VKSND – TAND tỉnh phối hợp họp rút kinh nghiệm sau khi dự phiên tòa
Quảng Ninh là tỉnh biên giới vùng Đông Bắc của đất nước, có vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên rất thuận lợi cho phát triển kinh tế – xã hội. Song bên cạnh đó tội phạm cũng nảy sinh nhiều và có nhiều diễn biến phức tạp. Để làm tốt công tác bảo vệ pháp luật, tạọ môi trường lành mạnh cho phát triển kinh tế, những năm qua Viện kiểm sát nhân dân [VKSND] tỉnh Quảng Ninh có nhiều biện pháp đổi mới trong chỉ đạo, điều hành, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan pháp luật trên địa bàn, mỗi năm phát hiện, xử lý gần 2 nghìn vụ án hình sự không để oan, hạn chế sai. Đặc biệt, từ khi thực hiện cải cách tư pháp theo Nghị quyết 08 và 49 của Bộ Chính trị, Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo VKSND tỉnh đã ra nghị quyết: Cả 2 cấp phải chủ động phối hợp với Tòa án tổ chức các phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp, coi việc thực hiện các thao tác của Kiểm sát viên [KSV] tại phiên tòa là khâu đột phá, là yếu tố khẳng định vị thế, vai trò của VKS trước công luận, từng bước đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.
Nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tổ chức các phiên tòa mẫu, Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Viện đã đưa vào xây dựng chỉ tiêu trong kế hoạch công tác năm của toàn tỉnh cũng như từng đơn vị. Quá trình thực hiện, trong giao ban định kỳ và các đợt kiểm tra công tác đều đánh giá kết quả thực hiện của từng đơn vị để từ đó đôn đốc tiếp. Khi tổng kết cũng bám sát vào việc thực hiện các chỉ tiêu để đánh giá thi đua… Việc thực hiện các phiên tòa mẫu thể hiện bằng nhiều biện pháp từ khâu lựa chọn vụ án để xử với tính chất mẫu, chọn Kiểm sát viên THQCT,KSĐT,KSXXST vụ án; tổ chức tham dự các phiên tòa, tổ chức họp để đánh giá ưu, khuyết điểm vừa để học tập, vưà rút kinh nghiệm…Cụ thể:
Thứ nhất: Trong lựa chọn án, VKS 2 cấp ở Quảng Ninh đã phối hợp với Tòa án lựa chọn vụ án điển hình ở địa phương, các vụ trọng án, án nổi cộm được cấp ủy, chính quyền và dư luận quan tâm như: Giết người có vũ khí nóng, cướp tài sản có dùng hung khí, trộm cắp tài sản, mua bán ma túy, mua bán người, nhất là trẻ em, gây rối trật tự công cộng, chống người thi hành công vụ…hoặc những vụ bị cáo ngoan cố không nhận tội hoặc lúc nhận, lúc không, hoặc những vụ có tính chất rất nghiêm trọng, hậy quả thiệt hại lớn về sức khỏe, tài sản hoặc gây dự luận xấu trong xã hội; cùng với Cơ quan điều tra, Tòa án xác định là án điểm, đưa đi xử lưu động tại địa bàn gây án để kết hợp tuyên truyền pháp luật. Song có những vụ tuy chưa được 3 ngành xác định là án điểm, nhưng đến giai đoạn truy tố, VKS thấy cần phải đưa đi xét xử lưu động, cũng đã chủ động bàn với Tòa án đươc Tòa nhất trí.
Thứ hai: Bên cạnh việc lựa chọn án, VKS 2 cấp ở Quảng Ninh cũng rất quan tâm đến việc lựa chọn Kiểm sát viên. Thường là giao cho Kiểm sát viên có năng lực khá, nhiều vụ do Lãnh đạo cấp huyện, Trưởng, Phó phòng hoặc Lãnh đạo VKS tỉnh trực tiếp THQCT, KS vụ án.
Để làm tốt chức năng của VKS tại phiên tòa mẫu, kiểm sát viên phải kiểm sát điều tra vụ án từ đầu, thường xuyên bám án, nắm chắc các chứng cứ buộc tội, gỡ tội, kịp thời báo cáo lãnh đạo giải quyết khó khăn, vướng mắc; Trước khi xét xử, Kiểm sát viên đã dự thảo luận tội, dự kiến các câu hỏi, các vấn đề cần tranh luận, đối đáp tại phiên tòa chuyển Lãnh đạo duyệt, đồng thời tập hợp các văn bản có liên quan làm căn cứ để buộc tội, áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ để tranh luận, đối đáp. Trong xét xử, Kiểm sát viên vừa thực hành quyền công tố, kiểm tra chứng cứ đã thu thập trong quá trình điều tra, luận tội để bảo vệ cáo trạng, vừa kiểm sát hoạt động của những người tiến hành và tham gia tố tụng nhằm đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Mặt khác, kịp thời nắm bắt, bổ sung những diễn biến mới tại phiên tòa. Trên cơ sở đó đề nghị đường lối xét xử toàn diện để HĐXX quyết định hình phạt phù hợp với tính chất, mức độ hành vi phạm tội bị cáo đã gây ra.
Thứ ba: Việc phối hợp với Tòa án còn thể hiện ở việc HĐXX ủng hộ Kiểm sát viên khi tranh luận, đối đáp tại phiên tòa. Nói như trên không có nghĩa bất luận trường hợp nào Kiểm sát viên cũng được ủng hộ mà chỉ trên cơ sở lập luận lô gic, phù hợp diễn biến thực tế của vụ án. Song nếu HĐXX không ủng hộ thì rất khó khăn cho Kiểm sát viên. Do vậy, dù có nhiều vụ Luật sư cho rằng bị cáo không phạm tội hoặc phạm tội khác nhẹ hơn hoặc đề nghị điều tra lại, điều tra bổ sung nhưng sau khi Kiểm sát viên đối đáp, tranh luận đều được Hội đồng xét xử chấp nhận tuyên án tới mức cao nhất là tử hình như vụ Nguyễn Văn Phương, vụ Nguyễn Thị Chín, vụ Phan Huy Nam đều cùng đồng bọn phạm tội giết người, vụ Nguyễn Bích Ngọc cùng đồng bọn « Mua bán trái phép chất ma túy » có 30 bị cáo bị tuyên án tử hình.
Một phiên tòa lưu động được VKS – Tòa án phối hợp dự để rút kinh nghiệm
Thứ tư - Tổ chức tham dự các phiên tòa để rút kinh nghiệm cho Kiểm sát viên: Từng Phòng, từng VKS cấp huyện ngoài việc tự tổ chức cho Kiểm sát viên, chuyên viên tham dự các phiên tòa do Kiểm sát viên của đơn vị mình THQCT, KSXX, còn tham dự các phiên tòa do Kiểm sát viên của các đơn vị khác THQCT như cấp phúc thẩm dự phiên tòa của cấp sơ thẩm, ngược lại cấp huyện dự phiên tòa của cấp tỉnh. Sau tham dự, đều đã họp đánh giá những ưu, khuyết điểm, rút kinh nghiệm cho kiểm sát viên cả về tác phong, cách ứng xử và các thao tác nghiệp vụ: cách đọc cáo trạng, luận tội; nội dung xét hỏi, luận tội, đối đáp, tranh luận tại phiên tòa đã đầy đủ, phù hợp với tính chất mức độ hành vi phạm tội của các bị cáo chưa? Đề nghị mức hình phạt chính, hình phạt bổ sung, mức bồi thường, biện pháp tư pháp có tương xứng không? Giải quyết các vấn đề liên quan có đảm bảo quy định không? các diễn biến mới tại phiên tòa có được đề cập kịp thời trong luận tội không? Những vi phạm, thiếu sót của HĐXX có được KSV yêu cầu thực hiện đúng hay không?... và cuối cùng sẽ xếp loại KSV đạt loại gì: Giỏi, Khá, Trung bình hay yếu? Qua đó, không chỉ KSV trực tiếp THQCT rút kinh nghiệm mà các KSV khác và chuyên viên cũng được học tập, rút kinh nghiệm.
Đối với một số vụ án điểm, án phức tạp, có đơn vị tự tổ chức các phiên tòa mang tính chất mẫu để cho KSV tập dượt trước khi tham gia chính thức. Trong đó, Lãnh đạo và các KSV khác đưa ra các vấn đề để KSV THQCT tranh luận.
Có đơn vị như TP Hạ Long do khối lượng công việc nhiều, không thể tổ chức tham dự trực tiếp, đơn vị đã cử người đi quay ca me ra toàn bộ diễn biến một số phiên tòa, sau đó về tổ chức xem ngoài giờ và họp rút kinh nghiệm.
VKS- Tòa án nhân dân TX Quảng Yên tổ chức họp rút kinh nghiệm cho Kiểm sát viên và HĐXX
Từ năm 2013, còn phối hợp với Tòa án tổ chức dự phiên tòa rút kinh nghiệm chung cho cả Kiểm sát viên và Hội đồng xét xử.
Thứ năm: VKS Quảng Ninh rất quan tâm đến việc xây dựng các chuyên đề nghiệp vụ để vận dụng, hỗ trợ cho Kiểm sát viên làm tốt công tác THQCT, KSXX tại phiên tòa như chuyên đề « Luận tội mẫu », « Nâng cao chất lượng tranh luận, đối đáp của KSV tại phiên tòa », đã tổ chức Hội nghị sơ kết các chuyên đề, đánh giá những kết quả đã đạt được, nêu những thiếu sót, tồn tại, đề ra các giải pháp để thực hiện tốt chuyên đề trong thời gian tiếp theo. Lãnh đạo còn tranh thủ sự chỉ đạo của cấp ủy, hỗ trợ của chính quyền địa phương trong việc chỉ đạo hoặc tạo điều kiện về kinh phí, về cơ sở vật chất phục vụ cho tổ chức các phiên tòa mẫu. Những vụ ngành Tòa án chưa nhất trí thì tranh thủ sự chỉ đạo của cấp ủy, những vụ khó tổ chức xử lưu động thì tranh thủ nguồn kinh phí tuyên truyền pháp luật của cơ quan tư pháp cấp cho cấp xã để phối hợp thực hiện.
Đ.c Vũ Đức Thành _ Viện trưởng VKSND tỉnh chủ trì Hội nghị sơ kết 1 năm thực hiện chuyên đề « Nâng cao chất lượng tranh luận, đối đáp của Kiểm sát viên tại phiên tòa »
Với các biện pháp thực hiện nêu trên, từ năm 2010 đến 2014, VKSND tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với Cơ quan điều tra, Tòa án xác định 616 vụ án điểm, đưa 572 vụ xét xử lưu động, kết hợp làm tốt công tác tuyên truyền pháp luật; Lãnh đạo VKS 2 cấp trực tiếp tham gia thực hành quyền công tố 1135 vụ. Tổ chức dự 795 phiên toà rút kinh nghiệm cho KSV nên chất lượng THQCT, KSXX ngày càng được nâng lên, các phiên tòa thực hiện theo tinh thần cải cách tư pháp đều đạt hiệu quả.
Đ.c Đinh Quốc Hùng – Viện trưởng VKSND huyện Vân Đồn kết luận cuộc họp rút kinh nghiệm cho Kiểm sát viên và Hội đồng xét xử
Tuy nhiên ngoài những mặt tốt, vẫn còn tồn tại, đó là: Có đơn vị vẫn chưa phối hợp tốt với Tòa án để đưa xử lưu động khi Tòa án lại ra vấn đề không có kinh phí, VKS không tranh thủ cấp ủy địa phương chỉ đạo; có KSVchưa tập hợp được hết các văn bản pháp luật làm căn cứ, nghiên cứu hồ sơ, chuẩn bị không kỹ, ứng xử không linh hoạt nên còn bị động khi tranh luận với Luật sư, đối đáp chưa hết những vấn đề Luật sư nêu ra hoặc chưa bổ sung kịp thời những diễn biến mới tại phiên tòa vào trong luận tội nên đề xuất chưa sát với HĐXX; Có vụ thẩm phán phát ngôn chưa đúng mực hoặc có vi phạm nhưng KSV chưa yêu cầu chấn chỉnh kịp thời, tạo bức xúc trong dư luận. Bên cạnh đó việc phối hợp giữa VKS với Tòa án cùng cho các KSV, chuyên viên, thẩm phán của đơn vị dự phiên tòa, sau cùng họp rút kinh nghiệm chưa nhiều nên cũng hạn chế một phần tác dụng của việc phối hợp tổ chức phiên tòa mẫu.
Từ thực tế thực hiện ở địa phương, để tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được đảm bảo thực hiện tốt hơn việc phối hợp tổ chức các phiên tòa trong thời gian tới, VKSND tỉnh Quảng Ninh rút ra những bài học kinh nghiệm sau đây:
Một là: Phải nhận thức đầy đủ, đúng đắn, vị trí, tầm quan trọng của việc phối hợp với Tòa án tổ chức các phiên tòa mẫu theo tinh thần cải cách tư pháp mà Nghị quyết 08 và Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị đã đề ra, coi đây là biện pháp vừa học tập, vừa rút kinh nghiệm để nâng cao chất lượng hoạt động của ngành, từ đó xác định các biện pháp, xây dựng thành chỉ tiêu thi đua trong kế hoạch công tác hàng năm để triển khai thực hiện ở từng phòng, từng VKS cấp huyện.
Hai là: Phối hợp với Tòa án lựa chọn vụ án có tính điển hình ở địa phương, trọng án, án nổi cộm được cấp ủy, chính quyền và dư luận quan tâm để xác định là án điểm, đưa đi xử lưu động tại địa bàn gây án để kết hợp tuyên truyền pháp luật, phục vụ kịp thời nhiệm vụ chính trị tại địa phương.
Ba là: Lựa chọn Kiểm sát viên đủ năng lực, nhiều kinh nghiệm để giao thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử vụ án; có thể do Lãnh đạo cấp huyện, Trưởng, Phó phòng, Lãnh đạo VKS tỉnh trực tiếp thực hiện.
Bốn là: Trước khi xét xử, KSV phải nghiên cứu hồ sơ thật kỹ, nắm chắc các chứng cứ buộc tội, gỡ tội, dự thảo luận tội, dự kiến các câu hỏi, các vấn đề cần tranh luận, đối đáp tại phiên tòa; tập hợp các văn bản có liên quan làm căn cứ để buộc tội, áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ để tranh luận, đối đáp. Trong xét xử, KSVphải tập trung cao độ, vừa thực hiện các thao tác, vừa ứng xử linh hoạt, kịp thời nắm bắt, bổ sung những diễn biến mới tại phiên tòa. Trên cơ sở đó đề nghị đường lối xét xử toàn diện để HĐXX quyết định hình phạt phù hợp với tính chất, mức độ hành vi phạm tội bị cáo đã gây ra.
Năm là: Tăng cường tổ chức tham dự các phiên tòa để rút kinh nghiệm cho KSV, đặc biệt là phối hợp với Tòa án họp rút kinh nghiệm cho Hội đồng xét xử. Ngoài dự trong đơn vị còn thực hiện cấp tỉnh dự phiên tòa của cấp huyện và ngược lại. Sau tham dự, họp đánh giá những ưu, khuyết điểm, rút kinh nghiệm cho KSV cả về tác phong, cách ứng xử và các thao tác nghiệp vụ. Nếu có điều kiện về thời gian có thể tự tổ chức các phiên tòa mang tính chất mẫu để cho KSV tập dượt trước khi tham gia chính thức. Nếu nhiều việc, không thể tổ chức tham dự trực tiếp, thì quay ca me ra toàn bộ diễn biến phiên tòa, sau đó xem lại để rút kinh nghiệm.
Sáu là: Qua thực tiễn thực hiện các chuyên đề để vận dụng trở lại để làm tốt các công tác như: Chuyên đề Luận tội mẫu, chuyên đề “Nâng cao chất lượng, tranh luận, đối đáp tại phiên tòa”.
Bảy là: Tranh thủ sự Lãnh đạo của cấp ủy địa phương trong việc chỉ đạo tổ chức các phiên tòa mẫu nếu ban đầu Tòa án chưa có sự đồng tình.
Tám là: Tranh thủ mọi nguồn kinh phí để tăng cường cơ sở vật chất cho việc tổ chức các phiên tòa.
Nguyễn Mai Thúy