Thông tin về thiên thạch rơi xuống Trái đất
Nỗ lực ngăn chặn thiên thạch va vào trái đấtRủi ro liên quan đến nỗ lực thay đổi hướng đi của thiên thạch là thấp hơn so với phá hủy thiên thạch bằng chất nổ hạt nhân
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc muốn phóng hàng chục quả tên lửa Trường Chinh 5 để thử nghiệm ý tưởng làm chệch quỹ đạo bay của một thiên thạch đe dọa trái đất. Theo Reuters ngày 7-7, tại Trung tâm Khoa học Không gian quốc gia Trung Quốc (CNSSC), các nhà nghiên cứu nhận thấy trong các môi trường mô phỏng, 23 tên lửa Trường Chinh 5 tấn công cùng lúc có thể khiến một tiểu hành tinh lớn chệch khỏi quỹ đạo bay ban đầu với khoảng cách bằng 1,4 lần bán kính trái đất. Những tính toán của họ được đưa ra dựa trên Bennu, thiên thạch có bề rộng tương đương chiều cao của Tòa nhà Empire State ở Mỹ. Mọi tiểu hành tinh dài hơn 1 km đều có khả năng gây ra những hậu quả toàn cầu. Trong đề xuất của mình, nhóm nghiên cứu từ CNSSC gợi ý phóng cùng lúc 23 tên lửa Trường Chinh 5 từ nhiều địa điểm khác nhau trên khắp Trung Quốc. Trong gần 3 năm kể từ thời điểm phóng, tên lửa sẽ đến Bennu, mang theo thiết bị được thiết kế nhằm tránh làm vỡ tung thiên thạch và lần lượt lao vào mục tiêu. Theo tính toán của nhà nghiên cứu Li Mingtao, quỹ đạo bay của Bennu khi đó sẽ bị lệch không đáng kể nhưng đủ để tạo ra khoảng cách an toàn với trái đất. "Trong vòng 10 năm, chúng ta có thể bảo vệ trái đất khỏi những thiên thạch lớn mà không cần sử dụng giải pháp hạt nhân" - ông Li và các đồng nghiệp tuyên bố. Tên lửa Trường Chinh được mô tả là xương sống của chương trình vũ trụ Trung Quốc. Ảnh: REUTERS Khẳng định đề xuất trên là một "ý tưởng khá hay", chuyên gia Alan Fitzsimmons từ Trung tâm Nghiên cứu Vật lý thiên văn (ARC) của Trường ĐH Queen Belfast (Bắc Ireland) nói rằng thông qua việc gia tăng lực tác động lên thiên thạch, những nguyên tắc vật lý đơn giản có thể tạo ra hiệu quả lớn hơn rất nhiều. Dù vậy, ông Fitzsimmons nhấn mạnh hoạt động thực tế của một sứ mệnh như vậy cần được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. Những ước tính hiện hành cho thấy nguy cơ một thiên thạch rộng 100 m va vào trái đất trong 100 năm tới là chưa đến 1%, chuyên gia Gareth Collins của Trường ĐH Hoàng gia London (Anh) khẳng định, đồng thời cho biết với một thiên thạch có kích thước như Bennu, tỉ lệ này là chưa đến 0,1%. Theo giới khoa học, rủi ro liên quan đến nỗ lực thay đổi hướng đi của thiên thạch là thấp hơn so với phá hủy thiên thạch bằng chất nổ hạt nhân, vốn có thể tạo ra tàn dư mà không làm thay đổi quỹ đạo bay của thiên thạch. Ý tưởng trên nhiều khả năng được thử nghiệm lần đầu tiên trong giai đoạn từ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022, khi Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) dự kiến dùng một tàu vũ trụ do robot điều khiển để can thiệp 2 tiểu hành tinh tương đối gần trái đất. Khi đến đích sau khoảng 1 năm kể từ thời điểm phóng, tàu vũ trụ NASA sẽ va vào thiên thạch nhỏ hơn trong số này để tìm hiểu xem quỹ đạo bay của nó sẽ thay đổi ra sao. Tên lửa Trường Chinh 5 đóng vai trò then chốt đối với các tham vọng vũ trụ ngắn hạn của Trung Quốc, từ đưa mô-đun lõi lên trạm không gian đến phóng tàu thăm dò lên mặt trăng và sao Hỏa. Kể từ năm 2016, quốc gia này đã phóng thành công 6 tên lửa Trường Chinh 5, với lần phóng gần đây nhất gây ra một số lo ngại khi tàn tích tên lửa rơi xuống Ấn Độ Dương hồi tháng 5. Trung Quốc đang tăng tốc trong cuộc đua không gian để thách thức sự thống trị của Mỹ. Đến giờ, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã đáp thành công robot thám hiểm xuống sao Hỏa và đang xây dựng trạm vũ trụ Thiên Cung để cạnh tranh với Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS), khám phá vùng khuất của mặt trăng và nghiên cứu các mẫu vật mặt trăng vừa được robot thu thập. Theo một nhà khoa học giấu tên của Trường ĐH Thanh Hoa (Bắc Kinh), cạnh tranh Mỹ - Trung giúp đẩy nhanh tốc độ phát triển công nghệ vũ trụ. "Vấn đề là khi mối đe dọa tận thế xuất hiện, chính trị có thể phủ bóng khoa học và chúng ta có thể tiêu tốn nhiều thời gian vào các cuộc tranh luận về việc quốc gia nào nên dẫn đầu" - vị này chia sẻ với báo South China Morning Post. Cao LựcThiên thạch, theo nghĩa chữ Hán Việt là "đá trời", hiện nay trong tiếng Việt được dùng không thống nhất, để chỉ nhiều loại thiên thể với các bản chất hoàn toàn khác nhau.
Thiên thạch (meteoroid) là một vật thể tự nhiên từ ngoài không gian và tác động đến bề mặt Trái Đất. Khi còn ở trong vũ trụ thì nó được gọi là vân thạch. Khi thiên thạch từ ngoài không gian rơi vào bầu khí quyển của Trái Đất thì áp suất nén làm thiên thạch nóng lên và phát ra ánh sáng, có thể có sự đốt cháy lớp ngoài. Nó tạo ra hiện tượng "sao băng" dạng điểm sáng và thường có cái đuôi hướng từ phía Trái Đất đi ra. Một số thiên thạch có kích thước đủ lớn và nhân khó bốc hơi, thì có thể rơi đến bề mặt Trái Đất, để lại viên hay khối rắn và khối này được gọi là "vẫn thạch" (meteorite). Ngoài ra, thiên thạch dạng đá chưa bị thay đổi do sự tan chảy hoặc biến đổi của nguồn thiên thạch mẹ, được gọi là chondrit [1]. Thường thì khi thiên thạch di chuyển với vấn tốc nhanh và khi va vào bề mặt của một hành tinh hay tiểu hành tinh thì nó để lại trên bề mặt của hành tinh đó những mảnh vỡ hay những dấu vết về sự va chạm. Chúng ta có thể thấy rõ những ảnh chụp từ trong không gian của NASA về những vết rỗ trên Mặt Trăng vì ở đây không có gió hay trên Hỏa tinh (Sao Hỏa). Trên thế giới đã tìm thấy rất nhiều những nơi mà dấu vế về vụ va chạm thiên thạch để lại. Tính đến giữa năm 2006, trên thế giới đã có khoảng 1050 mẫu thiên thạch từ những vụ va chạm và có khoảng 31000 tài liệu ghi chép về thiên thạch. Một số từ điển tiếng Việt (từ điển giải nghĩa) đã định nghĩa khác nhau về thiên thạch là vẫn thạch[2] (tiếng Anh: meteorite). Nhiều tài liệu dùng từ "thiên thạch" để chỉ tiểu hành tinh (tiếng Anh:asteroid) Một số từ điển Anh Việt dịch chung lẫn nhau giữa vẫn thạch, thiên thạch cho từ meteoroid, meteor, meteorite.[3] Những thiên thạch được đặt cái tên theo nơi mà được tìm thấy chúng, thường là một thành phố hay thị trấn hoặc gần một nơi nào đấy xét về mặt địa lý. Còn trong trường hợp tìm thấy nhiều thiên thạch ở cùng một nơi thì thêm vào những ký tự hoặc chữ số vào sau tên gọi (ví dụ như, Allan Hills 77005[4] hay Dimmitt (b)[5]). Một số thiên thạch được đặt một biệt hiệu hoàn toàn khác: thiên thạch Sylacauga[6] ở trong thành phố Sylacauga, quận Talladega, Alabama, Hoa Kỳ đôi khi còn được gọi thiên thạch Hodges sau Ann Hodges. Tuy nhiên, những cái tên biệt hiệu này thường được các nhà khoa học, thiên văn học nghiên cứu và đặt tên. Đối với các định nghĩa khác, xem Vành đai tiểu hành tinh. Giữa Hoả tinh và Mộc tinh là một dải được gọi là Vành đai tiểu hành tinh. Hầu hết tất cả các tiểu hành tinh ở đây được xem như là thiên thạch với đủ kích cỡ, từ kích thước một hòn đá nhỏ tới một quả bóng và có khi tới hơn 1.000 km đường kính. Hơn 5 ngàn tiểu hành tinh lớn nhất được phát hiện. Và số lượng của chúng cũng có thể lên tới hàng triệu. Một số người cho rằng các tiểu hành tinh đã bị phá hủy. Nhưng nếu vậy thì số còn lại biến đi đâu, bởi nếu có tập trung hết lại thì chúng cũng chỉ có kích thước bằng một vệ tinh cỡ nhỏ. Không phải tất cả các tiểu hành tinh đều có cấu tạo hoàn toàn là đá, một số có chứa carbon hay kim loại, và có nhiều loại khác nhau. Một số tàu vũ trụ đã tới gần một vành đai tiểu hành tinh để tìm hiểu về cấu tạo của nó. Tiểu hành tinh có tên là Ida thậm chí còn có cả một vệ tinh tí hon của mình. Trong các bộ phim, các tiểu hành tinh nằm san sát bên nhau, nhưng thực tế, chúng rải rác thưa thớt trong vành đai. Nếu bạn tới gần một tiểu hành tinh, bạn sẽ không thể nhìn thấy những tiểu hành tinh khác. Số liệu và tên gọiCeres là hành tinh lùn nhỏ nhất được biết trong Hệ Mặt trời Khi được phát hiện, tiểu hành tinh sẽ được đánh số. Chỉ khi nào các nhà thiên văn học biết được quỹ đạo của nó thì mới được đặt tên. Ceres[8], tiểu hành tinh đầu tiên được phát hiện, được tìm ra năm 1801. Tập hợp các tiểu hành tinh tạo thành vành đai các tiểu hành tinh. Vành đai chính có hàng nghìn các tiểu hành tinh lớn hơn 1 km, và hàng triệu các vật thể bé như bụi. Dù có số lượng lớn như vậy, tổng khối lượng của cả vành đai chính cũng chỉ nhỏ hơn khối lượng Trái Đất 1000 lần. Các tiểu hành tinh với đường kính nhỏ hơn 500 m được gọi là thiên thạch. Các thiên thạch và bụi có thể va quệt vào khí quyển Trái Đất và tạo ra các "cơn mưa" sao băng. Sao chổiĐối với các định nghĩa khác, xem Sao chổi. Thực tế các tiểu hành tinh rất khó quan sát. Chúng hiện ra trong kính thiên văn như những điểm sáng mờ mờ. Nếu bạn muốn cái gì đó để xem cho đã mắt thì bạn nên quan sát một sao chổi. Tiếng Anh gọi sao chổi là comet, xuất phát từ chữ kometes trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là "lông lá". Sao chổi là những khối băng và bụi đường kính khoảng vài kilômét km. Chúng bay quanh Mặt trời theo những quỹ đạo hình ê-líp. Điều đó có nghĩa là phần lớn thời gian chúng ở cách rất xa Mặt trời, nơi rất lạnh và khiến khối băng của nó không bị tan ra. Khi chúng bay tới gần Mặt trời, khối băng nóng lên và biến thành khí. Cái "đuôi" hùng vĩ của nó xuất hiện, do khí và bụi của sao chổi tạo nên. Đuôi của sao chổi có thể dài hàng triệu kilômét km, nhưng "cái chổi" vĩ đại chói lòa đó chẳng qua chỉ là một dúm bụi mà thôi! Ánh sáng và các hạt từ Mặt trời đập vào hướng ngược với đuôi sao chổi làm nó luôn có một cái đuôi nhỏ hướng về phía Mặt trời. Bạn cũng có thể nhìn thấy một sao chổi nhưng lại có nhiều cái đuôi - một số có cấu tạo là bụi, số khác mờ hơn là những đuôi bằng chất khí. Chúng ta có thể nhìn thấy những cái đuôi bởi bụi phản chiếu ánh sáng Mặt trời, giống như những hạt bụi trong phòng bạn lòe lên khi có một tia nắng chiếu vào. Bụi vũ trụKhi một sao chổi tiến lại gần Mặt trời, bụi từ cái đuôi của nó bị thổi bay ra lại nhập vào đám các mảnh vỡ có từ khi Thái dương hệ của chúng ta được hình thành. Mỗi ngày lại có những mảnh bụi vũ trụ rơi xuống Trái Đất chúng ta - hơn 25 ngàn tấn mỗi năm! Hầu hết những mảnh bụi này biến mất trong bầu khí quyển của Trái Đất do sự ma sát. Khi rơi xuống với tốc độ rất lớn, những mảnh bụi này co sát với bầu khí quyển khiến nó nóng lên và cuối cùng cháy rụi. Sự ma sát cũng là nguyên nhân khiến tàu Con thoi và các tàu vũ trụ khác bốc cháy khi chúng quay trở về Trái Đất nếu chúng không có những lớp bảo vệ. Sao băngĐối với các định nghĩa khác, xem Sao chổi. Mưa sao băng Alpha-Monocerotid, 1995 Nếu những mảnh bụi này rơi xuống bầu khí quyển Trái Đất vào ban đêm, bạn có thể thấy chúng bùng cháy thành một vệt sáng. Người ta gọi chúng là sao băng. Trong một đêm đẹp trời, bạn có thể nhìn thấy nhiều sao băng trong một tiếng đồng hồ. Đẹp nhất vẫn là những trận mưa sao băng, xảy ra khi Trái Đất qua một cái đuôi hay một đám bụi của sao chổi. Khi đó chúng ta sẽ thấy hàng chục, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn ngôi sao băng rơi xuống. Nó giống như một màn pháo hoa vậy! Các nhà thiên văn học lo tìm những thiên thạch lớn bởi chúng có thể là một tai họa nghiêm trọng. Một vật có đường kính nhỏ hơn 50 m sẽ cháy rụi trên đường đi, nhưng phần còn lại của một khối đá có đường kính 1 km khi rơi xuống mặt đất vẫn đủ sức xóa sạch một thành phố. Rất may là vũ trụ rất rộng lớn, khả năng đó rất nhỏ, có thể chỉ vài trăm năm một lần. Chúng ta có thể nhìn thấy những vết thương trên Trái Đất do các thiên thạch gây ra. Nhiều nhà khoa học cho rằng nguyên nhân khiến cho loài khủng long biến mất là do một thiên thạch lớn rơi xuống Trái Đất 64 triệu năm trước và đâm vào Trung Mỹ. Vụ va chạm này làm tung lên lớp bụi che lấp ánh sáng Mặt trời trong nhiều năm, giết chết các loài thực vật - thức ăn của loài khủng long. Rác vũ trụKhông phải tất cả các vật thể bốc cháy trong khí quyển Trái Đất, hay đâm xuống mặt đất, đều là những thiên thạch. Trong suốt 40 năm qua, chúng ta đã đưa nhiều vệ tinh và tàu vũ trụ lên không gian để phục vụ cho việc nghiên cứu và khám phá. Những thứ đang trôi vật vờ trên đó chính là những bộ phận của các vệ tinh đã cũ, tên lửa và thậm chí cả một trạm vũ trụ hay chất thải của các nhà du hành vũ trụ. Đôi khi chúng rơi vào khí quyển Trái Đất và bốc cháy, làm nhiều người tưởng lầm là sao băng. Trong không gian, những vật này va chạm với nhau và vỡ ra thành những mảnh bé hơn. Đừng tưởng thế là an toàn, bởi trong không gian chúng bay với tốc độ còn nhanh hơn cả một viên đạn, nên dù chúng có kích thước bé nhỏ đến máy đi nữa, thì đó vẫn là những mối họa khôn lường.
Theo một cách hiểu, thiên thạch là các mảnh vật chất (trong đó thường có các chất rắn) đến từ vùng không gian bên ngoài vào khí quyển, rơi xuống bề mặt Trái Đất hay bề mặt các thiên thể khác (như Mặt Trăng, Sao Hỏa,...). Khi đã bay qua khí quyển và rơi xuống bề mặt thiên thể, phần còn lại của thiên thạch là vẫn thạch.
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thiên_thạch&oldid=68243075” |