Nội dung
Công xã thị tộc mẫu hệ
Công xã thị tộc mẫu hệ là đơn vị cơ bản của xã hội nguyên thủy, kết thành bởi quan hệ dòng máu theo người mẹ. Do hình thức hôn nhân lúc này là chế độ quần hôn nên con cái sinh ra chỉ biết mẹ chứ không biết cha vì người cha không thể xác định được trong ý thức của những thành viên trong thị tộc, dường như lúc đầu người ta chưa hề có khái niệm về người cha, do đó họ hoàn toàn tập hợp chung quanh những người đàn bà là mẹ, và quan hệ dòng máu cũng theo dòng mẹ. Bởi vậy, công xã thị tộc ra đời ở giai đoạn đầu là công xã thị tộc mẫu hệ. Đây là giai đoạn mà hầu hết các dân tộc trên thế giới đều phải trải qua. Công xã thị tộc mẫu hệ đại để ra đời vào thời đại đồ đá cũ hậu kỳ, tới thời đại đồ đá mới thì đã đạt tới toàn thịnh rồi bắt đầu từng bước được thay thế bằng công xã thị tộc phụ hệ.
Trong công xã thị tộc mẫu hệ, phụ nữ giữ vai trò chủ đạo trong sản xuất và đời sống. Các thế hệ tính theo người mẹ, thực hiện chế độ nối tiếp người mẹ. Các con chỉ biết mẹ mình mà không biết cha. Trong công xã thị tộc, phụ nữ giữ địa vị chi phối, thị tộc trưởng cũng do một người cao tuổi có uy tín trong bọn họ đảm nhiệm. Ngoài việc quản lý các công việc sự vụ trong nội bộ công xã, phụ nữ chủ yếu làm công việc hái lượm và nghề nông nguyên thủy, giữ cho đời sống được ổn định. Nam giơi chủ yếu làm công việc săn bắt. Cơ cấu quyền lực cao nhất của công xã thị tộc mẫu hệ là hội nghị toàn thể thành viên, nam và nữ đến tuổi trưởng thành đều tham gia, đều có quyền biểu quyết bình đẳng.
Mỗi công xã thị tộc mẫu hệ đều có tên gọi riêng, mộ địa riêng, trong đời sống xã hội cùng tôn thờ vị thuần chung hoặc tôtem. Trong quan hệ hôn nhân, bắt đầu có lệ cấm lấy nhau trong nội bộ thị tộc mà trai hay gái của một thị tộc này phải lấy vợ hay lấy chồng ở một thị tộc khác. Chế độ hôn nhân đó gọi là ngoại tộc hôn. Trong công xã thị tộc, ngoài các công cụ do cá nhân thành viên thị tộc sử dụng ra, còn đất đai, nhà ở, súc vật đều thuộc sở hữu chung của thị tộc. Các thành viên thị tộc cùng lao động chung, hưởng thụ chung, không có phân chia giàu nghèo sang hèn, cùng sống bình đẳng.