| SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NAM TRƯỜNG THPT CHUYÊN BIÊN HÒA | ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI KHỐI TRƯỜNG THPT CHUYÊN KHU VỰC DUYÊN HẢI VÀ ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ NĂM HỌC 2013-2014 MÔN NGỮ VĂN – LỚP 10 Thời gian làm bài: 180 phút |
Câu 1 [8,0 điểm]
Nhà bác học qua sông
Một hôm, có một nhà bác học ngồi trên một con thuyền qua sông. Ngồi không, cảm thấy buồn chán, nhà bác học bèn nói chuyện với người chèo thuyền. Ông ta ngẩng cao đầu, kiêu ngạo hỏi:
- Anh có nghiên cứu triết học không? Đó là thứ học vấn cần thiết nhất trên thế giới đấy!
Im lặng một hồi lâu, người chèo thuyền trả lời một cách ngượng ngập:
- Tôi suốt ngày chỉ biết chèo thuyền, không có thời gian nghiên cứu triết học.
- Như vậy là anh đã lãng phí mất một nửa cuộc đời rồi – nhà bác học nói. Nói xong ông ta quay mặt ra ngoài, ngắm nhìn sông nước, không nói chuyện với người chèo thuyền nữa.
Nào ngờ, một lúc sau, trời nổi giông bão, con thuyền nhỏ bị lật, cả nhà bác học và người chèo thuyền đều bị rơi xuống nước.
- Ông có biết bơi không? – Người lái thuyền hét lớn, hỏi nhà bác học.
Lúc này nhà bác học đã bị chìm đến cổ, lập cập trả lời:
- Không biết!
- Vậy thì ông đã lãng phí cả cuộc đời mình rồi! – người chèo thuyền nói
[Trích 200 bài học đạo lí, NXB Văn hóa Thông tin, 2011]
Câu chuyện trên gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì?
Câu 2 [12,0 điểm]
Nhận xét về ca dao Việt Nam, có ý kiến cho rằng: Học ca dao chính là học cách sống, cách làm người.
Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ qua những bài ca dao đã được học và đọc.
-----Hết-----
| SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NAM TRƯỜNG THPT CHUYÊN BIÊN HÒA | HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI KHỐI TRƯỜNG THPT CHUYÊN KHU VỰC DUYÊN HẢI VÀ ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ NĂM HỌC 2013-2014 MÔN NGỮ VĂN – LỚP 10 |
| Câu | Nội dung | Điểm |
| 1 | Suy nghĩ về câu chuyện Nhà bác học qua sông | 8,0 |
| I. Yêu cầu về kĩ năng trình bày Đảm bảo một bài văn nghị luận xã hội có bố cục rõ ràng, hợp lí, tổ chức sắp xếp ý một cách lôgic, chặt chẽ, hành văn trôi chảy, mạch lạc, chữ viết rõ ràng, không được sai chính tả,… | ||
| II. Yêu cầu về kiến thức Trên cơ sở hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện Nhà bác học qua sông, biết cách làm bài nghị luận được rút ra từ một câu chuyện. Bài làm của học sinh có thể làm theo nhiều cách nhưng cần đảm bảo các ý sau: | ||
| 1. Giới thiệu : câu chuyện cần nghị luận | 0,5 | |
| 2. Phân tích, rút ra ý nghĩa của câu chuyện | 1,0 | |
| - Nhà bác học: những người học rộng, biết nhiều, có kiến thức uyên thâm, đặc biệt là kiến thức lí thuyết - Người chèo thuyền: người lao động, thường ít kiến thức sách vở, lí thuyết nhưng rất giàu vốn sống thực tế trong ngành nghề của mình - Triết học: những hiểu biết lớn lao, cao siêu - Trời nổi giông bão: khó khăn, thử thách của thực tế cuộc sống - Lãng phí một nửa cuộc đời, lãng phí cả cuộc đời: cuộc sống không có ý nghĩa, thậm chí còn phải trả giá bằng cả tính mạng của mình -> Câu chuyện ngắn gọn nhưng thấm thía, đặt ra nhiều ý nghĩa sâu sắc + Thói tự cao, kiêu ngạo trong việc đánh giá bản thân và đánh giá người khác: khi tự cao, tự đại, luôn cho mình là giỏi thì người ta chỉ nhìn thấy những điểm yếu, thất bại của người khác, hơn nữa thái độ đó còn có thể khiến con người phải trả một cái giá rất đắt [lãng phí cả cuộc đời] + Mối quan hệ giữa kiến thức sách vở cao siêu và kĩ năng sống thực tế: Nhiều khi những hiểu biết cao siêu không thể giúp ích được gì cho con người nếu như anh ta thiếu đi những kĩ năng sống cơ bản. | ||
| 3. Bình luận | 6,0 | |
| a. Thói tự cao, kiêu ngạo trong việc đánh giá bản thân và đánh giá người khác - Khi tự cao, tự đại về khả năng của bản thân sẽ dẫn đến việc: + Đánh giá người khác bằng thái độ coi thường, không nhìn thấy những điểm mạnh của họ mà chỉ nhìn thấy toàn những cái xấu xa, hèn kém, tầm thường, không xứng, không ngang bằng với mình. + Có thể phải nhận những hậu quả đáng tiếc: bởi vì kiến thức là vô tận, con người không ai toàn vẹn. Họ mạnh ở mặt này thì yếu ở mặt kia. Nhiều khi kiến thức mà chúng ta có lại không phù hợp với hoàn cảnh cụ thể, không thể phát huy tác dụng, đành phải nhận thất bại, thậm chí phải trả giá bằng cả cuộc đời [như nhà bác học qua sông]. - Tự tin vào bản thân nhưng cũng cần có thái độ khiêm tốn, đánh giá đúng mức khả năng, mặt mạnh, mặt yếu của mình, tránh thái độ coi thường người khác, luôn có tinh thần học hỏi để hoàn chỉnh, bổ sung thêm vốn hiểu biết của mình bởi bể học là vô tận | 3,0 | |
| b. Mối quan hệ giữa kiến thức sách vở cao siêu và kĩ năng sống thực tế - Người có kiến thức sách vở uyên thâm, cao siêu nhưng thiếu kĩ năng sống thực tế, không biết áp dụng vào trong những hoàn cảnh cụ thể thì không thể thành công, thậm chí còn phải chấp nhận thất bại đau đớn - Cần phải kết hợp được những kiến thức sách vở và kiến thức thực tế để có thể phát huy được điểm mạnh của mình, có như thế chúng ta mới thành công. | 3,0 | |
| 4. Liên hệ bản thân | 0,5 | |
| 2 | Nhận xét về ca dao Việt Nam, có ý kiến cho rằng: Học ca dao chính là học cách sống, cách làm người. Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ qua những bài ca dao đã được học và đọc. | 12,0 |
| Thí sinh có thể triển khai bài làm của mình theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên, bài làm cần đạt được những yêu cầu cơ bản sau: | ||
| I. Về kĩ năng - Biết cách làm bài nghị luận văn học, sử dụng nhuần nhuyễn các thao tác giải thích, phân tích, chúng minh, bình luận. - Bố cục rõ ràng, kết cấu chặt chẽ. - Diễn đạt lưu loát, có chất văn, bài viết vừa phải có sắc thái lý luận vừa thể hiện rõ khả năng cảm thụ văn học tinh tế, sâu sắc. | ||
| II. Về kiến thức | ||
| 1. Giới thiệu : vấn đề cần nghị luận | 0,5 | |
| 2. Giải thích ý kiến - Ca dao là thể loại trữ tình bằng văn vần, diễn tả đời sống nội tâm của người bình dân ta xưa. Ca dao là nơi người lao động gửi gắm những yêu thương, sướng vui, đau khổ, hoài bão, ước mơ, niềm mong mỏi… Ca dao được coi là thơ của vạn nhà, là tấm gương soi tâm hồn và đời sống dân tộc. - Học ca dao là học cách sống, cách làm người : + Đọc, học ca dao ta thường gặp được những cách sống rất đẹp của người bình dân ta xưa… + Đọc, học ca dao ta còn bắt gặp những phẩm chất vô cùng tốt đẹp truyền thống của người Việt Nam được thể hiện sinh động thông qua các mối quan hệ ứng xử … Vì thế, học ca dao là ta được giáo dục về nhận thức, tư tưởng, tình cảm, cách sống giúp ta sống tốt hơn, đẹp hơn, tinh tế hơn, nhân ái hơn, nhân cách phát triển toàn diện. Như vậy, ý kiến trên đã khẳng định một trong những chức năng quan trọng nhất của ca dao, đó là chức năng giáo dục, hướng con người đến cái chân, thiện, mỹ. | 2,0 | |
| 3. Chứng minh : qua việc phân tích một số bài ca dao đã học và đọc trong chùm ca dao yêu thương tình nghĩa, than thân, hài hước châm biếm, học sinh làm rõ một số ý chính sau: | 8,0 | |
| - Học ca dao, ta học được lối sống nhân hậu, thủy chung, coi trọng tình nghĩa [trong đó đề cao nghĩa hơn tình]. + Tình yêu, tình vợ chồng. + Tình cảm gia đình, bạn bè, quê hương. | ||
| - Học ca dao, ta biết đồng cảm với những nỗi khổ của con người, biết trân trọng đề cao những vẻ đẹp và phẩm giá của con người. | ||
| - Học ca dao, ta học được lối sống lạc quan, dù cuộc sống còn nhiều khó khăn vất vả nhưng vẫn cười vui yêu đời, vẫn không ngừng tin tưởng và mơ ước về tương lai. | ||
| - Học ca dao, ta học được tinh thần phê phán hiện thực sắc sảo. | ||
| - Học ca dao, con người trở nên tinh tế, ý nhị, văn hóa hơn trong cách thể hiện tình cảm, trong giao tiếp ứng xử. | ||
| 4. Đánh giá chung - Giáo dục là chức năng quan trọng khẳng định giá trị của những tác phẩm văn học chân chính. Không riêng gì ca dao mà các thể loại khác của văn học dân gian và văn học viết sau này cũng có chức năng giáo dục. Tuy nhiên, ở ca dao, chức năng này dễ thực hiện hơn có lẽ bởi ca dao là tiếng nói tình cảm, là cây đàn muôn điệu của tâm hồn nên dễ dàng tìm đến những tâm hồn đồng điệu. Ca dao dễ đi vào lòng người nên có khả năng giáo dục con người một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, thấm thía hơn bất kì thể loại nào khác của văn học dân gian. | 1,5 | |
| - Riêng đối với các nhà thơ: họ không chỉ học máu và mồ hôi, nước mắt và nụ cười […] các nhà thơ học được thơ ở trong ca dao nữa. | ||
| - Hiểu được giá trị to lớn của ca dao ta cần nâng niu, trân trọng, giữ gìn kho tàng ca dao Việt Nam để cho nó mãi là những viên ngọc quý… |