Câu 2 trang 159 SGK Sinh học 11 Nâng cao. Lời giải chi tiết Bài 41. Sinh sản vô tính ở thực vật – Sinh học 11 Nâng cao
Trình bày cơ sở khoa học và phương pháp của các hình thức nhân giống [giâm, chiết, ghép, nuôi cấy mô].
* Giâm [cành, lá, rễ] là hình thức sinh sản sinh dưỡng tạo cây mới từ một đoạn thân, cành [mía, dâu tằm, sắn, khoai tây], một đoạn rễ [rau diếp] hay mảnh lá [thu hải đường]. Trong hình thức sinh sản này có thể dùng chất kích thích cho sự ra rễ nhanh chóng hơn.
* Ở cây ăn quả nếu gieo từ hạt để tạo thành cây mới và thu hoạch quả phải đợi thời gian khá lâu. Trồng cây ăn quả bằng chiết cành, rút ngắn thời gian sinh trưởng, sớm thu hoạch và biết trước đặc tính của quả.
Khi chiết cành chọn cây khỏe, mập, gọt lớp vỏ, bọc đất mùn quanh lớp vỏ bóc hay ghim giữ phần vỏ bóc xuống lớp đất mặt, đợi khi ra rễ cắt rời cành đem trồng.
Quảng cáo* Ghép là phương pháp nhân giống lợi dụng tính chất tốt của một đoạn thân, cành, chồi [cành ghép] của một cây này ghép lên thân hay gốc của một cây khác [gốc ghép], sao cho phần vỏ có các mô tượng đồng tiếp xúc và ăn khớp với nhau. Chỗ ghép sẽ liền lại và chất dinh dưỡng của gốc ghép sẽ nuôi cành ghép.
Hai cây cùng ghép có thể cùng loài, cùng giống, chỉ khác nhau một số đặc tính mong muốn ở gốc ghép [chịu lạnh, nóng, mặn, chống sâu bệnh, năng suất cao và phẩm chất hoa quả ngon].
Có nhiều kiểu ghép: ghép áp, ghép nêm, ghép dưới vỏ, ghép mắt, ghép cửa sổ, ghép chữ T, …
Dựa trên nguyên lí cơ bản về sinh sản sinh dưỡng là mọi cơ thể thực vật [cũng như động vật] đều gồm các tế bào, là các đơn vị cơ bản của sự sống cùng mang một lượng thông tin di truyền đủ để mã hóa cho sự hình thành một cơ thể mới. Do đó, trong môi trường thích hợp và cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng có thể nuôi cấy mô để tạo nên cây hoàn chỉnh.
Phương pháp này góp phần tạo nhanh giống mới, sạch bệnh, có hiệu quả kinh tế cao [cây ăn quả, cây nhập nội…].
Đáp án:1 Quan sát H.27.1 hãy cho biết:
– Đoạn cành có đủ mắt đủ chồi đem cắm xuống đất ẩm, sau một thời gian sẽ có hiện tượng gì?
– Hãy cho biết giâm cành là gì?
– Hãy kể tên một số loại cây được trồng bằng cách giâm cành? Cành của những cây này thường có đặc điểm gì mà người ta có thể giâm được?
Lời giải:2
– Sau một thời gian đoạn cành sẽ ra rễ và mầm non mới và phát triển thành một cây mới.
– Giâm cành là cắt một đoạn cành có đủ mắt đủ chồi đem cắm xuống đất ẩm, cho cành đó bén rễ, phát triển thành cây mới.
– VD: Rau ngót, sắn, khoai lang, … cành giâm phải là cành không non, không già, có đủ mắt chồi.
Quan sát H.27.2 hãy cho biết:
– Chiết cành là gì?
– Vì sao ở cành chiết, rễ chỉ có thể mọc ra từ mép vỏ phía trên của vết cắt?
– Hãy kể tên một số cây thường được trồng bằng cách chiết cành? Vì sao những cành này không được trồng bằng cách giâm cành?
Lời giải:3
– Chiết cành là làm cho cành ra rễ ngay trên cây rồi mới cắt đem trồng thành cây mới.
– Vì khi chiết cành chúng ta bóc 1 lớp vỏ, khoanh vỏ chỗ cắt đã làm đứt mạch rây của cành nên chất hữu cơ do lá chế tạo ra vận chuyển xuống dưới bị tích tụ lại ở mép vỏ phía trên. Khi gặp độ ẩm của bầu đất làm cho cành ra rễ ở tại đó.
– VD: Bưởi, hồng xiêm , cam, chanh,…thường được trồng bằng cách chiết cành, không được trồng bằng cách giâm cành vì cành của các loại cây này ra rễ phụ rất chậm nên nếu giâm xuống đất cành dễ bị chết.
: Ghép mắt gồm những bước nào?
Lời giải:4
Ghép mắt gồm 4 bước chính:
– B1: Rạch vỏ gốc ghép
– B2: Cắt lấy mắt ghép
– B3: Luồn mắt ghép vào vết rạch
– B4: Buộc dây để giữ chặt mắt ghé Tại sao cành giâm phải có đủ mắt, chồi ?
Lời giải:5
Cành giâm phải có đủ mắt, chồi mới có thể phát triển thành cây mới . Vì: từ các mắt sẽ mọc ra rễ mới, từ chồi sẽ mọc lên các mầm non.
: Chiết cành khác với giâm cành ở điểm nào ? Người ta thường chiết cành với những loại cây nào ?
Lời giải:
– Giâm cành: là cắt một đoạn cành có đủ mắt, chồi cắm xuống đất ẩm cho cành đó bén rễ và phát triển thành cây mới. Vậy giâm cành rễ được hình thành sau khi cắm xuống đất, chiết cành rễ đã hình thành trên cây mẹ trước khi trồng.
– Chiết cành: là làm cho cành ra rễ ngay trên cây mẹ rồi mới cắt đem trồng thành cây mới.
* Người ta thường chiết cành với những loại cây thân gỗ chậm mọc rễ phụ.
* NHững cây ăn quả thường hay được chiết cành: Cây quýt, cây cam , cây bưởi, cây vải, cây nhãn, cây ổi, cây hồng xiêm.
Hãy cho một vài ví dụ về ghép cây thường được nhân dân ta thực hiện trong trồng trọt.
Lời giải:
Ghép cây là đem cành hay mắt của cây này ghép lên cây khác cho chúng tiếp tục phát triển. Nhân dân ta thường áp dụng phương pháp này để ghép loại cây này với loại cây khác [như cam với bưởi] hoặc ghép những cây trong cùng một loài với nhau [như táo với táo].
Cách nhân giống nào nhanh nhất và tiết kiệm cây giống nhất ? Vì sao ?
Lời giải:
Nhân giống vô tính trong ống nghiệm là cách nhân giống nhanh nhất và tiết kiệm cây giống nhất, vì:
– Chỉ cần một mảnh mô nhỏ của cây mẹ đã đủ để tiến hành nhân giống.
– Hiệu suất nhân giống cao: sau khi nhân giống thành công, từ một mẩu mô của cây mẹ trong một thời gian ngắn có thể tạo ra một số lượng rất lớn [hàng vạn đến hàng triệu] cây con làm giống. Các cây con giống nhau và giữ nguyên bản chất của cây mẹ.
Nêu khái niệm và chi ví dụ về hình thức giâm cành, chiết cành và ghép cành
em hãy kể tên một số cây dùng biện pháp sinh sản sinh dưỡng do người. tại sao người ta thường dùng các biện pháp đó để nhân giống cây
Thế nào là giâm cành, chiết cành, ghép mắt [hoặc cành]?
Bài 3: Các phương pháp nhân giống cây ăn quả
Tóm tắt lý thuyết
-
Gần nơi trồng, gần nơi tiêu thụ
-
Gần nguồn nước
-
Đất dễ thoát nước, bằng phẳng, đất màu mỡ, tầng canh tác dày [ 30-40cm], thành phần cơ giới trung bình, ít chua[5-6,5]
-
Khu cây giống: Là khu đất trồng cây mẹ để lấy hạt, lấy cành chiết, cành giâm
-
Khu nhân giống: Gồm có:
-
Khu gieo hạt đem trồng, làm gốc ghép Khu ra ngôi cành chiết, khu ra ngôi cành giâm
-
Khu luân canh: Trồng cây rau đậu dùng để đổi chỗ cho 2 khu đất trên Các phương pháp nhân giông cây ăn quả:
-
-
Là phương pháp tạo cây con bằng hạt
-
Khi nhân giống cần chú ý:
-
Nắm được đặc tính của hạt
-
Khi gieo hạt phải chú ý tưới nước và chăm sóc thường xuyên
-
-
Khó khăn:
-
Dễ thoái hóa giống
-
Khó kiểm soát được các phẩm chất của cây con do có thể có hiện tượng biến dị di truyền
-
Cây chậm ra hoa, quả
-
Gồm : Chiết cành, giâm cành, ghép.
1. Chiết cành:
-
Là phương pháp nhân giống bằng cách tách cành từ cây mẹ tạo thành cây con.
-
Cành khoẻ, có 1- 2 năm tuổi, không bị sâu ở giữa tầng tán vươn ra ánh sáng, đường kính 1- 1,5 cm.
-
Thời vụ thích hợp: Tháng 2- 4 hoặc tháng 8- 9.
-
Khó khăn:
-
Hệ số nhân giống thấp.
-
Cây chóng cỗi.
-
Tốn công.
-
2. Giâm cành:
-
Dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành [Đoạn rễ].
-
Làm nhà giâm cành nơi thoáng mát, gần nơi ra ngôi cây con...tơi xốp, ẩm.
-
Chọn cành non 1- 2 năm tuổi, chưa ra hoa.
-
Chọn thời vụ thích hợp.
-
Trước khi giâm, nhúng gốc giâm vào dung dịch chất kích thích ra rễ với nồng độ và thời gian thích hợp.
-
Mật độ giâm đảm bảo các lá không che khuất.
-
Duy trì độ ẩm trên mặt lá và đất.
-
Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị cần thiết [Nhà giâm].
3. Ghép:
-
Gắn một đoạn cành [Hoặc cành] hay mắt [chồi] lên gốc của cây cùng họ...
-
Chọn cành ghép ở cây có năng suất cao, ổn định.
-
Chọn cây gốc ghép của cây cùng họ.
-
Hai cách ghép: Ghép cành và ghép mắt.
-
Ghép cành: Ghép áp, ghép chẻ, ghép nêm.
-
Ghép mắt: Ghép cửa sổ, ghép mắt kiểu chữ T, ghép mắt nhỏ có gỗ.
-
-
Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật phức tạp trong việc chọn gốc ghép, cành ghép và thao tác ghép.
Bảng so sánh phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả
| 1. Gieo hạt | - Đơn giản, dễ làm, chi phí ít. - Hệ số nhân giống cao. - Cây sống lâu. | - Khó giữ được đặc tính của cây mẹ. - Lâu ra hoa, quả. |
| 2. Chiết cành | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Mau cho cây giống. | - Hệ số nhân giống thấp. - Cây chóng cỗi. - Tốn công. |
| 3. Giâm cành | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Hệ số nhân giống cao. | - Đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị cần thiết [Nhà giâm]. |
| 4. Ghép | - Giữ được đặc tính của cây mẹ. - Ra hoa, quả sớm. - Hệ số nhân giống cao. - Tăng sức chống chịu với điều kiện ngoại cảnh. - Duy trì được nòi giống. | - Đòi hỏi kỹ thuật phức tạp trong việc chọn gốc ghép, cành ghép và thao tác ghép. |
Bài tập minh họa
Tại sao phải xây dựng vườn ươm cây trồng? Hãy nêu các yêu cầu khi chọn nơi làm vườn ươm?
Hướng dẫn giải
-
Xây dựng vườn ươm để chăm sóc khi cây còn non yếu cho đỡ thất thoát giống cây trồng do sâu bệnh, và tạo cho giống cây trồng có một sức khỏe đề kháng với môi trường thực địa. Vì nếu không ươm cây chu đáo cây sẽ còi cọc khi trồng ra dễ chết, phát triển trưởng thành rất chậm.
-
Trong vườn ươm giống ta có thể kiểm soát được những cây mạnh, cây yếu, cây lại gien, cây thoái hóa, cây đực để loại bỏ sớm và dặm sớm. Khi trồng ra vườn cây sẽ phát triển đều, đạt năng suất trên một diện tích và đỡ tốn công chăm sóc.
-
Yêu cầu ngoại cảnh làm vườn ươm phải vệ sinh từ nước tưới sạch, đất ươm phải tiệt trùng, tơi xốp, đủ dinh dưỡng không để khô hay úng. Bên trên phải làm kính nhựa để tránh mưa lớn và mưa axít làm tiêu cây giống , xung quanh vây lưới tránh côn trùng, mầm bệnh.
-
Trên mái phải cao thoáng tạo nhiều khe hở gối lên nhau cho đỡ hầm nóng, xung quanh thoáng đãng cho không khi hút vào. Khi tưới cây phải tưới hạt nước mịn cho êm đừng tưới dạng hạt lớn, dòng làm cây tung đất trật rễ, cây có thể chết khó phục hồi,
-
Thường xuyên phòng bệnh cho con giống.
Bài 2:
Em hãy so sách các ưu,nhược điểm của các phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả?
Hướng dẫn giải
-
Phương pháp nhân giống bằng hạt
-
Ưu điểm
-
Nhanh tạo ra cây con
-
Cây tạo ra đồng loạt, cùng kích cỡ, độ tuổi
-
Nhân giống nhanh, đơn giản
-
Cây thích nghi tốt, bộ rễ khỏe
-
-
Nhược điểm
-
Dễ thoái hóa giống
-
Khó kiểm soát được các phẩm chất của cây con do có thể có hiện tượng biến dị di truyền
-
Cây chậm ra hoa, quả
-
-
-
Phương pháp nhân giống vô tính ví dụ như : giâm cành, chiết cành, ghép cành...
-
Ưu điểm:
-
Cây thích nghi tốt
-
Cây giữ được đặc tính của cây mẹ
-
Nhanh ra hoa, quả.
-
Tạo cây con nhiều, nhanh, đồng loạt [ đối với giâm cành]
-
-
Nhược điểm
-
Qua nhiều thế hệ thì cây bị thoái hóa
-
Cây không có rễ cọc nên yếu
-
Không tạo được nhiều cây[ đối với phương pháp chiết cành]
-
-
Bài 3:
Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp nào? Với loại cây gì?
Hướng dẫn giải
-
Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp :
-
Nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp ghép, chiết cành,.. với loại cây cao su, nhản, mận, bưởi,..
Lời kết
Như tên tiêu đề của bài Các phương pháp nhân giống cây ăn quả, sau khi học xong bài này các em cần nắm vững các nội dung trọng tâm sau:
-
Biết được những yêu cầu kĩ thuật xây dung vườn ươm cây ăn quả.
-
Hiểu được đặc điểm và yêu cầu kĩ thuật của phương pháp nhân giống vô tính và phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả