Thế nào là cách tạo từ ngữ mới

Biến đổi (tăng thêm) nghĩa của từ [edit]

• Cùng với sự phát triển của xã hội, từ vựng của ngôn ngữ cũng không ngừng phát triển. Một trong những cách phát triển từ vựng tiếng Việt là phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng.
  
• Có hai phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ: phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ.
  

- Ẩn dụ và hoán dụ là phương thức lấy tên gọi (A) của sự vật này (x) để gọi cho sự vật khác (y).

+ Phương thức ẩn dụ: dựa vào mối quan hệ tương đồng (giống nhau về một khía cạnh nào đó) giữa hai sự vật.

+ Phương thức hoán dụ: dựa vào mối quan hệ tương cận (gần gũi, luôn đi đôi) giữa hai sự vật.

- Như vậy, ẩn dụ và hoán dụ là phương thức phát triển nghĩa của từ (ẩn dụ và hoán dụ ngôn ngữ) cũng giống như ẩn dụ và hoán dụ là biện pháp tu từ (ẩn dụ và hoán dụ tu từ). Chỉ có điều, ẩn dụ và hoán dụ ngôn ngữ tạo ra các nghĩa ổn định gắn với từ và không còn sắc thái biểu cảm cao. Trong khi đó, ẩn dụ và hoán dụ tu từ tạo ra các nghĩa lâm thời, gắn với hoàn cảnh sử dụng cụ thể nhằm đạt được hiệu quả tu từ, biểu cảm trong diễn đạt.

Từ miệng có nhiều nghĩa:

(1) Há miệng ra

(2) Miệng cốc

(3) Nhà có năm miệng ăn

Các nghĩa (2), (3) là các nghĩa ổn định của từ miệng, được chuyển nghĩa dựa theo phương thức ẩn dụ và hoán dụ ngôn ngữ.

Áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay

(Tố Hữu)

Nghĩa của từ áo chàm chỉ đồng bào Việt Bắc không phải là nghĩa ổn định. Đây là hoán dụ tu từ.

• Sự phát triển nghĩa của từ làm cho một số từ trở thành các từ nhiều nghĩa. Trong số các nghĩa đó, có nghĩa gốc và các nghĩa chuyển. Sự chuyển nghĩa trong một số từ có thể có măt cả hai phương thức ẩn dụ và hoán dụ.
  

Từ ngữ mới [edit]

• Ngoài phương thức phát triển từ vựng bằng cách tạo thêm nghĩa mới cho những từ ngữ đã có, còn có phương thức tạo thêm từ ngữ mới.
  
• Việc tạo ra những từ ngữ hoàn toàn mới là ít hơn nhiều so với việc tạo ra từ ngữ mới từ những yếu tố có sẵn theo hai phương thức cơ bản là ghép và láy. Trong hai phương thức này thì phương thức ghép có sức sản sinh cao hơn.
  

xe + đạp = xe đạp=>xe đạp + điện = xe đạp điện

quần + áo = quần áo => quần quần áo áo

Từ ngữ vay mượn [edit]

Mượn từ ngữ nước ngoài cũng là một cách phát triển từ vựng và đó là một hiện tượng phổ biến của tất cả các ngôn ngữ trên thế giới. Tuy nhiên, khi mượn cần cân nhắc, tránh lạm dụng làm ảnh hưởng không tốt đến tiếng mẹ đẻ.

ma-két-tinh, com-pu-tơ, xà-phòng,