vệ mắt sẽ suy giảm, dẫn đến tình trạng nước mắt bay hơi nhanh, từ đó không còn đủ để bôi trơn, bảo vệ bề mặt nhãn cầu và nuôi dưỡng giác mạc, gây ra cảm giác khó chịu cho đôi mắt. (1) 

Bệnh khô mắt có thể xuất phát từ hai lý do: không đủ lượng nước mắt hoặc chất lượng nước mắt kém. Khô mắt cũng có thể xảy ra với những người mắc phải Hội chứng Sjögren, viêm khớp dạng thấp hoặc lupus ban đỏ hệ thống; Người mắc các bệnh gây sẹo xơ tuyến lệ như pemphigoid, mắt hột, hội chứng Stevens-Johnson. 

Ngoài ra, tình trạng mắt bị khô cũng có thể xuất phát từ các yếu tố nguy cơ sau:

• Phụ nữ tuổi mãn kinh
• Hậu quả tổn thương tuyến lệ, xạ trị tại chỗ
• Thiếu lớp mỡ trên bề mặt phim nước mắt dẫn tới tăng tốc độ bốc hơi và thiếu lượng nước mắt trên bề mặt
• Do hở mi (liệt mặt ngoại biên) hoặc giảm tần số chớp mắt (bệnh Parkinson)
• Thời gian sử dụng mắt kéo dài (ví dụ như đọc sách, làm việc trên máy tính, lái xe, xem tivi)
• Môi trường sống khô, nhiều gió hoặc khói bụi
• Người sử dụng những loại thuốc toàn thân, bao gồm isotretinoin, thuốc an thần, thuốc lợi tiểu, thuốc chống tăng huyết áp, thuốc ngừa thai uống, các thuốc kháng cholinergic (bao gồm thuốc kháng histamine và thuốc đường tiêu hóa).
• Mất nước

Một nghịch lý xảy ra là người khô mắt lại thường xuyên bị chảy nước mắt sống. Đây cũng chính là biểu hiện thường gặp của người bị khô mắt. Lý giải cho điều này, ThS.BS Phạm Huy Vũ Tùng – BVĐK Tâm Anh TP.HCM chia sẻ: “Khi mắt rơi vào tình trạng bị khô sẽ lập tức gửi tín hiệu cho hệ thần kinh để “cầu cứu” việc bổ sung nước mắt. Tuy nhiên, sự “đáp lại” diễn ra quá mức cần thiết nhưng lại không đảm bảo chất lượng nước mắt. Nước mắt chỉ đơn thuần là nước mà không có thành phần mỡ và chất nhầy, khiến cho tình trạng mắt khô lại càng thêm khô”. 

Theo đó, những biểu hiện của người mắc bệnh khô mắt bao gồm:

• Cảm giác ngứa, bỏng rát, cộm, co kéo, như có dị vật trong mắt và sợ ánh sáng.
• Cảm thấy đau nhói, căng; mỏi mắt; nhìn mờ. 
• Nước mắt chảy giàn giụa khi bị kích ứng. (2) 

Môi trường điều hòa, thiếu độ ẩm cũng là nguyên nhân gây khô mắt

Các triệu chứng giảm nhẹ trong môi trường mát mẻ, mưa, độ ẩm cao… Tình trạng nhìn mờ tái đi tái lại, kéo dài, kèm theo kích thích… gây ảnh hưởng tới sinh hoạt hằng ngày. Tuy nhiên, hiếm khi có tổn hại thị lực vĩnh viễn.

• Tình trạng khô mắt giảm tiết, kết mạc có thể khô và mất bóng với nhiều nếp gấp. 
• Tình trạng khô mắt bay hơi sẽ khiến nước mắt dư, tạo thành kết cấu dạng bọt, bám ở bờ mi. 
• Tình trạng khô mắt nặng, tiến triển mạn tính (hiếm gặp) có thể gây mất thị lực trầm trọng do biểu mô hóa bề mặt nhãn cầu hay mất biểu mô giác mạc; Các hậu quả khác có thể xảy ra như sẹo, tân mạch, nhiễm trùng, loét và thủng giác mạc.

Chẩn đoán dựa trên các biểu hiện lâm sàng đặc trưng thông qua việc các kỹ thuật như xác định mức độ chế tiết nước mắt có ở trạng thái bình thường (test Schirmer), thời gian vỡ phim nước mắt (TBUT)… để phân biệt các hình thái khô mắt, từ đó có phương án điều trị phù hợp.

• Test Schirmer: Dùng giấy lọc chuyên biệt được đặt (không gây tê tại chỗ) ở chỗ giao giữa điểm giữa và phần ba ngoài của mi dưới. Nếu trong 2 lần liên tiếp, dải giấy thấm ướt < 5,5mm sau thời gian 5 phút, bệnh nhân mắc khô mắt chế tiết.
• Test TBUT: Nhỏ fluorescein vào mắt người bệnh, thực hiện nháy mắt nhiều lần để dàn đều lớp phim nước mắt. Người bệnh nhìn thẳng, canh thời gian cho đến khi TBUT được xác định. Màng nước mắt được quan sát dưới ánh sáng màu xanh cobalt ở đèn khe. Nếu thời gian vỡ ngắn (< 10 giây) nghĩa là mắt bị khô. 
• Chẩn đoán khô mắt còn cần phải xem xét khả năng người bệnh mắc hội chứng Sjögren, nếu có kèm theo khô miệng. 

• Sử dụng nước mắt nhân tạo. Nước mắt nhân tạo có độ nhớt cao hơn bề mặt mắt, chứa lipid làm giảm bốc hơi. Nước mắt nhân tạo dạng mỡ được sử dụng trước khi ngủ đặc biệt hữu ích cho người bị hở mi ban đêm hoặc kích thích khi đang tỉnh. 
• Giữ độ ẩm, sử dụng máy làm ẩm, tránh ở trong môi trường quá khô. 
• Trường hợp không đáp ứng điều trị có thể cân nhắc nút điểm lệ.
• Trường hợp nặng, khâu cò mi một phần có thể giúp hạn chế khô mắt do bay hơi. (3) 

Dù bệnh khô mắt không gây ra hậu quả nghiêm trọng như mất thị lực nhưng nếu xảy ra bệnh cũng ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày, về lâu dài làm trầm trọng thêm các vấn đề về mắt. Do đó, để phòng ngừa mắt “khô hạn”, bạn nên lưu ý những vấn đề sau:

Sử dụng nước mắt nhân tạo là cách cung cấp độ ẩm cho mắt

• Nếu mắt bị khô do các yếu tố môi trường, hãy tránh tiếp xúc với khói thuốc lá và bảo vệ mắt bằng kính mắt khi hoạt động bên ngoài lúc trời gió.
• Thêm máy tạo độ ẩm trong nhà có thể tạo độ ẩm trong không khí, giúp giảm khô mắt.
• Hạn chế đeo kính áp tròng.
• Giảm thời gian sử dụng các thiết bị màn hình phẳng.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý bao gồm các dưỡng chất cần thiết cho mắt như Vitamin A, Omega-3, kẽm, lutin… giúp duy trì chức năng giác mạc.
• Uống nhiều nước giúp duy trì độ ẩm cho cơ thể và mắt.
• Đảm bảo giấc ngủ đủ 6-8 tiếng mỗi ngày để mắt kịp hồi phục, duy trì độ ẩm ở màng mắt, thư giãn cơ mắt. (4)

Khám mắt định kỳ cũng là cách phòng bệnh và bảo vệ đôi mắt của bạn trước các tác nhân từ môi trường, lối sống… Thông qua thăm khám, bạn sẽ hiểu hơn về sức khỏe đôi mắt, từ đó có các biện pháp khắc phục kịp thời, duy trì tầm nhìn luôn sáng rõ.

Phòng khám Mắt tại Hệ thống BVĐK Tâm Anh được trang bị máy móc, thiết bị hiện đại cùng đội ngũ bác sĩ, y tá có chuyên môn cao sẽ giúp bảo vệ đôi mắt của bạn. Để đăng ký khám bệnh, bạn có thể đến khám trực tiếp hoặc liên hệ đặt lịch thông qua tổng đài theo số hotline: 0287 102 6789 (TP.HCM) và 1800 6858 (Hà Nội).

Để đặt lịch khám ThS.BS Phạm Huy Vũ Tùng – BVĐK Tâm Anh TP.HCM, bạn đăng ký tại đây.

- Do quá trình lão hóa của mắt: Thoái hóa mắt trong thời gian dài dẫn đến các tình trạng như khô mắt. Khi đó các protein tham gia cấu tạo nên màng nước mắt suy giảm và lượng nước mắt được tiết ra ngày một ít đi.

- Sự thay đổi hoóc-môn: Khô mắt có thể diễn ra khi dùng biện pháp tránh thai bằng hoóc-môn, trong khi mang thai và trong thời kỳ mãn kinh. Khô mắt có thể là tác dụng phụ khi dùng các biện pháp làm thay đổi hoóc-môn này.

- Khi mắc các bệnh toàn thân như đái tháo đường và bệnh tự miễn. Ngoài ra, bệnh đái tháo đường có thể gây ra thay đổi trong các mô thần kinh. Các hoạt động tiết nước mắt bị gián đoạn khi xảy ra tổn thương thần kinh liên quan đến bệnh đái tháo đường khiến cho mắt bị khô, đặc biệt khi nồng độ đường huyết của bệnh nhân nằm ngoài mức kiểm soát. Các bệnh rối loạn tự miễn, như hội chứng Sjögren, lupus và viêm khớp dạng thấp gây ra viêm cũng có thể làm cho mắt bị khô.

Khô mắt gây triệu chứng mắt mệt mỏi, đỏ, rát làm giảm hiệu suất công việc.

- Khi dùng các loại thuốc như: thuốc kháng histamine, thuốc trị nghẹt mũi, thuốc chống trầm cảm, thuốc tránh thai, thuốc để làm giảm các triệu chứng mãn kinh, thuốc điều trị lo âu, bệnh Parkinson và huyết áp cao... cũng có thể gây ra tình trạng khô mắt.

- Do yếu tố môi trường: Khô mắt cũng có thể do nhìn lâu vào màn hình, không có thói quen chớp mắt. Hoặc làm việc sinh sống ở nơi nhiều gió, khói hoặc khô sẽ đẩy nhanh tốc độ bốc hơi nước mắt làm khô mắt. Việc phẫu thuật tật khúc xạ mắt bằng laser (LASIK) cũng có thể khiến cho tình trạng khô mắt trở nên trầm trọng hơn.

Các biểu hiện điển hình

Khi mắt bị khô ta sẽ có cảm giác khô rát, cộm như có sạn ở trong mắt; Mắt bị nóng, đỏ; Hay bị chảy nước mắt và giảm thị lực do bị khô mắt nặng. Điều này dẫn đến tổn thương ở bề mặt nhãn cầu.

Điều trị khô mắt như thế nào?

Khô mắt là một bệnh mạn tính không dễ gì chữa khỏi nên việc điều trị hiện nay chỉ để giảm các triệu chứng và làm dễ chịu để duy trì thị lực.

‎Hiện nay điều trị khô mắt là: bổ sung thêm nước mắt nhân tạo, duy trì phim nước mắt trên bề mắt nhãn cầu, làm tăng tiết nước mắt, điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu.

Cần bổ sung nước mắt nhân tạo: Trong các trường hợp khô mắt nhẹ thông thường có thể điều trị bằng cách tra nước mắt nhân tạo. Nên sử dụng các loại nước mắt nhân tạo không có chất bảo quản vì chất bảo quản sẽ gây độc cho mắt khi sử dụng trong thời gian dài. Tuy nhiên ở nhiều trường hợp khô mắt nặng, việc nhỏ nước mắt nhân tạo là không đủ và cần có phương pháp khác bổ sung thêm.

Cần duy trì phim nước mắt: giữ nước mắt tự nhiên ở lâu trong mắt để làm giảm các triệu chứng khó chịu của khô mắt. Điều này có thể thực hiện bằng cách ngăn không cho nước mắt chảy qua đường lệ: Phẫu thuật đóng điểm lệ vĩnh viễn; Nút điểm lệ bằng nút Silicon.

Các bác sĩ có thể kê các thuốc tra mắt để tăng tiết nước mắt. Nên sử dụng Omega – 3 tự nhiên.

Nên điều trị sớm và triệt để viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu bằng cách sử dụng các thuốc nước hoặc mỡ để tra mắt theo đơn của bác sỹ nhãn khoa. Cần chườm ấm, massage mi mắt, rửa sạch mi mắt để làm giảm viêm nhiễm vùng mắt.

Các mẹo để giảm các triệu chứng khô mắt

- Luôn nháy và chớp mắt thường xuyên khi đọc sách hoặc sử dụng máy tính;

- Cần làm tăng độ ẩm không khí tại nhà và nơi làm việc;

- Nên sử dụng kính bảo hộ khi đi ra ngoài để tránh nắng và gió có thể gây hại cho mắt;

- Bổ sung các vitamin tự nhiên có thể làm giảm các triệu chứng của bệnh khô mắt;

- Uống nhiều nước mỗi ngày.

Thường xuyên bổ sung thức ăn chứa Omega-3 có nhiều trong cá

- Hạn chế để mắt tiếp xúc trực tiếp với khói bụi và ánh sáng chói;

- Không nên để gió như máy sấy, quạt... thổi trực tiếp vào mắt;

- Dùng nước mắt nhân tạo khi mắt mới có biểu hiện bị khô;

- Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày giúp mắt có thời gian nghỉ ngơi;

- Không hút thuốc và hạn chế không để khói bay trực tiếp vào mắt;

- Có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, thường xuyên bổ sung thức ăn chứa Omega-3 có nhiều trong cá và Beta-Carotene có trong các loại rau củ màu vàng, đỏ..

8 vitamin cần cho đôi mắt sáng khỏe

Xem video được quan tâm:

Thông điệp 5T: Pháo đài chống dịch COVID-19 trong tăng cường giãn cách xã hội

‎

BS Minh Châu