Đinh Văn Cải, Nguyễn Ngọc Tấn 15Bài 2KHAI THÁC TINH BỊ ĐỰC VÀ SẢN XUẤT TINH ĐƠNG LẠNHCùng với sự phát triển của kỹ thuật TTNT phương pháp lấy tinh cũng có nhiều thay đổi. Đầu tiên, người ta lấy tinh bằng cách đặt miếng xốp vào đườngsinh dục con cái đang động dục, cho con đực phối rồi lấy miếng xốp ra. Về sau, người ta lấy tinh bằng cách đặt ống cao su vào âm đạo của con cái, cho conđực phối rồi lấy ống cao su ra. Năm 1925, người ta làm thínghiệm lấy tinh bò bằng cách xoa bóp tuyến sinh dục phụ, kích thíchtinh dịch chảy ra bao quy đầu và hứng lấy tinh. Nhược điểm củaphương pháp này là tinh dịch bị nhiễm bẩn nặng và thường cónồng độ tinh trùng thấp. Sau đó người ta phát triển kỹ thuật lấy tinhbò bằng âm đạo giả. Âm đạo giả được sát khuẩn thích hợp sẽ ngănngừa sự lan truyền mầm bệnh có thể xảy ra giữa những đực giốngtrong trung tâm và tránh sự nhiễm bẩn tinh dịch. Chính vì thế kỹ thuậtlấy tinh bằng âm đạo giả được khuyến cáo sử dụng rộng rãi ở các trung tâm TTNT và ngày càng được hoànthiện.
1. Lấy tinh bò đực giống bằng âm đạo giả
Phương pháp này như sau: có giá nhảy để bò đực nhảy lên.Giá nhảy có thể bằng hình nộm, bằng bò đực hoặc bò cái đứnggiá. Bò đực được dắt đến giá nhảy. Nhờ phản xạ có điều kiệnbò đực nhảy giá và xuất tinh vào âm đạo giả. Ta thu nhận tinh từâm đạo giả.Giá nhảy Cách đơn giản nhất là làmchuồng ép và sử dụng bò sống làm giá cho bò đực nhảy. Bò làmgiá có thể là bò cái hoặc bò đực. Ưu điểm của phương pháp này là gần với tự nhiên, đơn giản, đầu tư ít. NhượcHình 8: Giá lấy tinh bò bằng bò sống Hình 7: Giá lấy tinh bò đựcĐinh Văn Cải, Nguyễn Ngọc Tấn 16điểm là dương vật đực giống bị bẻ cong và cần kỹ thuật viên lấy tinh dũng cảm và nhiều kinh nghiệm.Sử dụng gía gỗ có gắn âm đạo giả bên trong để lấy tinh có ưu điểm là không bẻ cong dương vật của đực giống. Điều này sẽ làm tăng cường việc đẩy vàphóng tinh, ảnh hưởng tốt đến số lượng và chất lượng tinh dịch. Nhược điểm là mua giá nhảy rất đắt tiền.Âm đạo giả Có 2 lọai âm đạo giả dùngcho bò, loại 3 lớp vách và loại 2 lớp vách. Cấu tạo của âm đạogiả 2 vách như sau:Vỏ: hình ống bằng cao su dày hoặc bằng nhưa, cóđường kính trong 6-7cm và dài 40cm, có lỗ cắm van để bơmnước ấm và khơng khí vào nhằm điều khiển nhiệt độ và ápsuất cho gần giống với điều kiện của âm đạo thật.Ruột: làm bằng cao su có độ đàn hồi lớn, hình ống dài 60-70cm, đường kính 6-7cm. Phễu hứng tinh: làm bằng cao su mỏng dài 20cm, miệng có đường kính 5-6cm, miệng loe to, phía cuối thu nhỏ, có đường kính 1,2 -1,5cm. Ống hứng tinh: làm bằng thủy tinh, thể tích 15 ml, có chia vạch và có gờ đểnối vào phễu.Chuẩn bị âm đạo giả Trước khi lấy tinh ta phảichuẩn bị âm đạo giả, các bước như sau:- Lấy vỏ và ruột âm đạo đã được sấy khô và khử trùng rangoài. Lắp ruột âm đạo giả vào vỏ cho căng và thẳng, lật ngược 2đầu ruột âm đạo vào 2 đầu thân vỏ, chú ý không để ruột cao su bịxoắn vặn và trùng.- Lắp phễu hứng tinh vào một đầu của âm đạo giả. Lắp ốnghứng tinh vào cuối phễu hứng tinh. Dùng vòng cao su hoặc dây thun cố định thật chắc 2 đầu âm đạo giả để giữ chặt ruột cao su và phễu.Hình 10: Âm đạo giả lấy tinh bò sau khi lắp hòan chỉnhHình 9: Hình dạng âm đạo giả dùng để lấy tinh bò đựcĐinh Văn Cải, Nguyễn Ngọc Tấn 17- Giót nước nóng 42-43OC vào khoang ngăn cách giữa thân vỏ và ruột âm đạo thông qua van trên vỏ âm đạo giả. Mục đích là duy trì nhiệt độ trong âm đạogiả tương đương với nhiệt độ trong âm đạo bò khi lấy tinh 39-40OC. Nếu trời lạnh, bò đực chậm có phản xạ nhảy giá thì nhiệt độ của nước đổ vào âm đạo cóthể cao hơn 43OC. Không đổ đầy nước vào khoang giữa vỏ và ruột âm đạo vì sẽ làm tăng áp suất trong xoang âm đạo giả khi lấy tinh.- Thổi thêm khơng khí qua van để cho ruột cao su căng lên tạo áp suất và ma sát trong lòng âm đạo giả, kích thích bò đực xuất tinh.- Dùng đũa thũy tinh bơi vazơlin vào lòng âm đạo giả, sâu khoảng 13 kể từ mép ngồi, mục đích làm trơn ân đạo. Chú ý không bôi quá nhiều đề phòng sựnhiễm bẩn tinh dịch. Vì một lí do nào đó khi âm đạo giả đã chuẩn bị rồi mà chưa sử dụng, hoặcchờ lâu để nước trong đó nguội đi thì phải chuẩn bị lại. Sau mỗi lần sử dụng, âm đạo giả cần được cọ rửa cẩn thận và hấp tiệttrùng. Sau đó, bảo quản ở nơi sạch, khơng có bụi. Tốt nhất là sử dụng tủ ấm 40- 42oC để bảo quản âm đạo giả.Nơi lấy tinh Việc khai thác tinh dịch nên tiến hành ở nơi đặc biệt. Diện tích cần rộng đểcho phép quản lý an toàn một vài đực giống cùng một lúc. Nơi lấy tinh cần có mái che phòng khi mưa nắng và gần phòng pha chế tinh nhằm tránh sự chậmtrễ không cần thiết từ lúc lấy tinh tới khi pha chế.Nền của khu vực lấy tinh cần được lót sạch sẽ. Việc lấy tinh đực giống trên nền dơ bẩn hoặc lầy lội sẽ làm nhiễm bẩn tinh dịch. Nền chuồng khơng nên trơntrượt.Bò đực Trước khi lấy tinh, bò đực phải được tắm rửa sạch sẽ, đặc biệt chú ý rửaphía trong bao dương vật, nơi cư trú nhiều vi khuẩn có thể làm nhiễm vào tinh dịch. Có điều kiện thì dùng vòi xịt và rửa bằng nước ấm.Bò đực được dẫn ra giá nhảy chờ đợi trong khi ta chuẩn bị âm đạo giả, cách này sẽ kích thích bò và làm tăng tính hăng. Có thể sử dụng bò đực khác hoặcđực thiến để gây kích thích cho những đực giống sản xuất tinh. Khơng nên kích thích phóng tinh bằng điện vì nó sẽ nguy hiểm hơn cho đựcgiống cũng như cho những người phục vụ do có những sự co thắt cơ. Hơn nữa, chất lượng tinh dịch được khai thác rất kém do nước tiểu và bựa sinh dục chấttiết ở những nếp gấp của bao quy đầu và gia tăng lượng dịch từ những tuyến sinh dục phụ. Kinh nghiệm cho thấy rằng, sự kích thích phóng tinh bằng điện rútngắn tuổi thọ sản xuất của đực giống.Phương pháp lấy tinh Người ta khuyến cáo cần có sự kích thích bò đực trước khi lấy tinh. Điềunày sẽ làm tăng cả chất lượng và số lượng tinh dịch được khai thác.Đinh Văn Cải, Nguyễn Ngọc Tấn 18Một người dắt bò đực vào giá nhảy, khi bò đực nhảy lên giá nhảy hoặc bò đứng giá lần đầu hãy kéo nó xuống khơng cho xuất tinh. Lặp lại động tác này 2-3 lần cho đến khi thấy bò đực đã thực sự hăng thì cho nhảy lấy tinh. Người lấy tinh thường đứng bên phải bò đực, áp sát vào bò đực, khi bò đựcnhảy giá thì áp sát vai vào hơng bò đực. Tay phải cầm âm đạo giả, tay trái nắm bao dương vật nhẹ nhàng kéo sang bên phải. Phối hợp 2 tay để lái dương vậtvào đúng âm đạo giả theo hướng tự nhiên của dương vật. Khi bò đực thúc mạnh và xuất tinh là cơng việc hồn thành. Bò đực từ từ xuống giá, người lấytinh lấy âm đạo ra khỏi dương vật và lui nhanh về phía sau, người dắt bò chùng dây cho bò xuống giá.Khi lấy tinh khơng thành công người lấy tinh phải hết sức cảnh giác với sự nổi giận của bò đực.Một số chú ý khi lấy tinh đực giống- Không xử lý thô bạo với bò đực khi lấy tinh.- Người lấy tinh khơng di chuyển bất ngờ và la hét to. - Nhiệt độ trong âm đạo giả khơng q nóng hoặc q lạnh. Nhiệt độ của âmđạo giả khơng thích hợp sẽ ảnh hưởng đến phản xạ nhảy giá và phóng tinh của đực giống.- Đề phòng đực giống khi khơng thỏa mãn tính dục sẽ có phản ứng tấn cơng người lấy tinh.Luôn tâm niệm rằng: “vĩnh viễn không tin ở đực giống” để chuẩn bị mọi biện pháp an tồn khi lấy tinh.Tần số khai thác tinh Nói chung, khi áp dụng kỹ thuật lấy tinh thích hợp, một đực giống thành thụccó thể cho nhảy giá lấy tinh trung bình 4 lầntuần vẫn khơng ảnh hưởng xấu đến chất lượng tinh.Sự phóng tinh nhiều hơn làm tăng đáng kể lượng tinh dịch được sản xuất ra nhưng đòi hỏi kỹ thuật lấy tinh tốt và cần đến kỹ thuật kích thích bò đực sản xuấttinh. Trong trường hợp này tuổi hoạt động sinh dục của đực giống có xu hướng giảm.Một thực tiễn được áp dụng phổ biến là cho phép đực giống thực hiện hai lần nhảy giả. Lần thứ nhất sau khi nhảy lên giá thì kéo xuống ngay, tiếp theo là1-2 phút hoạt động ức chế. Sau đó, cho nhảy để lấy tinh thực sự. Tuy nhiên, vì đực giống có sự khác nhau rất lớn về tập tính và tính khí, vì thế khơng thể mongđợi một “hệ thống để đánh lừa” như nhau để áp dụng cho tất cả những đực giống.Điều quan trọng là tập cho đực giống làm quen với một quy trình lấy tinh. Tại thời điểm lấy tinh, cần kích thích đực giống nhảy giá và phóng tinh.
1. Lấy tinh trâu, bò
- Có thể lấy tinh bằng hai phương pháp: dùng điện hoặc dùng âm đạo giả [ADG], nhưng chủ yếu là dùng âm đạo giả.
- Phương pháp lấy tinh cho bò bằng âm đạo giả [ADG]:
a. Chuẩn bị
- Chuẩn bị giá nhẩy: vệ sinh, đưa gia súc làm giá vào giá cố định; vệ sinh nửa thân sau con vật làm giá.
- Cho những đực giống sẽ khai thác vào chờ, cách xa giá nhẩy 20 – 25 m, đầu hướng về phía giá nhẩy.
- Hoàn chỉnh âm đạo giả [ADG] đạt yêu cầu kỹ thuật và thích hợp với đực giống sắp lấy tinh về các thông số: nhiệt độ, áp lực, độ nhờn,...
- Đưa đực giống khai thác vào vị trí “xuất phát”, vệ sinh quanh vùng bao quy đầu bằng dung dịch thuốc tím 0,1%; dùng khăn tẩm nước ấm 40 độ C kích thích dương vật cho dương vật cương cứng và thò ra.
b. Lấy tinh
- Tay phải người lấy tinh cầm âm đạo giả [ADG] đứng ở cạnh sau bên phải giá nhẩy, chân trước, chân sau đứng theo hình chữ “J”, tư thế sẵn sàng.
- Người giúp việc dắt bò có dương vật đã cương cứng và đã thò ra chạy về phía giá nhẩy. Tới nơi, thường con vật không nhảy ngay mà thường dừng lại, liếm vùng mông con vật dùng làm giá rồi đột ngột nhún hai chân trước nhẩy.
- Người lấy tinh bước lên, chao ADG xuống, khéo léo, nhanh chóng, chính xác đưa dương vật con đực vào ADG. Hướng của ADG chếch lên 20 – 30 độ
- Con vật rướn lên, thúc mạnh dương vật, đây là lúc xuất tinh nên cho ADG chúc xuống 20-30 độ
- Xuất tinh xong con vật sẽ tự nhảy xuống. Người giúp việc dắt con đực đi vòng quanh giá nhảy và cho nhảy tiếp lần hai.
- Trong nhiều trường hợp thì lần hai có số lượng và chất lượng tinh dịch tốt hơn lần 1.
- Trường hợp con đực không chịu nhảy, dắt con vật đi vòng quanh giá 1-3 vòng và tăng cường kích thích cơ giới vào dương vật thì con đực sẽ nhẩy.
- Tinh dịch lấy được cần ghi ngay ký hiệu tên đực giống và đưa vào phòng kiểm nghiệm.
- Sau đó, đưa đực giống trở về chuồng, cho ăn trứng tươi, cỏ non, thức ăn tinh,... để bồi dưỡng.
- Vệ sinh giá nhẩy.
- Chú ý:
+ Lấy tinh vào buổi sáng
+ Nơi lấy tinh cần yên tĩnh, thoáng mát, sạch sẽ.
+ Ổn định thời gian, người lấy tinh, con vật làm giá, quần áo người lấy tinh,...
+ Con vật làm giá cần khỏe mạnh, hiền lành, có vóc dáng và màu sắc hấp dẫn, sạch sẽ,...
+ Hai người lấy tinh cần hòa hợp, kiên trì,...
Lấy tinh bò
2. Lấy tinh ngựa bằng âm đạo giả [ADG]
- Về cơ bản, tương tự như lấy tinh trâu bò. Tuy nhiên có một số điểm khác như sau:
+ Điểm xuất phát cần xa hơn: 25 – 30 – 50 m
+ Phải có 2 người giúp việc
+ Ngựa đực lấy tinh cần có hai dây cương về hai bên, hai người giúp việc mỗi người cầm một dây cương cùng “phi” với ngựa để kìm tốc độ và hướng ngựa về đúng giá nhẩy.
+ Ngựa thường nhẩy lên ngay, người lấy tinh cần nhanh nhẹn, dũng cảm, chính xác đưa dương vật vào ADG.
+ Cần chú ý cảnh giác với ngựa để giữ an toàn lao động.
+ Cần ổn định người lấy tinh với ngựa. Người, ngựa quen nhau sẽ an toàn và kết quả hơn.
Lấy tinh ngựa
3. Lấy tinh dê, cừu
- Có thể dùng 2 phương pháp: dùng ADG và dùng điện. Nhưng thông thường dùng phương pháp ADG.
- Các bước tiến hành tương tự như lấy tinh trâu, bò. Tuy nhiên, có một số điểm khác:
+ Giá lấy tinh dê, cừu thường di động được. Do đó, có thể lấy tinh ở hành lang của chuồng, thậm chí ngoài sân chuồng, bãi chăn.
+ Dê, cừu không có thừng để dắt, do vậy để dắt chúng vào giá có thể dắt bằng tai hoặc cưỡi lên lưng chúng rồi nắm tai, sừng để “lái” chúng về giá nhảy.
+ Dê, cừu nhỏ, do đó người lấy tinh không thể đứng mà phải “quỳ xổm” bên giá để lấy tinh
+ Phản xạ của dê, cừu nhất là dê rất nhanh cho nên người lấy tinh phải rất nhanh nhẹn và chính xác.
+ Có thể lặp lại vòng hai.
+ Cần rất chú ý đề phòng chúng húc.
4. Lấy tinh lợn: dùng 2 phương pháp: ADG và cơ giới.
4.1 Lấy tinh lợn bằng âm đạo giả [ADG]
a. Chuẩn bị:
- Chuẩn bị giá nhẩy: vệ sinh, đưa gia súc làm giá vào giá cố định; vệ sinh nửa thân sau con vật
làm giá.
- Cho những đực giống sẽ khai thác vào chờ, cách xa giá nhẩy 20 – 25 m, đầu hướng về phía giá nhẩy.
- Hoàn chỉnh ADG đạt yêu cầu kỹ thuật và thích hợp với đực giống sắp lấy tinh về các thông số: nhiệt độ, áp lực, độ nhờn,...
- Đưa đực giống khai thác vào vị trí “xuất phát”, vệ sinh quanh vùng bao quy đầu bằng dung dịch thuốc tím 0,1%; dùng khăn tẩm nước ấm 40 độ C kích thích dương vật cho dương vật cương cứng và thò ra.
b. Lấy tinh:
- Lắp ADG vào giá nhẩy, cho ADG chếch lên.
- Cho lợn đực vào phòng lấy tinh. Vệ sinh vùng bụng và dùng khăn tẩm nước ấm 40 – 42 độ C kích thích cho dương vật lợn cương cứng.
- Dụ dỗ cho lợn đực nhảy lên giá
- Khéo léo đưa dương vật lợn đực vào lòng ADG, giữ nguyên chếch 15-20 độ để cho lợn xông.
Lợn đực thường xông khoảng 2 – 3 phút, sau đó lợn nằm lịm trên giá, mắt lim dim, miệng sòi bọt, hậu môn phập phồng. Đây là thời điểm lợn đực xuất tinh. Lúc này cần tức khắc hạ ADG cho dốc xuống 15 – 20 độ, bóp nhẹ quả cầu thứ hai của bơm song liên cầu để tạo thành nhu động trong lòng ADG giống như nhu động của âm đạo con cái.
- Khi xuất tinh xong thì lợn đực tự nhảy xuống giá.
- Tinh dịch lấy được cần ghi ngay ký hiệu tên đực giống và đưa vào phòng kiểm nghiệm.
- Sau đó, đưa đực giống trở về chuồng, cho ăn trứng tươi, cỏ non, thức ăn tinh,... để bồi dưỡng.
- Vệ sinh giá nhẩy.
4.2. Lấy tinh lợn bằng phương pháp cơ giới [Massage]
- Phương pháp này rất đơn giản về thiết bị , chỉ cần găng tay cao su sản khoa, lọ hứng tinh vô trùng.
- Các bước tiến hành:
+ Vệ sinh bao quy đầu, kích thích dương vật lợn đực.
+ Khi dương vật của lợn đã cương cứng và thò ra thì dùng tay đeo găng tay cao su đã được bôi một chút dầu Paraphin nắm lấy quy đầu, nắm nhẹ vừa phải để cho lợn giao phối với lòng bàn tay.
Sau đó, lợn đực hưng phấn cao độ, dương vật thò dài ra và có dấu hiệu xuất tinh.
+ Khéo léo lái dương vật ra ngoài và dùng các ngón tay tác động nhẹ vào quy đầu.
+ Lợn đực sẽ xuất tinh theo từng đợt:
++ 1 – 1,5 phút đầu lợn xuất keo và tinh loãng. Lượng tinh dịch này nên bỏ đi.
++ 2 – 3 phút sau thì tinh dịch đặc, hứng lấy cho tinh dịch chảy theo thành bình.
++ 3 – 4 phút sau đó, lợn xuất tinh loãng dần. Lượng tinh dịch này cũng nên bỏ đi.
+ Thấy dấu hiệu lợn đực xuất tinh xong thì nới lỏng ngón tay, lợn tự động thu dương vật lại và xuống giá.
+ Tinh dịch lấy được cần ghi ngay ký hiệu tên đực giống và đưa vào phòng kiểm nghiệm.
+ Sau đó, đưa đực giống trở về chuồng, cho ăn trứng tươi, cỏ non, thức ăn tinh,... để bồi dưỡng.
+ Vệ sinh giá nhẩy.
- Chú ý:
+ Vệ sinh phòng bệnh để tránh sự lây bệnh giữa người và lợn.
+ Tránh sự tiếp xúc giữa dương vật lợn vào giá nhẩy, miệng lọ,...
+ Lực tác động của tay người vào dương vật lợn cần thích hợp, tránh thô bạo gây “phản ứng” cho lợn.
Lấy tinh lợn
Tác giả bài viết: TranTuyen.MPV
Nguồn tin: marphavet.com