Xuân Quỳnh là một nhà thơ nổi tiếng trong nền văn học Việt Nam, những tác phẩm của bà luôn mang lại nhiều màu sắc, gây ấn tượng mạnh với bạn đọc. Để hiểu rõ thêm về tiểu sử và cuộc đời của Xuân Quỳnh mời bạn cùng theo dõi bài viết này!
1. Tiểu sử
Xuân Quỳnh [1942 – 1988], tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, là một nữ nhà thơ người Việt Nam. Bà nổi tiếng với nhiều bài thơ được nhiều người biết đến như Thuyền và biển, Sóng, Thơ tình cuối mùa thu, Tiếng gà trưa,...
Tháng 2 năm 1955, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Vienna [Áo].
Từ năm 1962 đến 1964, Xuân Quỳnh học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ [khoá I] của Hội Nhà văn Việt Nam. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ Việt Nam. Xuân Quỳnh là hội viên từ năm 1967, ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá III. Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ, trước đó, Xuân Quỳnh kết hôn lần đầu tiên với một nhạc công của Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và đã ly hôn. Từ năm 1978 đến lúc mất, Xuân Quỳnh làm biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới.
Xuân Quỳnh mất ngày 29 tháng 8 năm 1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương [nay là thành phố], tỉnh Hải Dương, cùng với chồng Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ mới 13 tuổi.
2. Phong cách sáng tác
Thơ của Xuân Quỳnh luôn giàu những cung bậc cảm xúc, những bài thơ ấy khi hạnh phúc say đắm, lúc đau khổ đến tột cùng, gần gũi và thân thuộc với thiên chức của làm vợ và làm mẹ.
Những chủ đề thường xuyên suốt hiện trong thơ của Xuân Quỳnh thường là: tình yêu, kỷ niệm về tuổi thơ, gia đình và chủ yếu các bài thơ có tính hướng nội mang đậm phong cách cá nhân nhưng lại rất đỗi thân thuộc chứ không xa rời thực tế.
Và thơ của Xuân Quỳnh còn là đời sống của chính tác giả trong những tháng năm đất nước còn đang tồn tại chiến tranh. Và điều đặc biệt trong thơ của bà với những thi sĩ hiện đại cùng thời đó là chính là khía cạnh nội tâm sâu sắc.
Tâm trạng vui buồn của Xuân Quỳnh hòa chung với tâm trạng của xã hội. Thơ của bà giàu sự tinh tế và lẩn khuất phía sau đó còn là những tư tưởng, triết lý và tất cả đều được lấy từ chất liệu cuộc sống đời thường.
Bài thơ Sóng là một trong những bài thơ thành công nhất trong sáng tác của Xuân Quỳnh. Sóng thể hiện âm thanh trong trẻo của người con gái khi yêu. Xuân Quỳnh đã bộc lộ hết cảm xúc của cô gái khi đem lòng yêu thương một chàng trai. Mong ước của Xuân Quỳnh chính là có thể hòa vào biển lớn của tình yêu.
“Vì thích thú. Làm văn học cảm thấy mình được sống thêm một cuộc đời nữa. Vì uất ức. Khi mới vào nghề bị xô đẩy, bị khinh rẻ nên tôi phải quyết sống. Mà sống tức là phải viết. Nói được niềm vui nỗi khổ của mình, tôi cảm thấy có cái sung sướng không mấy ai có! Như người khác không được yêu, mình được yêu. Như người khác chỉ biết im lặng mà mình biết nói, và nói lên được thành tiếng.” – Xuân Quỳnh
3. Những tác phẩm tiêu biểu
Tơ tằm – Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Gió Lào cát trắng, Lời ru trên mặt đất, Cây trong phố – Chờ trăng, Sân ga chiều em đi, Tự hát, Hoa cỏ may, Thơ Xuân Quỳnh, Thơ tình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, Không bao giờ là cuối, Mẹ của anh, Thuyền và biển,…
4. Vinh danh
Xuân Quỳnh được Nhà nước Việt Nam truy tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh vì những thành tựu cho nền văn học nước nhà.
Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh đã được phổ thành nhạc và nhận được rất nhiều sự yêu thích từ bạn trẻ.
5. Nhận định
Sóng là bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong cách của Xuân Quỳnh. Qua hình tượng sóng, trên cơ sở sự tương đồng, hòa hợp giữ sóng và em, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Bài thơ cho thấy tình yêu là một thứ tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người.
Điều đáng quý nhất ở Xuân Quỳnh và thơ Xuân Quỳnh là sự thành thật rất thành thật, thành thật trong quan hệ bạn bè, với xã hội và cả tình yêu. Chị không quanh co không giấu diếm một điều gì. Mỗi dòng thơ, mỗi trang thơ đều phơi bày một tình cảm, một suy nghĩ của chị. Chỉ cần qua thơ ta biết khá kĩ đời tư của chị. Thành thật, đây là cốt lõi thơ Xuân Quỳnh. – Võ Văn Trực
Ở mỗi tập thơ của Xuân Quỳnh, những bài viết của tình yêu thường để lại nhiều ấn tượng hơn cả. Với giọng điệu hết sức thơ hết sức tự nhiên, bài “Sóng” thể hiện một tình yêu sâu sắc, bồi hồi, thao thức đến cả trong giấc mơ. Dù có những gian truân cách trở, nhưng tình yêu bao giờ cũng đẹp, cũng đến được tận cùng hạnh phúc, như con sóng nhỏ đến với bờ. – Phong Lê
Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có hứng thú hơn với môn học Ngữ văn!
Xuân Quỳnh [1942-1988] là một nhà thơ nữ tiêu biểu hàng đầu của nền văn học Việt Nam hiện đại nửa cuối thế kỷ 20. Nhắc tới Xuân Quỳnh, người ta liên tưởng đến ngay những dòng thơ ngập tràn tình yêu với phong cách rất riêng. Suốt quãng đời cầm bút của mình, bà đã để lại cho đời một kho tàng nhiều tác phẩm văn học đạt tới đỉnh cao.
Sơ lược về tiểu sử và sự nghiệp của nhà thơ Xuân Quỳnh
Nhà thơ Xuân Quỳnh, tên khai sinh là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh. Bà sinh ngày mùng 6-10-1942, quê quán Văn Khê, Hà Đông, Hà Tây [Nay là Tp.Hà Nội].
Xuân Quỳnh sinh ra trong một gia đình làm công chức. Mẹ bà mất từ khi Xuân Quỳnh còn nhỏ, bố do hay đi công tác và không ở nhà nên suốt quãng thời gian từ nhỏ tới lớn, nữ thi sĩ được chăm sóc và nuôi dạy bởi bà nội.
Năm 13 tuổi, Xuân Quỳnh học tập và sinh hoạt tại Đoàn Văn công nhân dân Trung ương. Tại đây, bà được đào tạo làm nghề diễn viên múa và từng được ra nước ngoài biểu diễn nhiều lần, tham dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới ở Vienna [Áo] vào năm 1959.
Xuân Quỳnh có một quãng thời gian tự học, rèn luyện viết văn, làm thơ. Nhờ vậy, năm 19 tuổi bà đã có những tác phẩm đầu tiên được đăng báo. Trong hai năm [1962-1964], bà theo học tại Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ khóa 1 của Hội Nhà Văn Việt Nam. Sau khi tốt nghiệp, bà làm việc tại nhiều cơ quan báo chí, đảm nhận nhiều chức vụ: Biên tập viên tại tờ Văn nghệ, biên tập viên tờ Phụ nữ Việt Nam, biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới, hội viên và ủy viên Ban chấp hành của Hội Nhà văn Việt Nam [khóa 3].
Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ. Trước đó, bà đã kết hôn lần đầu và có một con riêng với chồng cũ công tác tại Đoàn Văn công nhân dân Trung ương.
Cuối tháng 8 năm 1988, Xuân Quỳnh, chồng Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ [13 tuổi] mất trong một vụ tai nạn giao thông tại thành phố Hải Dương.
Năm 2001, cố nhà thơ Xuân Quỳnh được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Ngày 30/3/2017, bà được Chủ tịch nước Trần Đại Quang ký quyết định truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật cho hai tập thơ là “Bầu trời trong quả trứng” và “Lời ru mặt đất”.
Chủ đề trong thơ Xuân Quỳnh: Dung dị với nhiều cung bậc cảm xúc đời thường
Chủ đề trong thơ của Xuân Quỳnh khá đa dạng từ: Những kỷ niệm tuổi thơ, tình yêu đôi lứa, tình cảm gia đình, hiện thực xã hội, các sự kiện trong đời sống… Tuy nhiên “điểm gặp gỡ” trong các chủ đề là tính cách hướng nội và nội tâm của nhà thơ.
Mặc dù vậy, đọc tác phẩm của Xuân Quỳnh người ta lại không thấy sự xa rời thực tế đời sống. Từng câu, từng chữ trong thơ Xuân Quỳnh gần gũi tựa như hơi thở và nó dường như là “tạc lại” những gì bà đã sống và trải qua vậy. Có được điều này, nhiều nhà phê bình văn học cho rằng chính là do bản thân nữ thi sĩ. Bà được nhận xét là người phụ nữ giàu nội lực, sống hết mình, không ngại bộc lộ cảm xúc bản thân từ hạnh phúc, say đắm, cho đến những lúc suy tư hay khổ đau. Bên cạnh đó, chính hoàn cảnh đời sống những năm đất nước còn chiến tranh, bom đạn chia cắt, nghèo đói, phải bươn chải lo toan nhiều điều đã tạo nên “chất riêng” của một người phụ nữ vừa làm vợ, vừa làm mẹ mà lại vừa làm thơ.
Đây cũng chính là sự khác biệt của Xuân Quỳnh so với các nhà thơ cùng thời. Trong khi các nhà thơ khác phản ánh sự kiện đời sống, gắn liền tâm trạng mình với tâm trạng chung của xã hội, của đất nước thì Xuân Quỳnh lại khác. Vẫn là thơ phản ánh hiện thực nhưng nó lại đặc quánh tâm trạng, nảy sinh từ chính nội tâm và đời sống của nhà thơ. Điều này bộc lộ rõ nhất là trong 20 bài thơ viết về chiến tranh của bà nhưng người ta vẫn thấy đâu đó là lời thủ thỉ, tâm tình của một trái tim đang thổn thức vì yêu.
Đọc thơ Xuân Quỳnh, người ta luôn thấy dạt dào cảm xúc và năng lượng trong từng câu chữ, dù ở cương vị nào, hoàn cảnh nào: Người vợ tâm sự với chồng, mẹ thủ thỉ với con yêu, người con đối với cha mẹ hay là những lời tự nói với chính bản thân mình. Cũng chính nhờ vậy mà nhiều người như tìm thấy chính mình trong thơ bà, từ đó nảy sinh lòng yêu thích, mến mộ đối với nhà thơ.
Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh: da diết, cháy bỏng, nồng nàn
Qua nhận xét từ chính những người gần gũi nhất với nhà thơ Xuân Quỳnh, ta thêm hiểu về bà. PGS.TS Lưu Khánh Thơ [em chồng Xuân Quỳnh] từng chia sẻ: “Đọc tác phẩm của Xuân Quỳnh có thể hình dung được cuộc sống của chị như thế nào, chị đã yêu thương hay day dứt những gì? Chị đã dùng sự chân thực để làm điểm tựa cho những cảm xúc và sáng tạo của mình, từ đó thì các sáng tác của chị chính là đời sống, là những tâm trạng thật, là vui buồn trong đời sống… Có lẽ, chưa có một người phụ nữ làm thơ nào đã nói về tình yêu bằng những lời thật sự cháy bỏng , tha thiết và nồng nàn đến như thế”.
Bởi vậy, nhà thơ Xuân Quỳnh mới để lại cho đời những dòng thơ tha thiết yêu đương như:
– “Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
….
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”
[Sóng]
– “Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt, đời thường ai chẳng có
Cũng ngừng đập khi cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.”
[Tự hát]
Nhắc đến chủ đề tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh, nhà phê bình văn học Lê Thành Nghị nhận xét: “Thơ Xuân Quỳnh chất chứa tình yêu thương con người. Nó như một “bản năng gốc” để tạo nên chất thơ đậm nét ở chị. Xuân Quỳnh làm thơ dễ dàng, như một lời tự hát ấp ủ từ đâu đó, ngân nga mỗi khi có dịp, câu thơ trôi chảy kể cả những khi diễn đạt những điều tế nhị, sâu kín. Những tình cảm được biểu hiện tự nhiên, chân thực, một cách đầy chất thơ”.
Bởi thế, ta mới bắt gặp một Xuân Quỳnh khát khao yêu thương cháy bỏng, say đắm trong tình yêu trong “Sóng”, “Thuyền và biển”. Nhưng ta cũng bắt gặp một Xuân Quỳnh khác với nỗi lo âu, băn khoăn, trăn trở, suy tư về tình yêu, hạnh phúc lứa đôi tưởng rằng bền vững nhưng nhiều khi cũng quá đỗi mong manh:
“Cửa kính mờ trong mưa đẫm nước
Em chờ anh, anh có về không?” –
[Ngày mai trời còn mưa]
– “Em lo âu trước xa tắp đường mình
Trái tim đập những điều không thể nói”
[Tự hát]
– “Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hôm nay yêu, mai có thể xa rồi”
[Nói cùng anh]
– “Những cánh chuồn mỏng manh như tình yêu”
[Chuồn chuồn báo bão]
– “Lời yêu mỏng mảnh như màu khói
Ai biết lòng anh có đổi thay?”
[Hoa cỏ may]
Nhà thơ Xuân Quỳnh viết cho trẻ em
Không chỉ nổi tiếng với thơ tình, Xuân Quỳnh còn làm thơ, viết văn cho trẻ em. Các tác phẩm nổi tiếng trong đề tài này gồm có “Cây trong phố, Chờ trăng”, “Bầu trời trong quả trứng” và truyện thơ “Lưu Nguyễn”.
Hầu hết các sáng tác này đều được viết khi nữ thi sĩ đã làm mẹ nên câu từ, ý tứ rất am hiểu tâm lý trẻ thơ, toát lên niềm vui, tình yêu trong sáng, hồn nhiên.
“Thế mà nắng cũng sợ rét
Nắng chui vào chăn cùng em
Các bạn để ý mà xem
Trong chăn bao nhiêu là nắng
Mà nắng cũng hay làm nũng
ở trong lòng mẹ rất nhiều
Mỗi lần ôm em, mẹ yêu
Em thấy ấm ơi là ấm.”
[Mùa đông nắng ở đâu?]
Nhiều tác phẩm đã và đang được chọn in và giảng dạy trong chương trình văn học Trung học phổ thông như: Chuyện cổ tích về loài người, tiếng gà trưa…
Một số tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Xuân Quỳnh
- Hoa dọc chiến hào [1968]
- Gió Lào, cát trắng [1974]
- Sân ga chiều em đi [1984]
- Tự hát [1984]
- Thơ Xuân Quỳnh [1992, 1994]
- Bầu trời trong quả trứng [1982]
- Bến tàu trong thành phố [1984]
- Truyện Lưu Nguyễn [1985]
Qua các tác phẩm nhà thơ Xuân Quỳnh để lại cho đời, có thể khẳng định rằng bà là một trong những cây bút tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại. Những rung động trong tình yêu, suy tư về cuộc sống của Xuân Quỳnh đã, đang và sẽ mãi lưu giữ trong lòng nhiều thế hệ độc giả yêu quý bà.