1. Tôi gặp Hà Quang Minh muộn… một đêm Hà Nội lưa thưa mưa. Chúng tôi chạm mặt nhau nơi ngõ Tống Duy Tân. Một con ngõ hẹp đặc trưng của phố cổ Hà Nội chỉ dành rặt cho dân nhậu hoặc ăn khuya…
Minh ngồi dưới phố, nhậu luôn ở vỉa hè, trên cái bàn cóc và mấy cái ghế cóc, mặc cho mưa ướt át rơi. Đám bạn nhậu của Minh là những nhạc sỹ trẻ nổi tiếng ở Hà Nội. Sau này, họ đều có mặt trong tập sách của Minh với những câu chuyện và góc nhìn hồn hậu mà Minh dành cho họ.
Minh ngồi với đám bạn hữu thân thiết ở Hà Nội trong một chuyến công tác vội vàng. Tôi đến với vài người bạn, chỉ ngồi một chút, thoáng quan sát Minh với gương mặt gồ gồ, món tóc đuôi ngựa lòa xòa khiến anh có nét đặc trưng bụi bặm, hoang dã.
Hôm đó, tôi nhìn Minh cũng như nhìn bất cứ "người nổi tiếng" hay "nhẵn mặt trên truyền hình". Một gã phóng viên thể thao, kiêm bình luận viên bóng đá, kiêm nhạc sỹ, kiêm quản lý ca sỹ, và có một quá khứ mờ phủ bởi những bài thơ, tập thơ mà anh sáng tác trong những năm đầu tiên của thập kỷ 90...
Tôi mới chỉ bắt đầu có chút ít công việc chung nho nhỏ với Minh khi mời anh cùng cộng tác trên tờ báo Cảnh sát toàn cầu cuối tuần. Công việc cũng chỉ mới manh nha, lúc được lúc không, và thú thật, khi làm việc cùng nhau một đôi lần, tôi không mấy ấn tượng lắm về cái con người từng đã khiến tôi giật mình bởi những im lặng hoài trải mà anh phơi hồn trên từng trang viết ở An ninh thế giới.
Có thể tôi và anh quen biết nhau quá ít, mà cũng có thể phương tiện thông tin đại chúng quá hiện đại với mật độ thông tin dày đặc về nhau đã cản trở những nhu cầu hiểu-biết về nhau… Thế nhưng có một sự kiện đầu tháng 6 của mùa hạ đổ lửa này, Minh bay ra Hà Nội và tôi đã có một cuộc thú vị dự ngày lễ ra mắt cuốn sách mới của anh.
Cuốn sách thứ 5, sau 4 tập thơ đã xuất bản ào ạt trong vòng 4 năm [1991-1994] có tên Dưới những ngón tay tôi. Tôi đã đọc hết cuốn tuỳ bút của Minh để trả lời cho câu hỏi, ai trong số những vai Hà Quang Minh từng sắm có cất giấu gương mặt thật, chân dung thật của anh. Hay đúng hơn, tâm hồn anh phần nguyên khối tinh khiết, lấp lánh, mà cũng u sầu nhất trong tinh thần SỐNG và YÊU của Minh nằm ở vai nào trong chừng ấy vai anh đang diễn???
2. Hà Quang Minh thật thông minh khi anh đặt thể loại tùy bút cho tập sách mới của anh. Tùy bút, khiến bạn đọc nghĩ ngay đến một cách viết ngẫu hứng, tự do trong ngôn ngữ và tinh thần để dẫn dụ người đọc vào câu chuyện mà tác giả kể.
Tùy bút là cách viết phóng khoáng nhất, không trói buộc hay khiên cưỡng vào bất cứ khuôn phép nào của ý tưởng và ngôn ngữ. Ở đó tác giả tự do bay lên với dòng cảm xúc của chính mình.
Tự do bay lên bởi lực hấp dẫn của ngôn ngữ. Tự do cả trong câu chuyện kể không đầu không cuối, nó như là những lát cắt đôi khi là ánh chớp số phận, là lằn ranh nhỏ nhoi, mong manh của đời sống mỗi con người Hà Quang Minh từng có dịp hạnh ngộ, yêu thương, chia sẻ, và cả chia xa.
Minh viết không cần biết người khác có hiểu anh đang nói về ai, hay câu chuyện mà anh đang kể liệu có mang đến cho người đọc một thông điệp thông tin nào mới mẻ hơn những gì bạn đọc từng biết.
Câu chuyện không đầu không cuối, từ một cơn mưa đêm, hay một cảm hứng bất chợt cũng đủ để đánh thức gợi nhớ trong Minh cả một hồi ức đầy kỷ niệm về một ai đó thân quen, yêu thương. Minh ngồi xuống chầm chậm trong một khoảnh khắc bình thản rất sâu của đêm.
Dưới những ngón tay, ngôn ngữ thoát ra tự nhiên, anh kể về những trải nghiệm, những cảm xúc, những mối rung động mà nếu trong khoảnh khắc này, không để tràn ra trang giấy, anh sợ tất cả sẽ trôi đi mất khi ánh ngày vừa lên, trong bồn bộn đời sống của một kẻ ham chơi như anh.
Thế nên những cái tùy bút của Minh lựa chọn đối tượng đọc. Nó không phải là cuốn sách phổ biến cho nhiều loại độc giả ai cũng có thể thích đọc. Những tùy bút của Minh dành cho những người trong giới văn nghệ sỹ đọc, nói đúng hơn là giới hiểu người, hiểu chuyện.
Điều đó không hẳn do những gì anh viết ra quá lạ lẫm, hay cao siêu gì để người bình thường không hiểu được, mà do cái cách anh viết về những nhân vật nổi tiếng ấy. Đó là một cách viết riêng, mang đậm CÁI TÔI CÁ NHÂN xuyên suốt trong từng bức chân dung. Là cách mà cái tôi Hà Quang Minh tự sự với chính mình trong một cuộc độc thoại vang ra từ ký ức của anh với nhân vật ấy.
Chỉ có duy nhất anh và nhân vật mà thôi khởi từ những hạnh ngộ run rủi cho anh và nhân vật gặp nhau, neo tựa lại bên nhau, sống, yêu thương và chia sẻ. Đó là cách viết mà có lẽ nhiều khi tôi có cảm tưởng anh viết trước hết cho chính anh thì đúng hơn. Hà Quang Minh viết những trang tùy bút chân dung này, trước tiên là để cho chính anh đọc và lưu giữ những ký ức yêu thương với bạn hữu.
Không có gì gây bất ngờ, độc lạ ở phong cách hay ngôn ngữ, ở tập sách này, ở mỗi một tùy bút chân dung của Minh là một tự sự chân thành và phơi bày những tình cảm, những sự chia sẻ, những cảm nhận về người khác một cách tinh tế, đầy rung động. Nhưng ở một góc độ nào đó, sự chân thành, cái tình chân thật nhất lại là sức mạnh lớn nhất để làm nên một vẻ đẹp thuyết phục nhất.
Và vì thế, người đọc của anh, chủ yếu đọc cái tinh thần của Hà Quang Minh. Ở đó, trong ánh sáng tinh khiết của tinh thần ấy, người đọc chạm đến phần khuất sâu nhất của cái tình, sự chia sẻ.
| Hà Quang Minh và Du Tử Lê [3/2012]. |
3. Cho dù, những câu chuyện tùy hứng của Hà Quang Minh có mang đậm dấu ấn CÁI TÔI CÁ NHÂN đến đâu thì đọc 30 nhân vật dưới ngòi bút sắc bén, giàu chất thơ của anh, tôi nể phục Minh vô cùng ở cái cách mà anh viết về họ. Hà Quang Minh sống trọn một tình bằng hữu rồi mới viết ra được một chân dung. Trọn 30 tình bằng hữu mới có thể viết ra được 30 cái chân dung ăm ắp tình yêu thương, và chứa chan tình bằng hữu.
Tất nhiên, mỗi người mỗi cách, cái cách của Minh là tạt vào văn chương chơi tiếp một cuộc rồi sau đó chưa biết chừng sẽ là một cuộc quần thảo lâu dài. Cái cuộc đầu tiên ngày trẻ anh dành cho thơ.
Gần 20 năm sau, cuộc này là anh viết về những ký ức ào ạt chảy trong cái đời sống mà anh đã đi qua với những bằng hữu của mình. Và tôi nghĩ, Minh sẽ còn viết rất lâu, rất lâu nữa, chậm rãi những cuốn tùy bút về chính Minh và những người bạn.
Còn một điều nữa tôi nhận ra ở Minh, đằng sau những con chữ, những câu chuyện, những chia sẻ ấy là tấm lòng tử tế của Minh, một người bạn, một gã lãng du. Không đôn hậu, tử tế và đầy lòng trắc ẩn, không có một đời sống dày, sâu, làm sao Minh có thể nhìn đời, nhìn người với một lòng yêu nặng tâm can đến vậy.
Minh viết bằng tâm hồn của một thi sỹ, nhạc sỹ, ngôn ngữ của Minh giàu chất thơ mang đến cho người đọc một vẻ đẹp rực rỡ mà u sầu. Cái cách Minh lặng lẽ xát ruột nhìn Lê Hiếu đi qua những cái tát của đời sống, hay một Lệ Quyên bé nhỏ mà thăm thẳm em bé Hà Nội.
Hay cái lý giải rộng lượng, vị tha và cũng yêu thương đến tận cùng của một người anh hiểu thấu cô em gái Mai Khôi khi Minh viết về cô như thế này: "Có mấy ai biết bây giờ Khôi đang sống ở Hà Nội. Vì yêu, Khôi bỏ hết tất cả, bỏ sự nghiệp, bỏ những cơ hội kiếm tiền rất nhiều ở đất hứa showbiz để về Hà Nội sống bên tình yêu của mình. Chỉ có người nghệ sỹ thực sự mới dám làm thế. Chỉ có người nghệ sỹ mới dám buông mình mạnh mẽ đến thế vì đam mê. Mà đam mê trong đời này, còn gì bằng đam mê yêu đương?...
Khôi đã rời Sài Gòn như thế trắng tay với chỉ mỗi cây đàn. Em hân hoan bước vào cuộc sống mới ấy không tính toán gì, không lo ngại về ngày mai bằng sự tin tưởng tuyệt đối vào điều mà em đã tìm thấy và đón nhận… Khôi đã lao vào cuộc yêu là chúng tôi hiểu khi đó chúng tôi phải để Khôi bay đi, như con chim nhỏ tìm được khoảng trời của nó, khoảng trời có thể sẽ không hề hứa hẹn đời sống dễ dàng...".
Hay cái cách Minh viết về Lê Hoàng, một góc nhìn vô cùng rộng lượng và chan chứa tình đời làm thay đổi cả suy nghĩ của tôi, và nhiều người khác về đạo diễn nổi tiếng này sau khi đọc bài của Minh: "Anh Hoàng thích châm chọc, thích nói shock nhưng nếu bị châm chọc ngược lại, nói shock ngược lại, anh Hoàng cư xử rất hiền lành. Anh không nổi nóng, không lao vào cuộc chiến ngôn ngữ một cách phừng phừng lửa giận mà chỉ cười xòa, rất hiền, và gãi gãi đầu y như cái icon ngộ nghĩnh trên Yahoo Messenger.
Lúc đó nếu mình đã trót dại nói gì đụng chạm quá mức tới anh Hoàng, mình sẽ tự thân thấy mình có lỗi, thấy mình mới là kẻ ác tâm… Ít ai biết Lê Hoàng cực đam mê tìm hiểu về súng ống, vũ khí. Anh có thể nói vanh vách về tầm bắn của loại tên lửa, vũ khí nào…. Nhưng tôi tin chắc, nếu đưa cho Lê Hoàng một khẩu súng, anh sẽ không bao giờ muốn hại người dù theo cách nào…".
Vĩ thanh
Và cũng xin được khép lại cái hạnh ngộ đưa đẩy để tôi viết những dòng này về Hà Quang Minh cho tròn chân dung thứ 31 như Du Tử Lê đã nói. Để trong tháng 6 rực rỡ nắng này anh đang vô cùng hạnh phúc với hai tác phẩm mới ra đời của mình. Một chính là cô con gái sinh ra từ xương thịt của anh, và cuốn sách mới tùy bút Dưới những ngón tay tôi mà anh vừa ra mắt. Xin được khép lại với những dòng của nhà thơ Du Tử Lê viết về nhận dạng Hà Quang Minh ở những trang viết mới của anh:
- Cõi - giới của tâm hồn. Rung động. Trăn trở. Lao lung.
- Cõi - giới của những tài hoa biệt lập. Những núi cao và, vực sâu.
- Cõi - giới của sáng tạo. Bí nhiệm.
Hà Nội - Tháng 6/2013
Như Bình
[Thethaovanhoa.vn] - Lâu lắm rồi, nhà báo Hà Quang Minh lại có cuộc đối thoại với TT&VH. Sự sắc sảo nhiều lĩnh vực luôn khiến Hà Quang Minh có góc nhìn đặc biệt.
Bóng đá Việt Nam hôm nay: HLV Park Hang Seo chuẩn bị nhiều phương án đội hình AFF Cup
* Thể thao &Văn hóa: Đội tuyển Việt Nam đã thua cả 6 trận ở Vòng loại thứ 3 World Cup, nhưng không phải không có những cái được rút ra từ những thất bại đó. Nhìn lại 6 trận đấu đã qua, anh thấy ĐTVN đã nhận được gì?
- Nhà báo Hà Quang Minh: Trước hết, phải nói thật với nhau như thế này, bảo tìm cái được trong thất bại là một kiểu nhận định khá A.Q. Nhưng vì cơ bản mình xác định ngay từ đầu mình là đội yếu nhất, nền bóng đá mình yếu nhất trong số các đội trong bảng đấu nên vẫn có những cái được. Nhiều người vẫn nói vòng loại thứ 3 World Cup như cơ hội để bóng đá Việt Nam học hỏi thêm kinh nghiệm. “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Vậy thì sau “6 ngày đàng”, chúng ta học được gì?
Thứ nhất, cầu thủ được tận hưởng một bầu không khí bóng đá ở đẳng cấp cạnh tranh khác hẳn, mà họ, hay các thế hệ trước chưa bao giờ có cơ hội được “mon men” lại gần.Thứ hai, họ được đối đầu trước các đối thủ lớn hơn mình ở tâm thế họ không hề khoan nhượng.Điều này đã trui rèn bản lĩnh cầu thủ, tất nhiên cũng sẽ đào thải ai không chịu nổi nhiệt. Nhưng may mắn là các tuyển thủ Việt Nam không ai “non gan” cả.
Thứ ba, có một thứ cần trải nghiệm trước khi áp dụng thì mình có cơ hội luôn để trải nghiệm, kiểu như được dùng hàng thử trước khi mua. Đó là VAR. Sau đợt này, cái đau đáu của VPF về việc sử dụng VAR ở V- League sẽ được tiệm cận thực tế nhanh hơn khi ta trải qua việc tìm hiểu cần máy móc thiết bị gì, con người ra làm sao để có thể áp dụng VAR hàng tuần cho bóng đá nước nhà.
Cuối cùng, chính là phản biện.Nhờ những thất bại này mà bắt đầu các phản biện được lắng nghe dù có thể chưa nhiều.Tập làm quen với phản biện, bóng đá mới tiến bộ được. Phản biện như thế nào không chỉ xét trên nội dung phản biện, thái độ phản biện, ngôn ngữ sử dụng mà còn cần nhìn vào bối cảnh phản biện. Cần phân biệt, HLV Philippe Troussier phản biện bằng 1 buổi phỏng vấn báo chí, trong khi bầu Hiển thì không phải là 1 cuộc phỏng vấn. Chỉ một câu chuyện qua lại được đưa lên báo thì cũng dễ bị hiểu sai lệch lắm.
* Từ những cái được như trên, anh còn đau đáu điều gì về bóng đá nước nhà cho tương lai cũng như về AFF Cup đã ở ngay trước mặt.
- Thú thật, tôi cũng không dành nhiều quan tâm đến AFF Cup, kể từ trước khi chúng ta vô địch năm 2018 vừa rồi. Sau năm 2008 [lần vô địch đầu tiên] tôi nghĩ bóng đá Việt Nam cần một tầm nhìn khác. Vô địch AFF Cup mãi hay giành HCV SEA Games mãi cũng không làm cho Thái Lan đi xa hơn được ở World Cup mà.
Với bóng đá Việt Nam hiện nay, tôi nghĩ nên có 2 nhiệm vụ lớn: Trước hết, phải cải cách chất lượng V- League, bắt đầu bằng cải cách triệt để từ CLB, để lấy người hâm mộ làm “sinh quyển” nuôi dưỡng đội bóng. Cái này phải tính bằng thập niên nhưng càng không làm, càng kéo dài các thập niên chờ đợi hơn.Sau đó, đặt mục tiêu cho ĐTQG là luôn luôn phải vượt qua vòng bảng Asian Cup và hướng tới việc thường xuyên có mặt ở tứ kết Asian Cup.Phải nhận diện được mình trong 8 đội mạnh nhất châu lục thì mới mơ tới World Cup được.
Còn chất lượng ĐTQG hôm nay và 3 năm trước, so sánh khó lắm.Không có Đỗ Hùng Dũng thì rõ là yếu đi nhưng các nhân tố như Tiến Linh, Hoàng Đức cũng đã trưởng thành hơn rất nhiều.Và tôi vẫn nghĩ, đừng “tham” vô địch mà hãy “tham” nâng tầm cầu thủ.Cứ trẻ hóa một phần nhỏ thôi ĐTQG xem nào.Khán giả họ không phản ứng lại với việc không có danh hiệu đâu, họ chỉ trách cứ khi đá không thuyết phục thôi.
* Nghĩa là bóng đá Việt phải dám nghĩ khác đi với tầm nhìn lớn hơn, xa hơn cho mục tiêu ngày càng tiệm cận tầm mức châu lục. Những mục tiêu đó được nhìn nhận trên khía cạnh cải cách triệt để chất lượng V-League từ giá trị của các CLB.Anh có thể dẫn dắt rõ hơn về những ý tứ này?
- Nói thật và cũng nên thẳng thắn, hiện nay đời sống bóng đá tốt lên rất nhiều. Tuyển thủ QG bây giờ có trong tay cỡ vài chục tỷ là chuyện bình thường. Nhưng đổi lại là gì nhỉ?Bóng đá cấp CLB đi xuống nếu không nói là đã thụt lùi khá nhiều.
Từ những CLB ngày xưa có lượng CĐV hùng hậu, giờ V- League đếm lại xem được mấy CLB có lượng CĐV đủ để tự tin tạo thành một nền tảng cho môi trường thương mại. Đừng trách người Việt Nam ít dùng hàng chính hãng để nói là CĐV không chịu mua áo hay các vật phẩm từ CLB.Thương mại của CLB bóng đá không chỉ là đi bán cái áo, cái khăn, cái cờ mà nhiều thứ khác nữa.Việc giải tán một CLB bây giờ nó còn nhanh hơn đóng cửa 1 cửa hàng sau Covid.Thử hỏi mấy ông chủ đầu tư cho bóng đá thực sự quan tâm đến cảm xúc của cổ động viên?
Thú thực, rất đắng đót khi hàng loạt tên tuổi lẫy lừng của bóng đá nước nhà như Thể Công, Cảng SG, Hải Quan đã bị “khai tử”. Hồi đó, để bỏ một CLB, có thể còn đắn đo lắm nhưng bây giờ, nói đúng ngôn ngữ mạng xã hội là "phút mốt".
May mắn còn các CLB “nghèo nghèo” nhưng vẫn giữ được cái tên của mình như Nam Định, SLNA... Nếu làm bóng đá thực sự đi từ cái gốc, tức là sinh quyển của CLB chính là các ủng hộ viên ruột, CLB mới sống bền được.SLNA chẳng hạn, họ có thể nghèo hơn các CLB khác nhưng tài sản của họ lớn hơn nhiều.Lực lượng CĐV của họ chính là tài sản đấy, vì nó là thị trường, mang lại những giá trị thương mại, để bóng đá sống được từ bóng đá.
- Lịch thi đấu AFF Cup 2021. Lịch thi đấu và trực tiếp bóng đá ĐT Việt Nam
Rồi còn đào tạo trẻ nữa.Nhiều CLB ở V- League bây giờ, nếu cứ áp đúng nguyên tắc quy định về đội trẻ thì sẽ bị mất suất V-League ngay.Nhưng cũng phải nhìn vào thực tế là đào tạo ra rồi bán đi đâu, sử dụng thế nào. Nước ngoài họ làm được vì môi trường bóng đá của họ là hàng trăm CLB chuyên nghiệp ở mỗi quốc gia. Ở mình, được bao nhiêu CLB để “tiêu thụ” nguồn cầu thủ đây?
Cải cách từ CLB tức là phải có hoạch định để CLB ấy sống bền cái đã, chứ không phải là để chăm chăm trụ hạng hoặc vô địch báo công với địa phương.Phải tách các lợi ích đằng sau bóng đá ra thì mới làm bóng đá được. Nhưng thực sự, nếu tách các lợi ích ấy ra, tôi tin chắc 99% các ông chủ CLB “buông bỏ” CLB ngay.
* Sẽ có quá nhiều việc để bàn luận cho vấn đề phát triển, nâng tầm bóng đá nước nhà như vậy. Đấy là câu chuyện dài kỳ, còn trước thềm AFF Cup 2021, anh thử phác họa bức tranh toàn cảnh bóng đá Đông Nam Á dưới góc nhìn của mình?
- Tôi nghĩ, so với 3 năm trước, tương quan lực lượng cũng không thay đổi nhiều. Chỉ có điều, nếu nói về làm bóng đá bài bản và căn cơ, người Thái họ vẫn đi trước một bước. Thực sự, cái này ta phải học họ.
Quay lại ngay từ đầu của đối thoại sẽ thấy ngay. Tôi muốn V- League hấp dẫn hơn Thai -League. Đó là mong mỏi của tôi, thậm chí, còn ước ao có một V- League đủ tầm so sánh với các nền bóng đá châu lục. Nghe có vẻ mơ hão nhưng nó cũng là cái quyền mà, phải không!?
* Xin được cảm ơn anh về cuộc trao đổi!
Chuyện Tấn Trường Nói thật, tôi ít quan tâm đến nội dung video hay các bài đăng của Bùi Tấn Trường trên mạng. Nhưng từ câu chuyện đó, thực tế thì phải nhìn nhận thế này. Đây là thời đại MXH và chuyện người trẻ không tham gia MXH là cực kỳ hiếm. Các cầu thủ cũng là con người bình thường, họ tham gia MXH cũng nên xem là chuyện bình thường đi. Theo tôi, chính vì tham gia MXH, chứng kiến thế nào là búa rìu dư luận mà các tuyển thủ thế hệ này mới "cứng" như vậy và có cách ứng xử với truyền thông, dư luận khôn khéo đến vậy. Với nội hàm "bảo vệ đội tuyển" thì nó là việc cần phải làm với tất cả mọi người, ngay cả với 1 CĐV thuần túy.Và nó là trách nhiệm của những người điều hành, những người tham gia đội tuyển. Song, bảo vệ tích cực là bảo vệ cái đúng ở đội tuyển chứ không phải bảo vệ mù quáng Chúng ta quen ứng xử theo kiểu "đừng vạch áo cho người xem lưng" rồi nên cứ "xấu xa là đậy lại" nhanh lắm. Còn chuyện cầu thủ phát ngôn trên MXH thì ĐTQG có quy chế phát ngôn mà. Căn cứ vào đó mà thi hành thôi. Cầu thủ cũng thừa hiểu họ được nói gì, không được nói gì bởi họ đâu còn trẻ nữa.
Trần Tuấn [thực hiện]