Khi trẻ bị điếc nặng và sâu thường kèm theo câm do không tiếp nhận được âm thanh, từ đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển ngôn ngữ.
Nguyên nhân dẫn đến trẻ bị điếc bẩm sinh
- Do yếu tố di truyền
Trẻ bị điếc do di truyền từ bố mẹ hoặc đột biến gene. Theo nghiên cứu, điếc có thể được di truyền từ các thế hệ trước. Khoảng 75 - 80% các ca là di truyền bởi gen lặn, 20 - 25% là di truyền bởi gen trội, 1 - 2% là di truyền bởi cha mẹ liên quan đến gen X.
- Do yếu tố không di truyền
Trong quá trình thai kỳ, người mẹ bị nhiễm virus hoặc sinh con không đủ tháng, nhiễm độc thai nghén, ngộ độc thuốc… sẽ gây điếc ở trẻ.
Dấu hiệu nào nghi ngờ trẻ bị điếc cần đi khám ngay?
Điếc là tình trạng giảm sức nghe trên 90 dB. Điếc bẩm sinh là tình trạng bệnh lý mất hoàn toàn khả năng nghe ngay từ giai đoạn sơ sinh.
Nhìn bề ngoài của trẻ sơ sinh sẽ không thể nào biết được trẻ có bị khiếm thính hay không. Do đó, cần kiểm tra thính lực cho trẻ sơ sinh để có thể sớm phát hiện tình trạng khiếm thính của trẻ. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc cha mẹ sẽ thấy trẻ có những biểu hiện bất thường về âm thanh, ngôn ngữ.
- Thông thường từ lúc sinh đến 3 tháng tuổi, trẻ có thể giật mình hoặc khóc khi nghe tiếng động lớn, trẻ có vẻ đang lắng nghe tiếng nói, phát ra âm thanh như "ô... ô".
- Từ 3 đến 6 tháng tuổi, trẻ thức dậy khi nghe tiếng động thình lình, nhận ra tiếng nói quen thuộc, thích lục lạc hoặc các đồ chơi khác phát ra tiếng, dõi mắt theo âm thanh, bắt đầu bi bô.
- Từ 6 đến 9 tháng tuổi, trẻ biết quay đầu về phía có âm thanh, bắt đầu bắt chước các âm thanh tiếng nói, trẻ bập bẹ các âm thanh khác nhau "ba – ba"… có đáp ứng khi nghe gọi tên.
- Từ 9 đến 12 tháng, trẻ lặp lại những từ ngữ và âm thanh đơn giản, phản ứng lại trước tiếng hát hoặc tiếng nhạc, gọi đúng từ "mẹ" hoặc "ba".
Điếc bẩm sinh là tình trạng bệnh lý mất hoàn toàn khả năng nghe ngay từ giai đoạn sơ sinh.
Như vậy, có thể nói tùy theo độ tuổi của trẻ sẽ có những dấu hiệu nghi ngờ trẻ bị điếc như:
- Không thấy trẻ có sự tiến triển trong phát âm hoặc trẻ chậm nói.
- Trẻ kêu đau tai [có thể do viêm tai giữa].
- Trẻ không nhận biết hoặc khó nhận biết âm thanh từ đâu vọng đến.
- Trẻ nói quá nhỏ hoặc quá lớn tiếng.
- Trẻ mở tivi hoặc vặn máy nghe nhạc quá lớn.
- Trẻ thể hiện những khó khăn trong giao tiếp hoặc trong học tập.
Tuy nhiên, các dấu hiệu này không nhất thiết là trẻ bị điếc, nhưng nếu thấy trẻ có một hoặc một số dấu hiệu chắc chắn, thì cha mẹ cần phải lưu ý. Giai đoạn sớm < 6 tháng tuổi tuy khó phát hiện nhưng khi trẻ không giật mình với những tiếng động lớn trong lúc ngủ hoặc thức. Ở giai đoạn > 6 tháng tuổi, trẻ không quay đầu tìm tiếng động. Cố tình gây tiếng động lớn trẻ không giật mình, cần cho trẻ đi khám bác sĩ tai mũi họng ngay.
Những trẻ nào cần được chỉ định sàng lọc thính lực?
Tất cả trẻ em sinh ra đều cần được chỉ định sàng lọc thính lực. Với trẻ sinh non nên thực hiện sàng lọc khiếm thính sau khi trẻ ổn định và được 34 tuần. Đối với trẻ đang điều trị tại khoa Sơ sinh, nên tiến hành sàng lọc khi trẻ ổn định và được xuất viện. Với trẻ nằm trong lồng ấp, trẻ đang được sử dụng các thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương hoặc trẻ đang được điều trị Hồi sức tích cực thì không chỉ định sàng lọc thính lực.
Điếc sẽ làm giảm khả năng giao tiếp, học tập, hòa nhập cộng đồng của trẻ. Ảnh minh hoạ.
Điều trị điếc ở trẻ thế nào?
Tùy từng trường hợp các bác sĩ sẽ chỉ định cụ thể, thông thường với trẻ nghe kém bẩm sinh có ngưỡng nghe < 80 dB có thể đeo máy trợ thính.
Với trẻ điếc bẩm sinh [ngưỡng nghe > 90 dB] thì việc sử dụng cấy ốc tai điện tử là biện pháp duy nhất. Sau khi cấy ốc tai điện tử trẻ phải theo học phục hồi ngôn ngữ trong thời gian 2 - 3 năm.
Trẻ ít giật mình trước tiếng động lớn, ngủ ngoan, chơi ngoan... có thể là dấu hiệu thính lực trẻ có vấn đề. Và việc phát hiện sớm, can thiệp kịp thời hoàn toàn có thể giúp trẻ nghe - nói bình thường.
"Nguyên nhân được xác định chủ yếu do: di truyền, bệnh trong thời kỳ mang thai, do đẻ non, đẻ khó, bị ngạt... hoặc xuất hiện ở tuổi chưa phát triển đầy đủ ngôn ngữ [trước 5 tuổi], do viêm tai, viêm não - màng não. Các bệnh nhiễm virus [như sởi, quai bị] hay nhiễm độc [đặc biệt là nhiễm độc thuốc] đều có thể gây điếc", bác sĩ Lan cho biết. Một số cơ sở chuyên khoa có thể khám sàng lọc sơ sinh như: Khoa Thính học & Phục hồi chức năng viện Tai-Mũi-Họng TƯ, Trung tâm Thính học bệnh viện Nhi TƯ, Bệnh viện Tai-Mũi-Họng TPHCM.
Buồn vui 2 người mẹ
Sáng 6/7, dưới cái nắng gay gắt của thời tiết Hà Nội, lượng bệnh nhi đến khám tại khoa Thính học & Thăm dò chức năng - viện Tai mũi họng TƯ vẫn rất đông, chiếm 40% tổng số bệnh nhân khám trong ngày.
28 tháng tuổi, bé Tuấn [Cư Rút - Đắk Nông] vẫn chưa bập bẹ được từ nào. Bé được chẩn đoán bị điếc bẩm sinh mức sâu, dẫn đến câm. "Thời gian đầu, tôi thấy cháu ít phản ứng với tiếng ồn thì cho rằng cháu ngoan giống hai chị nên cũng không để ý. Đến khi cháu 17 tháng, tình trạng vẫn không khá hơn. Để thử sức nghe của cháu tôi lấy nắp xoong đập vào nhau cháu cũng không phản ứng gì. Chắc tại lúc có thai 2 tháng, tôi bị sởi dẫn đến di chứng này, lại thêm thiếu hiểu biết không phát hiện, cho con đi khám sớm nên cháu bệnh nặng mức độ này", chị Nương tâm sự.
Do không nghe được, trẻ bị cô lập dẫn đến hay cáu gắt. Bé Tuấn [con chị Nương] tỏ ra khó chịu khi người lạ bắt chuyện
Không bị sởi ở thời kỳ có bầu như chị Nương, nhưng chị Thủy [Hoài Đức - Hà Nội] lại sinh non ở tháng thứ 7, con chị ra đời với cân nặng chưa đầy 1,3kg. "Sức khỏe cháu không tốt nên tôi thường xuyên theo dõi biểu hiện của cháu. Khi thấy con không có phản xạ giật mình khi ngủ, dù bên cạnh có tiếng động lớn, tới lúc 6 tháng tuổi cháu vẫn chưa biết ngoái đầu về phía có âm thanh thì tôi biết tai con có vấn đề. Cũng may, cháu được khám và can thiệp sớm nên giờ cũng bập bẹ được vài từ nhưng phát âm vẫn còn ngọng, chưa rõ lắm", chị Thủy nói.
Trao đổi với Dân Trí, Trưởng khoa Thính học & Phục hồi chức năng viện Tai Mũi Họng TƯ, BS Lê Thị Lan cho biết: "Ngay khi sinh ra, nếu trẻ bị điếc sẽ không tiếp nhận được các tín hiệu âm thanh, hậu quả là không biết nói và bị câm. Nếu được phát hiện sớm [trước 6 tháng tuổi] và can thiệp kịp thời, trẻ hoàn toàn có khả năng nghe, nói bình thường. Như trường hợp con chị Thủy, do bệnh chỉ ở mức trung bình lại được phát hiện trước 6 tháng tuổi và can thiệp kịp thời nên khả năng nghe, nói của cháu gần như bình thường chỉ sau 2-3 năm điều trị".
Những dấu hiệu nhận biết
Theo bác sĩ Lan, việc phát hiện trẻ bị điếc không quá dễ. Ngoài những dị hình có thể nhìn thấy ở vành tai hay ống tai ngoài, cần hết sức lưu ý đối với trẻ bị viêm mũi - họng, đau hoặc viêm tai... thì với những trẻ không có các dấu hiệu trên cha mẹ cần lưu ý các biểu hiện khác. Cụ thể, đối với trẻ từ 4 tháng đến 2 tuổi [thường là điếc bẩm sinh] có các biểu hiện sau: trẻ dường như không chú ý, không vâng lời do không hiểu hoặc hiểu không rõ những gì người khác nói; Phát triển mạnh thứ ngôn ngữ bằng nét mặt và điệu bộ [nếu như trẻ hiếu động, thông minh và có nhu cầu giao tiếp]; một số trẻ trở nên hung dữ, hay cáu gắt hoặc tính khí khác thường do trẻ thấy cô độc, thấy khó khăn trong việc hiểu người khác và làm cho người xung quanh hiểu mình… là những dấu hiệu điển hình cho thấy thính lực của trẻ có vấn đề.
Nếu trẻ bị điếc do các nguyên nhân bệnh tật [viêm não, viêm tai…] thì các biểu hiện thường là: Trẻ chậm nói, ít nói, diễn đạt khó khăn, phát âm sai, dẫn đến học kém, thiếu vâng lời... do chỉ tiếp nhận một phần nhỏ lời giảng của giáo viên.
Do điếc ảnh hưởng rất nặng nề đến chức năng giao tiếp xã hội, trẻ bị ngăn cách với bên ngoài, dẫn đến trẻ bị cô lập, gây rối loạn tâm lý; một số trẻ có sự rối loạn về tính tình do bị quở trách, trêu chọc... vì thế các bậc cha mẹ cần lưu ý quan sát kỹ những biểu hiện của con mình. Cần đưa đi khám ngay, nếu trẻ dửng dưng khi được gọi, hoặc không có phản xạ trước những tiếng động lớn và gần.
Tai sao câm điếc bẩm sinh?
Đối với trẻ bị điếc trước khi biết nói [thường trước 2 tuổi], người ta vẫn gọi là điếc bẩm sinh thì câm là hậu quả của chứng điếc sớm ở trẻ. Do trẻ không tiếp nhận được các tín hiệu âm thanh nên không thể bắt chước và rèn luyện, từ đó gây câm.
Bệnh câm điếc bẩm sinh là do đột biến gì?
Do di truyền: Gen câm điếc nằm trên nhiễm sắc thể thường và di truyền do gen trội hoặc gen lặn có thể là nguyên nhân dẫn tới điếc. Do đột biến liên quan tới 4 gen là 12S rRNA, GJB2, GJB3, SLC26A4, 12S rRNA. Do trẻ nhỏ từ khi sinh ra đã bị điếc bẩm sinh.
Làm sao để biết trẻ bị điếc bẩm sinh?
Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị điếc ở các giai đoạn tuổi.
Không có phản ứng trước giọng nói của bố mẹ, người thân..
Không bị giật mình hay khóc khi có âm thanh lớn, đột ngột..
Không bập bẹ nói chuyện “ô”, “a”,... sau 2 tháng tuổi..
Không cựa quậy hoặc thức giấc khi bị âm thanh quấy nhiễu lúc đang ngủ,....
Người bị cấm gọi là khiếm gì?
Câm là hậu quả của chứng điếc sớm ở trẻ, do trẻ bị điếc ngay từ khi sinh ra nên không tiếp nhận được các tín hiệu âm thanh nên trẻ không thể nói và gây câm.