Phân tích cảnh đợi tàu và ý nghĩa của cảnh đợi tàu
Thạch Lam, cây bút xuất sắc khi xây dựng những câu truyện ngắn không cốt truyện nhưng đầy nội tâm và khắc khoải của nhân vật. Văn của Thạch Lam trong sáng, giản dị nhưng đủ sức hút, sự thăng trầm và sâu sắc trong đó. Trong số các tác phẩm như tập truyện ngắn Gió đầu mùa, Nắng trong vườn; tùy bút Hà Nội băm sáu phố phường.Ta không thể không nói đến truyện ngắn Hai đứa trẻ (in trong tập Nắng trong vườn). Qua đó, nhà văn đã cho thấy một sự tàn lụi, cảnh nghèo khó của những kiếp người, nhưng cũng làm bật lên cái khao khát tiềm tàng về một cuộc sống tươi đẹp hơn của họ. Đặc biệt điều đó được thể hiện rõ ràng nhất qua cảnh đợi tàu của chị em Liên.
Trước khi tàu đến, “tâm hồn Liên yên tĩnh hẳn, có những cảm giác mơ hồ không hiểu”. Một chút háo hức và mong mỏi cái gì đó làm Liên nhớ cuộc sống trước kia.Liên và An từng là con người của Hà Nội, từng có cuộc sống vô ưu, vô lo. Nhưng bây giờ chị em Liên phải rời Hà Nội vì “thầy Liên mất việc”. Liên về một khu phố tàn lụi, mỗi chiều phải “trông coi một cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu của mẹ”. Hôm nay cũng như mọi khi, khi khu phố đã chìm vào màn đêm, chỉ còn le lói vài ánh đèn, ánh lửa từ gánh phở của Bác Siêu, từ ngọn đèn le lói trong cửa hàng. Thế là Liên và An chờ tàu đến, chờ đến ríu cả mắt lại vì mẹ dặn “phải thức đến khi tàu xuống…để bán hàng, may ra còn có một vài người mua”. Nhưng Liên đâu mong mỏi điều đó, “Liên không trông mong còn ai đến mua nữa.Với lại, đêm họ chỉ mua bao diêm hay gói thuốc lá là cùng”, mà Liên chờ đoàn tàu về. Thứ mang ánh sáng mà “chừng ấy người trong bóng tối mong đợi”. Dường như họ mong đợi cái gì đó thắp sáng cuộc đời tăm tối của mình. Vậy nên, Liên cố thức vì muốn có điều gì đó làm Liên hạnh phúc, làm Liên đợi chờ. Rồi cái niềm hi vọng của Liên cũng đã đến. “Tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm khuya kéo dài ra heo ngọn gió xa xôi”. Thứ thanh âm ấy dường như đã phá vỡ cái yên tĩnh của phố huyện nghèo. Ánh đèn của đoàn tàu xua đi màn đêm bao phủ con người, thay cho những ngọn đèn le lói. Phải chăng đó còn là thứ ánh sáng hi vọng mà người dân nơi đây mong đợi. Một điều gì đó có sức sống, mùi hương làm lòng người thổn thức và hồi hộp. Liên gọi An dậy, “hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi”. “Hai chị em chờ không lâu. Tiếng còi đã rít lên, tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn vụt qua, các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường”. Cái thứ ánh sáng diệu kì ấy làm Liên thấy vui nhưng cũng có chút chạnh lòng, tâm tư xen kẽ, hòa vào tâm trí Liên. Nó làm em nhớ những ngày trước. Em nhớ về một “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rức vui vẻ và huyên náo”. Chính em cũng biết rằng có một thế giới khác đã mở ra khi tàu đi qua. Cái thế giới đủ đầy vật chất của người Hà Nội, khác hẳn với phố huyện nghèo nơi đây. Liên có lẽ buồn cho những con người như cụ Thi, một bà già hơi điên đã “đi lần vào bóng tối, tiếng cười khanh khách nhỏ dần về phía làng”. Liên thương cho gia đình bác xẩm ngồi trên manh chiếc, “một gia đình hát rong đầy tăm tối”. Hay phải chăng em còn thương cho chính mình và gia đình. Bởi Liên cũng từng có những ngày tháng tươi đẹp, từng được “hưởng những thức quà ngon”, “bấy giờ mẹ Liên nhiều tiền- được đi chơi Bờ Hồ uống những cốc nước lạnh xanh đỏ”. Bây giờ đây Liên chỉ có thể ngồi chờ đoàn tàu vào buổi chiều, chờ cái hơi thở, không khí Hà Nội đoàn tàu mang lại. Đó, đoàn tàu, ánh sáng rực rỡ ấy cũng là giá trị nhân đạo mà Thạch Lam đã mang đến cho “Hai đứa trẻ”, cho Liên, cho người dân nơi phố huyện. Hay nhà văn còn đang muốn cứu giúp cho họ thoát khỏi cái nghèo, muốn đem tới tia sáng may mắn, hạnh phúc xua đi sự mỏi mòn chờ đợi của những kiếp người. Rồi tàu đến và đi, chỉ trong cái chớp mắt. “Hai chị em còn nhìn theo cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre.Tiếng vang động của xe hra đã nhỏ rồi, và mất dần trong bóng tối, lắng tai cũng không nghe nữa”. Cả phố huyện cũng không còn náo nhiệt nữa, chỉ còn những ánh sáng mờ mờ từ vì sao trên nền trời đêm rộng lớn, cao vút ấy. Không gian yên tĩnh, càng tĩnh lặng hơn bởi tiếng trống cầm canh. Mọi người cũng dọn dẹp quầy hàng, gánh phở Bác Siêu, chị Tí đương sửa soạn đồ đạc, vợ chồng bác xẩm ngủ gục trên manh chiếu nhỏ. “Những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên và hình ảnh thế giới quanh mình mờ mờ đi trong mắt chị”. Liên không nghĩ nữa, cái buồn ngủ đã kéo đến, “Liên ngập vào giấc ngủ yên tĩnh, cũng yên tĩnh như đêm ở trong phố tịch mịch và đầy bóng tối”. Phải chăng, cuộc đời của Liên và những con người nơi đây cứ thế tiếp diễn và không lối thoát? Không ai biết được tương lai của họ ra sao. Cái cảm giác mơ hồ trong tâm trí Liên được Thạch Lam nhắc đến đã nói lên điều đó? Tóm lại, với mạch diễn biến đầy mới mẻ, văn phong trong sáng, giản dị của Thạch Lam đã vẽ nên bức chân dung một phố huyện nghèo, những kiếp người bị lãng quên của dòng đời. Nhưng qua đó cũng gieo cho họ một sức sống, làm bừng lên cái đẹp trong tâm hồn.Những con người nghèo về vật chất nhưng đầy mơ ước thay đổi cuộc đời tăm tối của mình. Hai đứa trẻ, một tác phẩm có sự hòa quyện đủ đầy giữa hiện thực và trữ tình. Viết bởi Thể Hồng Trong chương trình Ngữ văn lớp 11, các bạn học sinh cần phân tích cảnh đợi tàu của hai chị em Liên trong tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam. Dưới đây, là bài văn mẫu, các bạn có thể tham khảo để vận dụng vào bài viết của mình đạt hiệu quả nhất.
Những tác phẩm văn học luôn để lại ấn tượng trong lòng người đọc không chỉ về tình huống truyện, về tuyến nhân vật mà còn về những phân cảnh diễn ra trong truyện. Phân tích cảnh đợi tàu của 2 chị em Liên người đọc sẽ hiểu rõ hơn về tác phẩm thú vị này. Nhà văn Thạch Lam là một trong những nhà văn lớn trên văn đàn Văn học Việt Nam. Ông tham gia nhóm Tự lực văn đoàn. Với tuổi thơ có cuộc sống cơ cực và sinh ra trong thời loạn lạc nên phong cách sáng tác của ông có khuynh hướng lãng mạn, đặc biệt là trước Cách mạng tháng 8. Tác giả Thạch Lam luôn xoay quanh thế giới nội tâm của các nhân vật với những xúc cảm mơ hồ, mong manh và sầu bi. Trước khi phân tích cảnh đợi tàu của 2 chị em Liên, các bạn cần khái quát qua tác phẩm truyện ngắn Hai đứa trẻ. Tác phẩm dù không có cốt truyện gay cấn, kịch tính nhưng thông qua tâm trạng của nhân vật Liên, cuộc sống nghèo khổ của những kiếp người hẩm hiu nơi phố huyện… đã đủ để mang đến cho người đọc nhiều xúc cảm khó quên và ấn tượng. Trong tác phẩm, có nhiều phân cảnh ấn tượng, nhưng cảnh để lại dấu ấn trong lòng độc giả hơn cả là cảnh tượng hai chị em Liên đợi tàu trong đêm khuya. Đó là hình ảnh kết tinh của những biện pháp nghệ thuật và tư tưởng tiến bộ của nhà văn Thạch Lam với bút pháp đầy trữ tình và nhân văn sâu sắc. Theo như Thạch Lam viết thì: “An và Liên đã buồn ngủ ríu cả mắt. Tuy vậy hai chị em vẫn cố gượng để thức khuya chút nữa, trước khi vào hàng đóng cửa đi ngủ. Mẹ vẫn dặn phải thức đến khi tàu xuống – đường sắt đi ngang qua ngay trước mặt phố – để bán hàng, may ra còn có một vài người mua. Nhưng cũng như mọi đêm, Liên không trông mong còn ai đến mua nữa. Với lại đêm họ chỉ mua bao diêm, hai gói thuốc là cùng. Liên và em cố thức là vì cớ khác, vì muốn được nhìn chuyến tàu. Chín giờ có chuyến tàu ở Hà Nội đi qua huyện. Đó là sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya”. Mặc dù đã buồn ngủ ríu cả mắt nhưng hai chị em Liên vẫn cố gắng gượng thức để đợi tàu đến. Một là vì hai chị em được mẹ dặn dò đợi tàu đến để bán hàng. Nhưng cũng như bao ngày khác, Liên không mong chờ có nhiều khách đến. Tuy vậy, hai chị em vẫn đợi tàu vì đó là chuyến tàu ở Hà Nội đi qua, là sự hoạt động cuối cùng của đêm khuya. Sở dĩ hai chị em đợi xem tàu không chỉ để xem nó chạy như thế nào mà thực chất là để thay đổi tâm trạng buồn bã chán chường ứ đọng trong ngày, cô muốn thay đổi cảm giác u buồn tăm tối nơi phố huyện nghèo nàn. Qua đây, độc giả có thể thấy, ở trong hai chị em Liên có sự khao khát, mong muốn khắc khoải muốn thay đổi cuộc sống và nhìn thấy những gì khác lạ với cuộc sống hiện tại.
Phân tích cảnh đợi tàu của 2 chị em Liên, độc giả thấy, trước khi tàu đến, tâm trạng của hai chị em Liên vô cùng háo hức và xáo động. Mặc dù mi mắt An như sắp sửa rơi xuống nhưng cậu vẫn cố gượng dặn chị gọi dậy khi tàu đến. Bởi An không muốn bỏ lỡ. Trong khi đó, “Liên khẽ quạt cho An, vuốt lại mái tóc tơ. Đầu em bé nặng dần trên người Liên; chị ngồi yên không động đậy. Qua khe lá của cành bàng ngàn sao vẫn lấp lánh; một con đom đóm bám vào dưới mặt lá, vùng sáng nhỏ xanh nhấp nháy rồi hoa bàng rụng xuống vai Liên khe khẽ, thỉnh thoảng từng loạt một. Tâm hồn Liên yên tĩnh hẳn, có những cảm giác mơ hồ không hiểu”. Liên mong ngóng, háo hức chờ đợi. Tâm hồn cô bỗng có chút mơ hồ gì đó mà chính cô cũng không hiểu. Trong lúc đợi tàu, Liên cứ chăm chú nhìn về hướng đường ray để rồi chăm chú nhìn ngọn lửa xanh biếc, vểnh tai nghe tiếng còi vang lên vọng lại từ xa xôi. Khi dấu hiệu tàu đến xuất hiện, Liên vội vàng cuống quýt gọi An dậy. Cả hai lo sợ nếu không nhanh sẽ bị bỏ lỡ, không kịp nhìn thấy. Nhận được tín hiệu từ chị, An vội “nhỏm dậy”, “lấy tay giụi mắt” để cho tỉnh hẳn. “An nhổm dậy, lấy tay dụi mắt cho tỉnh hẳn. Hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi. Một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa, tiếp đến tiếng hành khách ồn ào khe khẽ”. Một hành động thể hiện sự nhanh chóng, rất ngây thơ, đáng yêu và cũng đáng thương của một đứa trẻ đang ngủ ngon phải tỉnh giấc. Niềm háo hức mong ngóng đợi tàu của hai chị em như những đứa trẻ ngóng đợi mẹ đi chợ và mang về những món quà kỳ diệu. Và sâu xa hơn, đó là niềm mong đợi về một điều gì đó tươi sáng hơn cho cuộc sống tù túng, tả nhạt thường ngày nơi phố huyện nghèo này. “Hai chị em chờ không lâu. Tiếng còi đã rít lên, và tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua, các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh cả xuống đường. Liên chỉ thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng”. Lúc đoàn tàu đến, hai chị em Liên đứng dậy để nhìn cho rõ hình ảnh đoàn tau đang lao vụt qua. Đó là một khoảnh khắc khá ngắn ngủi, chỉ trong chốc lát thoáng qua, nhưng Liên đã kịp quan sát và nhìn thấy “những toa hạng trên sang trọng lố nhố người, đồng và kền lấp lánh và các cửa kính sáng” . Đó là những điều khác biệt so với bòng tối, cuộc sống nhàm chán thường ngày nơi phố huyện của chị em Liên. Qua câu hỏi bâng quơ cảm thán của An “Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ?” Độc giả có thể cảm nhận được rằng việc đợi tàu này là ngày nào hai chị em cũng thực hiện. Dường như những chuyến tàu đêm đã quá quen thuộc với hai chị em những mỗi khi nó đi qua vẫn mang tới cảm giác mới mẻ và kỳ lạ đến thú vị. “Rồi chiếc tàu đi vào đêm tối, để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Hai chị em còn nhìn theo cái chấm đỏ của chiếc đèn xanh trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre. – Tàu hôm nay không đông nhỉ, chị nhỉ. Liên cầm tay em không đáp. Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình khư kém sáng hơn. Nhưng họ ở Hà Nội về! Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu. Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng”. Đoàn tàu đến và đi nhanh như chớp mắt. Khi An hỏi chị, nhưng Liên đứng lặng ngắm đoàn tàu mà không đáp. Bởi lúc này trong tâm hồn cô có một sự xúc động khó tả. Liên nhớ về những ngày tháng xưa kia, nơi Hà Nội xa xăm và huyên náo, vui vẻ, với cuộc sống đủ đầy, giàu sang. Càng hồi tưởng lại cuộc sống xưa kia, Liên càng cảm thấy nuối tiếc và ngán ngẩm về cuộc sống hiện tại. Con tàu đi, mang theo cả thế giới khác của chị em Liên lẫn của người dân nơi phố huyện đi theo. Để rồi khi những chấm nhỏ của chiếc đèn treo trên toa cuối cùng của chiếc tàu khuất sau rặng tre, thì bóng tối lại bao trùm lên phố huyện nghèo. Khi đoàn tàu biến mất, hai chị em Liên lại trở lại với cảm giác chán chường, buồn bẻ của cuộc sống hàng ngày. Dường như niềm vui của hai chị em vừa lóe lên đã vụt tắt theo đoàn tàu. Tất cả thứ ánh sáng của đoàn tàu đã tan biến, giờ đây chỉ còn lại màn đêm với ánh đèn tù mù, chiếu sáng một vùng đất nhỏ bé xíu và chập chờn đi vào giấc ngủ của hai chị em Liên. Qua đây, người đọc cảm nhận được tâm trạng tiếc nuối, và khát khao về cuộc sống thay đổi tươi mới của chị em Liên. Phân tích cảnh đợi tàu của 2 chị em Liên, người đọc cảm nhận được niềm thương cảm của tác giả Thạch Lam dành cho những phận người nghèo khổ trong xã hội cũ. Họ không có những mong ước cao sang, xa vời, mà chỉ đơn giản và rất nhỏ bé, đó là được nhìn thấy đoàn tàu vụt qua trong đêm khuya. Nhưng đồng thời chúng ta cũng nhìn thấy niềm lạc quan, tin tưởng về con người của tác giả Thạch Lam. Đó là dù cuộc sống tù túng, hẩm hiu nhưng họ vẫn khát khao có sự thay đổi. Họ gắn bó với nhau, rất cảm thông và yêu thương nhau nhưng tất cả đều mong mỏi và muốn thay đổi cuộc sống mặc dù nó rất rời rạc và mơ hồ. Điều này cũng chứng tỏ, cảnh chiều tàn, cảnh đoàn tàu vụt qua của ngày tàn nhưng cuộc đời và suy nghĩ của chị em Liên không tàn. Trong phần kết bài, các bạn cần nêu khái quát lại ý nghĩa của cảnh đợi tàu. Đó là cảnh tượng nêu lên niềm khao khát thay đổi cuộc đời, cuộc sống thường ngày của hai chị em Liên. Phân tích cảnh đợi tàu của 2 chị em Liên, độc giả thấy được tài năng sử dụng nghệ thuật đặc sắc của tác giả. Đó là lối viết không cần cốt truyện phức tạp, nhưng vẫn đủ để khiến người đọc cảm nhận được toàn bộ bức tranh nội dung tác phẩm. Bút pháp hiện thực xen lẫn lãng mạn đã làm nổi bật nội tâm của các nhân vật. Ngôn ngữ, súc tích, ngắn gọn đơn giản nhưng giàu tính tạo hình, gợi cảm xúc, khiến đọc giả cảm nhận rõ rệt tâm trạng của nhân vật và toàn bộ cuộc sống của những phận nghèo nơi phố huyện tăm tối. |